ІІ. ?й тапсырмасын с?рау:?ткен материалдарды ?айталау.
Саба?ты? жоспары:
1.К?терілісті? себептері мен ?оз?аушы к?штері
2.К?терілісті? басталуы
3.Кіші ж?зді? ішкі жа?дайы,оны? к?теріліске ?сері
4.К?терілісті? жа?а кезе?і
5.К?терілісті? же?ілу себептері,тарихи ма?ызы
«Ассоциация» жатты?уы,
«?лт –азатты? к?теріліс» дегенде ойлары?да бірден ?андай ?андай м?селе туындайды?
?лтты езгіден азат ету
Мемлекетті? т?уелсіздігін ?алпына келтіру
К?терілісшілерді? басты ма?саты - б?рыннан ?алыптас?ан жерді пайдалану т?ртібін ?алпына келтіру,Орал казак ?скерлеріні? ?аза? жерлерін басып алуын то?тату ж?не Н?ралы хан мен оны? т??регіндегі а?с?йектерді? озбырлы?ын шектеу.
К?терілісті? негізгі ?оз?аушы к?ші - к?шпелі кедей шаруа, би-старшындар мен батырлар. Сылтауы:Жайы? бойына ?аза?тарды? мал жаюына тыйым салуы
Аялдмалы д?ріс
Б?л ?оз?алыс?а Кіші ж?зді? шекті, т?рт?ара,кете,шеркеш, байба?ты,беріш ж?не бас?а рулары ?атысты.Патша ?кіметіні? отаршылды? саясатына ?арсы ба?ыттал?ан осы ірі к?терілісті? халы? таны?ан басшысы байба?ты руыны? старшыны,батыр Сырым Дат?лы болды.
?аза? жаса?тарыны? Жайы? бойында?ы ?скери бекіністерге ?ыр к?рсетуі ж?не патшаны? сеніді адамы –Кіші ж?з ханы Н?ралымен ара?атынасыны? нашарлауы Орынбор билеушілерін ?скери шаралар ?олдану?а итермеледі.Н?ралы ханны? ашы? т?рде патша ?кіметін жа?тауы феодалды? топтар арасында жік ту?ызды.Н?ралыны биліктен тайдыру к?терілісшілерді? басты ма?сатына айналды.
1785 ж. жазында,к?зінде бол?ан старшындар съезі Н?ралыны ханды?тан тайдыру туралы шешім ?абылдады.Беделден ж?рдай бол?ан Н?ралы 1786 ж. к?ктемде ат т?беліндей жаса?тарымен Орал ?скери шебіні? билеушілеріне ?ашып барып паналады.Кейінірек,1790ж.Уфа?а жер аударылып,сонда ?айтыс болады.Осындай жа?дайды пайдаланып, патша ?кіметі Кіші ж?зде ханды? билікті жойып,?кімшілік билікті іске асыруды к?здеді.С. Дат?лыны? к?здегені ханды? билікті жойып,жо?ар?ы билікті билерді? ?олына беру еді. Сырым Игельстромны? жобасын ?олайлы ?згеріс деп санады.Біра? билерді? басым к?пшілігі Н?ралыны биліктен тайдыр?анымен,ханды? билікті? жойыл?анын ?аламады.
Батырды? алдында екі жол т?рды:
1.Патша ?кіметімен к?ресті то?татып,оны? отарлауына ?арсылы? к?рсетпеу,Жайы? бойында?ы ш?райлы жерлерді казак ?скеріні? ?олында ?алдыру;
Сырымны? к?терілісті? ма?сатын ?згерте беруі,шаруалар арасында ?обалжу ту?ызды;
Тарихи ма?ызы – Ірі халы?ты? сипатта?ы ?оз?алыс,ол патша ?кіметіні? отарлау саясатыны? т?пкі ма?саты Жайы? бойында?ы ш?райлы жерлерді басып алу екендігін д?лелдеді,рулар арасында?ы ?айшылы? халы?ты? басты ма?сатына жетуіне зор кедергі болатынын к?рсетті.Патша ?кіметі ?аза? руларыны? ?здеріні? тарихи ?онысына - Жайы?ты? о? жа?асына ?туіне,малын жаю?а р??сат беруге м?жб?р болды.
Саба?ты бекіту:
Білем
Білдім
Білгім келеді
Ба?алау:
?йге тапсырма: §4. С. Дат?лы баста?ан ?лт –азатты? к?теріліс (1783-1797жж)
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Сабақтың барысы:І. Ұйымдастыру кезеңі; 1)Сәлемдесу;2)Студенттердің сабаққа қатысу деңгейін анықтау;3)Ынта-зейіндерін сабаққа аудару;
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау:Өткен материалдарды қайталау.
