Ерте темір д?уіріндегі Орталы? ?аза?стан

Саба?ты? ма?саты: Орталы? ?аза?станда шо?ырлан?ан ерте темір д?уіріне жататын ескерткіштер тарихымен таныстыру.

А) білімділігі: Ерте темір д?уіріндегі Сарыар?аны? т?р?ындары, оларды? шаруашылы?ы ескерткіштеріні? ерекшеліктерімен таныстыра отырып, тарихи танымы жо?ары д?режеде ?алыптас?ан т?л?а ?алыптастыру.

?) дамытушылы?ы: О?ушыларды? ізденімпазды? ?асиеттерін ?алыптастыру, ?здігінен ж?мыс істеуге ж?не салыстырмалы талдау жасау?а, ?з ойын тияна?ты жеткізе білуге, тарихи ойын дамыту.

Б) т?рбиелік м?ні: ?лтжанды азамат болып ?суге т?рбиелеу. ?ткенін біліп, келешегін болжай алатын ?рпа? т?рбиелеу.

Саба?ты? т?рі: саяхат саба?

Саба?ты? ?дісі: ??гімелесу, с?ра?-жауап, топты? ж?мыс, АКТ.

К?рнекілігі: карта, слайд, топшамалар, суреттер.

П?наралы? байланыс: ежелгі д?ние тарихы, география, информатика.

Саба?ты? барысы:

І.?йымдастыру б?лімі: (3 мин)

А) О?ушылармен амандасу, назарларын саба??а аудару, т?гендеу;

?) «Шатты? ше?беріне» т?рып, о?ушылар есімдерін ж?не бір-біріне тілек айтады;

Б) Сыныпты ?ш топ?а б?лу ма?сатында, о?ушылар алдын ала та?та?а ілінген т?рлі-т?сті стикерлерді алып, та?да?ан т?сіне сай орындарын ауыстырады;

ІІ.?й тапсырмасын с?рау: (10-12 мин)

Жылдамдатпа с?ра?тар:

1.Са?тардан ?ал?ан ескерткіштер ?ай ?зендерді? бойында орналас?ан?

2. О?т?стік ?аза?станда?ы са? тайпаларыны? е? к?не ескерткіштерін ата? (Т?гіскен ж?не ?й?ара?).

3. Т?гіскен ж?не ?й?ара? ескерткіштері ?ай тайпаны? м?расы? (массагет).

4. ?ызылордадан 300 ша?ырым жерде орналас?ан ?аланы ата? (Шірік-Рабат).

5. Археологтар Шірік-Рабат ?аласынан ?андай б?йымдарды тап?ан? (жебені? ?ол ?штары, алтын ?апсырмалар, саздан жасал?ан б?йымдар).

6.Са?тарды? ескерткіштері табыл?ан айма?тарды картадан к?рсет.

7. Бесшатыр ?орымыны? хронологиялы? мерзімін аны?та? (б.з.б 5-4 ?асыр).

8. «Алтын киімді адам» са? тайпасыны? ?ай обасынан табыл?ан? (Есік обасы).

9. Есік обасыны? сырт?ы к?рінісін сипаттап бер (диаметрі – 60 метр, биіктігі 6 метр).

10. Есік обасынан табыл?ан алтын б?йымдарды? саны? (4000-нан астам).

11. Не себепті Есік обасынан табыл?ан м?йіт «Алтын киімді адам» деп аталды? (табыл?ан алтын б?йымдарды? молды?ына ?арап).

12. «А? стилі» нешінші ?асырда пайда болды? (б.з.б 8 ?асыр).

«Ж?рдек поезд» ойыны ар?ылы ?й тапсырмасы бекітіліп, жа?а та?ырыппен байланыстырылады. О?ушылар Орталы? ?аза?стан?а саяхат жасау ?шін поезд билеттеріндегі с?ра?тар?а жауап береді. Сол ар?ылы жа?а саба?ты? та?ырыбы болып табылатын Орталы? ?аза?стан ??іріне жетеді. (Слайдта ?аза?стан картасы ж?не поезд суреті). ?р топ ?з капитанын сайлап, топ?а атауын береді.

1-ші топ билеттері:

Т?гіскен мен ?й?ара? ?орымдарын барынша толы?ыра? сипатта?дар.

2-ші топ билеттері:

- Шірік-Рабат ?аласын сипаттап, таныстыру.

3-ші топ билеттері:

Есік обасын сипаттау, ерекшеліктерін атау.

М??алімні? с?зі: О?ушылар, сіздер ?ткен саба?та са? тайпасыны? О?т?стік ?аза?стан мен Жетісу ??ірінде ?алдыр?ан жар?ын ескерткіштеріні? тарихымен таныс болды?ыздар. Б?гінгі саба?ымызда біз сол саяхатымызды жал?асытырып Орталы? ?аза?стан жерінде мекен са? тайпасыны? т?р?ындары, оларды? шаруашылы?ы, ескерткіштеріні? ерекшеліктерімен жа?ыныра? танысамыз.

