Орталық Қазақстан

Күні: 7.02.18

Сынып:6 а-б

 Мектеп: № 17                                                                                       

 Мұғалімнің аты жөні: Паттаева С

 Қатысушылар саны:                                                             Қатыспағандар саны:  

Сабақ тақырыбы:

Ерте темір дәуіріндегі Орталық Қазақстан

Сабақ мақсаттары

Оқушылар   Орталық  Қазақстанда ерте  темір  дәуіріндегі ескерткіштер  туралы Тасмола  мәдениеті  туралы,  мұртты  обалар  туралы   ұғымын анықтайды. Тасмола  мәдениетінің және  де мұртты  обалардың   басқа  обалардан  айырмашылықтарын  анықтайды

Тілдік мақсаттар

Яксарт - Сырдария өзенінің сақ заманындағы атауы.

Окс- Әмудария өзенінің сақ заманындағы атауы.

Құндылықтарды дарыту

Қазақтың кең Сарыарқа даласы, оны мекендеген тайпалардың мәдени ескерткіштеріне тоқтала отырып, оқушыларды еліне деген сүйіспеншілікке, мәдениеттілікке тәрбиелеу.

Пәнаралық байланыс

География пәнімен байланысты

АКТ қолдану дағдылары

Слайд, карта, суреттер, тест

Бастапқы  білім

Ерте темір дәуіріндегі Орталық Қазақстан  тұрғындары, шаруашылығы,ескерткіштері тұралы біледі

Сабақ барысы

Жоспарланған

сабақ кезеңдері

Сабақтағы жоспарланған іс-әрекет

Ресурстар

Сабақтың басы

Сабақтың барысы
І. Ұйымдастыру кезеңі:
1. Сәлемдесу.
2. Түгендеу.
3. Сабаққа даярлығын тексеру.

1 тапсырма:Тест тапсырмасы

1.Қызылордадан 300 шақырым жерде орналасқан сақ қаласының орны

А) Арқайым В) Қойлық С) Атасу D) Шірік Рабат

 2.Шірік Рабат қаласының күзет мұнаралары бар орталығы

А) Қамал В) Мешіт С) Цитадел  D) Рабат 

 3.Қыш күйдіретін пеш, қол диірмен тастары, тары қалдықары табылған сақ қаласы

А) Бәбіш-Молда В) Бесшатыр С) Есік D) Қызыл Аңғар

 4 Аңдық стиль пайда болған  ғасыр

А) б.з.б. У ғ  В) б.з.б. ІУ ғ   С) б.з.б. ІІІ ғ   D)  б.з.б. УІІІ ғ.

5.Іле өзенінің оң жақ жағалауындағы  сақ қорымы

А) Шілікті В) Есік С) Бесшатыр  D) Іле  

 6.Бесшатыр қорымындағы обалар жиынтығы

А) 11 оба В) 17 оба С) 83 оба D) 31 оба

7.Бесшатыр обасының мерзімі

А) б.з.б.8-5 ғғ  В) б.з.б.5-4 ғғ  С) б.з.б.7-6 ғғ  D) б.з.б.6-5 ғғ  

8.Алматының шығысындағы  белгілі сақ  обасы

А) Бесшатыр обасы В) Талғар обасы С) Боралдай обасы D) Есік обасы

9.Есік обасынан табылған  бұйымдар саны

А) 1000-нан астам  В) 4000-нан астам   С) 5000-нан астам D) 3000-нан астам  

10.Есік обасынан табылған  26 таңбадан тұратын жазуы бар зат

А) Алтын табақша В) Қола тостаған С) Мыс табақша Д) Күміс табақша

 11. Сақтар обасындағы сағанаға жер астымен келетін арнайы жол

А) Дромос  В) Менгир С) Қабір  D) Сағана  

 12.Сақ дәуірінің негізгі кездесетін археологиялық ескерткіштері

А) жазбалар В) тұрғын үйлер С) қала орындары D)  обалар

 2-тапсырма.Дискуссиялық  карта

3тапсырма: Аралас тапсырма

4тапсырма:Картамен жұмыс

5 тапсырма: Алтын киімді адам

интернет

Сабақтың ортас

Жаңа сабақты түсіндіру:

1. Сарыарқа-ұлы дала.
2. Сарыарқаның тұрғындары. Картамен жұмыс.
3. Шаруашылығы.
4. Ерте темір дәуірі ескерткіштері.

Геродоттың жазбаларында Орталық Қазақстанды аргиппейлер мен исседондар мекендегені айтылған. Қазіргі ғалымдардың анықтауынша, Сарыарқаның солтүстік батысында аргиппейлер, орталығында исседондар, шығысында аримаспылар тұрған.