Сабақтың жоспары:
1.Көтерілістің себептері мен қозғаушы күштері
2.Көтерілістің басталуы
3.Кіші жүздің ішкі жағдайы,оның көтеріліске әсері
4.Көтерілістің жаңа кезеңі
5.Көтерілістің жеңілу себептері,тарихи маңызы
«Ассоциация» жаттығуы,
«Ұлт –азаттық көтеріліс» дегенде ойларыңда бірден қандай қандай мәселе туындайды?
Ұлтты езгіден азат ету
Мемлекеттің тәуелсіздігін қалпына келтіру
Көтерілісшілердің басты мақсаты --- бұрыннан қалыптасқан жерді пайдалану тәртібін қалпына келтіру,Орал казак әскерлерінің қазақ жерлерін басып алуын тоқтату және Нұралы хан мен оның төңрегіндегі ақсүйектердің озбырлығын шектеу.
Көтерілістің негізгі қозғаушы күші --- көшпелі кедей шаруа, би-старшындар мен батырлар. Сылтауы:Жайық бойына қазақтардың мал жаюына тыйым салуы
Аялдмалы дәріс
Бұл қозғалысқа Кіші жүздің шекті, төртқара,кете,шеркеш, байбақты,беріш және басқа рулары қатысты.Патша өкіметінің отаршылдық саясатына қарсы бағытталған осы ірі көтерілістің халық таныған басшысы байбақты руының старшыны,батыр Сырым Датұлы болды.
Қазақ жасақтарының Жайық бойындағы әскери бекіністерге қыр көрсетуі және патшаның сеніді адамы –Кіші жүз ханы Нұралымен арақатынасының нашарлауы Орынбор билеушілерін әскери шаралар қолдануға итермеледі.Нұралы ханның ашық түрде патша өкіметін жақтауы феодалдық топтар арасында жік туғызды.Нұралыны биліктен тайдыру көтерілісшілердің басты мақсатына айналды.
1785 ж. жазында,күзінде болған старшындар съезі Нұралыны хандықтан тайдыру туралы шешім қабылдады.Беделден жұрдай болған Нұралы 1786 ж. көктемде ат төбеліндей жасақтарымен Орал әскери шебінің билеушілеріне қашып барып паналады.Кейінірек,1790ж.Уфаға жер аударылып,сонда қайтыс болады.Осындай жағдайды пайдаланып, патша үкіметі Кіші жүзде хандық билікті жойып,әкімшілік билікті іске асыруды көздеді.С. Датұлының көздегені хандық билікті жойып,жоғарғы билікті билердің қолына беру еді. Сырым Игельстромның жобасын қолайлы өзгеріс деп санады.Бірақ билердің басым көпшілігі Нұралыны биліктен тайдырғанымен,хандық биліктің жойылғанын қаламады.
Батырдың алдында екі жол тұрды:
1.Патша үкіметімен күресті тоқтатып,оның отарлауына қарсылық көрсетпеу,Жайық бойындағы шұрайлы жерлерді казак әскерінің қолында қалдыру;
2.Өзін қолдаған қазақ руларының басын біріктіріп,патша үкіметімен және оның қазақ даласындағы өкілдерімен батыл күресті жалғастыру;
Ұлт – азаттық көтерілістің жеңілу себептері:
Старшындар арасындағы алауыздық;
Көтерілістің нашар ұйымдастырылуы
Көтерілісшілер арасында байланыстың әлсіздігі;
Сырымның көтерілістің мақсатын өзгерте беруі,шаруалар арасында қобалжу туғызды;
Тарихи маңызы – Ірі халықтық сипаттағы қозғалыс,ол патша үкіметінің отарлау саясатының түпкі мақсаты Жайық бойындағы шұрайлы жерлерді басып алу екендігін дәлелдеді,рулар арасындағы қайшылық халықтың басты мақсатына жетуіне зор кедергі болатынын көрсетті.Патша өкіметі қазақ руларының өздерінің тарихи қонысына - Жайықтың оң жағасына өтуіне,малын жаюға рұқсат беруге мәжбүр болды.
Сабақты бекіту:
Білем
Білдім
Білгім келеді
Бағалау:
Үйге тапсырма: §4. С. Датұлы бастаған ұлт –азаттық көтеріліс (1783-1797жж)