ІІІ.Жа?а саба?ты? жоспары:

Сарыар?а – ?лы дала, Сарыар?а т?р?ындары

Шаруашылы?ы, маусымды? жайылымдар

Ерте темір д?уіріндегі ескерткіштер

Тасмола археологиялы? м?дениеті

Кіріспе с?ра?тар: Са? тайпалы? ода?ыны? ??рамына ?андай тайпалар кірді?

Парадарайа са?тары ?ай жерлерді мекен етті?

Не себепті хаомаварга са?тарына осындай атау берілген?

Тиграхауда са?тары ?аза?станны? ?ай ??ірлерінде мекен етті?

1.Сарыар?а - ?лы дала, Сарыар?аны? т?р?ындары

Сарыар?аны Шы?ыста Тарба?атай тау сілемдері, Батыста созылып жат?ан Тор?ай ойпаты ?оршап т?р. Солт?стікке ?арай ?ле?ті, Сілеті, Есіл, Н?ра, ??лан?тпес ?зендері а?ып жатыр. Ал о?т?стікке ?арай Аяг?з, ?аратал, Ж?мші, Мойынты, Сарысу, Сарыке?гір, ?араке?гір ?зендері а?ады. Оларды? б?рі бір са?адан бастау алады. Ежелгі заманда Сарыар?аны? солт?стік батысында аргиппейлер, орталы?ында исседондар, шы?ысында аримаспылар т?р?ан.

Картамен ж?мыс:

?р топ?а А4 форматында шы?арыл?ан карта ?йлесітіріледі.

1 топ: Орталы? ?аза?станда?ы басты географиялы? нысандарды белгілеу (?зен, к?лдер, тау сілемдері).

2 топ: Ерте темір д?уірінде Сарыар?а ??ірінде мекен еткен тайпаларды аны?тап, белгілеу. (аргипейлер, исседондар, аримаспылар).

3 топ: Орталы? ?аза?стан аума?ында орналас?ан ?азіргі ?алаларды атап, белгілеу.

Шаруашылы?ы, маусымды? жайылымдар

М?тінмен ж?мыс: (3-4 мин) О?ушылар ?з бетімен Орталы? ?аза?стан жерін ерте темір д?уірінде мекен еткен тайпаларды? шаруашылы? т?рлері ж?не маусымды? жайылымдармен танысады. «И? - жо?» ?дісі ар?ылы с?ра?тар?а жауап береді. (Жетондар ар?ылы о?ушыларды? жауаптары ба?аланады).

топ с?ра?тары: - Орталы? ?аза?стан жерін мекен еткен тайпалар жыл?ы, ?ой мен т?йе ?сірген – и?.

Мал шаруашылы?ында?ы жаз?ы жайылым атауы - к?ктеу. – жо? (жайлау).
Орталы? ?аза?станды мекен еткен тайпалар климат жа?дайларына ?арай жыл?ы, ?ой, т?йе малын ?сірген – и?.

2 топ с?ра?тары: - Орталы? ?аза?стан жерінде ?мір с?рген тайпалар отыры?шы ?мір салтын ?станды. – жо? (к?шпелі мал шаруашылы?ымен айналысты).

Жыл?ыларды? ?р ?йірінде шамамен 400-600 бас мал болды – и?.
?ыс?ы жайылым ?ыстау деп аталды – и?.

топ с?ра?тары: - К?шпелілер, мал шаруашылы?ымен ?атар а?шылы?пен, терімшілікпен, ?ол?нермен де айналысты. – и?

Ыдыс-ая?тар емен ж?не ?ара?ай а?аштарынан жасалын?ан – жо? (?ыш, тері, темір, а?аш).
Орталы? ?аза?станны? т?р?ындарында ?ол?нер к?сібі жа?сы дамыды –и?.

Ерте темір д?уіріндегі ескерткіштер, Тасмола м?дениеті

Сарыар?аны? ерте темір д?уірі ескерткішетрі Тасмола м?дениеті атымен белгілі. Ол исседон тайпаларынан ?ал?ан. Б?л м?дениетті? ал?аш?ы ескерткіштері Павлодар облысыны? Екібаст?з ауданында?ы Тасмола ??ірінен табылды. Сонды?тан да Орталы? ?аза?станны? осы ескерткішке ??сас жерлеу орындары Тасмола м?дениеті деген атпен белгілі.

Сонымен ?атар Орталы? ?аза?станны? осы д?уіріне т?н ескерткіштерге «м?ртты» обалар жатады. «М?ртты» обаларды? т?рт т?рі кездеседі. (Сурет ар?ылы т?сіндіру).