 Сарыарқаның ерте темір дəуірі ескерткіштері "тасмола мəдениеті" деп аталады.

 Тасмола мәдениетінің ерекшелігі - “мұртты обалар”.Мұртты обалар – ерте темір дәуірінен сақталған ескерткіштер (б.з.б. 7–4 ғасырлар). Толық емес мәліметтер бойынша Қазақстанда 300-ден астам мұртты обалаға жататын ескерткіш тіркелген. Оларды Ә.Х.Марғұлан, К.Ақышев, М.П.Грязнов, Ә.Оразбаев, М.Қадырбаев, С.М.Ақынжанов, т.б. зерттеді. Оның негізгі бөлігі (80%-дан астамы) Орталық және Солтүстік Қазақстан өлкелерінің жәдігерлері. Қалғандары Шығыс Қазақстан жерінде шоғырланған. Мұртты обалар Сарыарқаның ерте темір дәуіріндегі тасмола мәдениетінің ғұрыптық ескерткіштері болып саналады. Құрылымдық жағынан да, семантикалық өрісі жағынан да күрделі құрылыстарға жатады

 Ол екі жерлеу орнынан тұрады. Обалардың біреуіне адамды, екіншісіне атын жерлеген. Обалардан шығысқа қарай тастан қаланған мұртқа ұқсас екі тас құрылыс тартылған.

“Мұртты обалардың” 4 түрі кездеседі. Біріншісі - үлкендеу обаның шығыс жағынан салынған кішілеу оба. Екіншісі - екі оба оңтүстіктен солтүстікке қарай қатар салынады. Үшіншісі - алдымен үлкен оба салынады, оның үстінен кіші оба тұрғызылады. Төртіншісі - үшіншіге ұқсас, бірақ бұл обалардың ара жігін қазба барысында ғана анықтауға болады.

 “Мұртты обалар” бағдаршам рөлін атқарған. Белгілі бұрышпен салынып, оңтүстік, солтүстік, батыс, шығысты көрсеткен.

“Мұртты обалар” Орталық Қазақстаннан басқа Солтүстік, Шығыс Қазақстан және оңтүстік өңірлерден де табылған

Сабақтың соңы

Қортындылау

1.Қазақтың  даласын шығыстан  батысқа  қарай  бөліп  жатқан аласа  таулар  желісі (сарыарқа)

2.Сарыарқаның  орталығын  мекендегендер(исседондар)

3.Сарыарқаның  солтұстік  батысын  мекендегендер(аргипейлер)

4. Тасмола мәдениетіне  тән  ерекшелік(мұртты  обалар)

5. мұртты  обалардың қанша  түрі  бар (4)

6.Тасмола  мәдениетін  қалдырған  тайпа(исседондар)

7. Тасмола  мәдениеті  алғаш  қай жерде  табылған

(Павлодар  обл, Екібастұз ауд, Тасмола  өңірі)

8.Мұртты  обалар  көп  тараған  аймақ (Орталық  Қазақстан)

9.темір  дәуірінде  кең  тараған  салт-дәстүр (  аттарын  бірге  көму)

Бағалау

Үйге тапсырма:  Орталық Қазақстан оқып келу.

Саралау – Сіз қалайша көбірек

қолдау көрсетесіз? Сіз қабілеті жоғары білім алушыларға қандай тапсырмалар бересіз?

Бағалау – Сіз білім

алушылардың материалды меңгеру деңгейін қалай тексересіз?

Денсаулық және қауіпсіздік техникасын сақтау

Сабақ бойынша  рефлексия.

Сабақ мақсаттары/оқу мақсаттары шындыққа жанасқан ба?

Бүкіл білім алушылар оқу мақсаттарына  жетті ме?

Жоқ болса, неге?

Сабақта саралау дұрыс өткізілді ме?

Сабақтың уақыттық кезеңдері сақталды ма?

Сабақ жоспарынан қандай ауытқулар болды және неге?

Осы бөлімді сабақ жайында ой талқылыу үшін қолданыңыз. Сіздің сабағыңыз жайындағы сол жақ бағандағы ең қиын сұрақтарға жауап беріңіз.

Жалпы баға

Сабақтың қай екі аспектісі жақсы өтті (сабақ беру мен оқыту тұрғысынан алғанда)?

1:

2:

Сабақты қалайша жақсартуға болады (сабақ беру мен оқыту тұрғысынан алғанда)?

1:

2:

Мен сабақ барысында сынып жайында, немесе жеке оқушылардың жетістіктері/қиыншылықтары туралы не білдім, келесі сабақтарда неге назар аудару қажет?