К?п н?ктені? орнын толтыр:

1.Сарыар?а ?аза?станны? б?кіл ... б?лігін алып жат?ан айма?. (орталы?)

2.Ежелгі заманда Сарыар?аны? солт?стік-батысында.. мекен еткен. (аргипейлер).

3.Орталы? ?аза?станны? жер аума?ы м?лшермен ?азіргі,...,...,... облыстары кіреді. (?ара?анды, А?мола, жартылай Павлодар).

4. Сарыар?аны? ерте темір д?уірі ескерткіштері... м?дениеті атымен белгілі (Тасмола).

5.Тасмола м?дениетіні? ал?аш?ы ескерткіштері..,... ??ірінен табыл?ан ( Павлодар облысы, Екібаст?з ауданында?ы Тасмола ??ірі).

6.Орталы? ?аза?станны? ерте темір д?уірі ескерткіштеріне «..» обалар жатады. (м?ртты).

7. «М?ртты» обаларды?. т?рі кездеседі (т?рт).

8. «М?ртты» обалар Орталы? ?аза?станмен ?атар..,... ?аза?стан айма?ынан табыл?ан.

9. Тасмола м?дениетін... тайпасы ?алдыр?ан (исседон).

Жа?а саба?ты бекіту:

Видео с?ра?: п?н м??алімдері ?з салалары бойынша с?ра? ?ояды:

География п?ні м??алімі: Исседон, аримаспы, аргиппей тайпалары мекен еткен айма?та ?азір ?аза?станны? ?ай облыстары орналас?ан? (?ара?анды, А?мола, Павлодар).

А?ылшын п?ні м??алімі: Ерте темір д?уірінде Орталы? ?аза?стан ды мекен еткен тайпалар жыл?ы, ?ой мен т?йе ?сірген. Жыл?ы, ?ой, т?йе с?здеріні? а?ылшынша ж?не орысша атауларын айты?ыздар.

?аза? тілі п?ні м??аліміні? с?ра?ы: Тасмола м?дениетіні? ал?аш?ы ескерткіштері Павлодар облысыны? Екібаст?з ауданында?ы Тасмола ??ірінен табыл?ан? Осы с?йлемде ?айда деген с?ра??а жауап беретін с?з барма?

Рефлексия: Слайд ар?ылы т?рлі-т?сті ше?берлер к?рсетіледі. ?р?айсысына аны?тамасы беріледі.

?ЫЗЫЛ - Мен жа?а та?ырыпты т?сіндім. Саба? ?ызы? ?тті. Берілген тапсырмаларды? барлы?ын орындай алдым.

ЖАСЫЛ -Мен жа?а та?ырыпты орташа де?гейде т?сіндім. Берілген тапсырмаларды о?улы?пен орындадым.

К?К -Мен жа?а та?ырыпты т?сінген жо?пын. Ма?ан жа?а материалды ме?геруде к?мек керек.

?й тапсырмасы: § 19, 85-89 беттер, тест тапсырмасын орындау.

Ба?алау: Топ?а б?лінген о?ушыларды? жина?та?ан жетондарын санап, ба?алау

Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?

Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.

Быстро и объективно проверять знания учащихся.

Сделать изучение нового материала максимально понятным.

Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.

Наладить дисциплину на своих уроках.

Получить возможность работать творчески.

=> ПОЛУЧИТЬ СУПЕРСПОСОБНОСТИ УЧИТЕЛЯ <=

Просмотр содержимого документа
«Ерте темір д?уіріндегі Орталы? ?аза?стан »

Батыс Қазақстан облысы, Орал қаласы

№ 46 жалпы орта білім беретін мектеп

Тақырыбы: «Орталық Қазақстан»

Сынып: 6

Өткізген:

Беркинбаева А.М

2014 – 2015 оқу жылы

Пән атауы: Ежелгі Қазақстан тарихы Сынып: 6

Сабақтың тақырыбы: Орталық Қазақстан

Сабақтың мақсаты: Орталық Қазақстанда шоғырланған ерте темір дәуіріне жататын ескерткіштер тарихымен таныстыру.

А) білімділігі: Ерте темір дәуіріндегі Сарыарқаның тұрғындары, олардың шаруашылығы ескерткіштерінің ерекшеліктерімен таныстыра отырып, тарихи танымы жоғары дәрежеде қалыптасқан тұлға қалыптастыру.

Ә) дамытушылығы: Оқушылардың ізденімпаздық қасиеттерін қалыптастыру, өздігінен жұмыс істеуге және салыстырмалы талдау жасауға, өз ойын тиянақты жеткізе білуге, тарихи ойын дамыту.

Б) тәрбиелік мәні: Ұлтжанды азамат болып өсуге тәрбиелеу. Өткенін біліп, келешегін болжай алатын ұрпақ тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: саяхат сабақ

Сабақтың әдісі: әңгімелесу, сұрақ-жауап, топтық жұмыс, АКТ.

Көрнекілігі: карта, слайд, топшамалар, суреттер.

Пәнаралық байланыс: ежелгі дүние тарихы, география, информатика.

Сабақтың барысы:

І.Ұйымдастыру бөлімі: (3 мин)

А) Оқушылармен амандасу, назарларын сабаққа аудару, түгендеу;

Ә) «Шаттық шеңберіне» тұрып, оқушылар есімдерін және бір-біріне тілек айтады;

Б) Сыныпты үш топқа бөлу мақсатында, оқушылар алдын ала тақтаға ілінген түрлі-түсті стикерлерді алып, таңдаған түсіне сай орындарын ауыстырады;

ІІ.Үй тапсырмасын сұрау: (10-12 мин)

Жылдамдатпа сұрақтар:

1.Сақтардан қалған ескерткіштер қай өзендердің бойында орналасқан?

2. Оңтүстік Қазақстандағы сақ тайпаларының ең көне ескерткіштерін ата? (Түгіскен және Ұйғарақ).

3. Түгіскен және Ұйғарақ ескерткіштері қай тайпаның мұрасы? (массагет).

4. Қызылордадан 300 шақырым жерде орналасқан қаланы ата? (Шірік-Рабат).

5. Археологтар Шірік-Рабат қаласынан қандай бұйымдарды тапқан? (жебенің қол ұштары, алтын қапсырмалар, саздан жасалған бұйымдар).

6.Сақтардың ескерткіштері табылған аймақтарды картадан көрсет.

7. Бесшатыр қорымының хронологиялық мерзімін анықта? (б.з.б 5-4 ғасыр).

8. «Алтын киімді адам» сақ тайпасының қай обасынан табылған? (Есік обасы).

9. Есік обасының сыртқы көрінісін сипаттап бер (диаметрі – 60 метр, биіктігі 6 метр).

10. Есік обасынан табылған алтын бұйымдардың саны? (4000-нан астам).

11. Не себепті Есік обасынан табылған мәйіт «Алтын киімді адам» деп аталды? (табылған алтын бұйымдардың молдығына қарап).

12. «Аң стилі» нешінші ғасырда пайда болды? (б.з.б 8 ғасыр).

«Жүрдек поезд» ойыны арқылы үй тапсырмасы бекітіліп, жаңа тақырыппен байланыстырылады. Оқушылар Орталық Қазақстанға саяхат жасау үшін поезд билеттеріндегі сұрақтарға жауап береді. Сол арқылы жаңа сабақтың тақырыбы болып табылатын Орталық Қазақстан өңіріне жетеді. (Слайдта Қазақстан картасы және поезд суреті). Әр топ өз капитанын сайлап, топқа атауын береді.

1-ші топ билеттері:

Түгіскен мен Ұйғарақ қорымдарын барынша толығырақ сипаттаңдар.

2-ші топ билеттері:

- Шірік-Рабат қаласын сипаттап, таныстыру.

3-ші топ билеттері:

Есік обасын сипаттау, ерекшеліктерін атау.

Мұғалімнің сөзі: Оқушылар, сіздер өткен сабақта сақ тайпасының Оңтүстік Қазақстан мен Жетісу өңірінде қалдырған жарқын ескерткіштерінің тарихымен таныс болдыңыздар. Бүгінгі сабағымызда біз сол саяхатымызды жалғасытырып Орталық Қазақстан жерінде мекен сақ тайпасының тұрғындары, олардың шаруашылығы, ескерткіштерінің ерекшеліктерімен жақынырақ танысамыз.

ІІІ.Жаңа сабақтың жоспары:

Сарыарқа – Ұлы дала, Сарыарқа тұрғындары
Шаруашылығы, маусымдық жайылымдар
Ерте темір дәуіріндегі ескерткіштер
Тасмола археологиялық мәдениеті

Кіріспе сұрақтар: Сақ тайпалық одағының құрамына қандай тайпалар кірді?

Парадарайа сақтары қай жерлерді мекен етті?

Не себепті хаомаварга сақтарына осындай атау берілген?

Тиграхауда сақтары Қазақстанның қай өңірлерінде мекен етті?

1.Сарыарқа - ұлы дала, Сарыарқаның тұрғындары

Сарыарқаны Шығыста Тарбағатай тау сілемдері, Батыста созылып жатқан Торғай ойпаты қоршап тұр. Солтүстікке қарай Өлеңті, Сілеті, Есіл, Нұра, Құланөтпес өзендері ағып жатыр. Ал оңтүстікке қарай Аягөз, Қаратал, Жәмші, Мойынты, Сарысу, Сарыкеңгір, Қаракеңгір өзендері ағады. Олардың бәрі бір сағадан бастау алады. Ежелгі заманда Сарыарқаның солтүстік батысында аргиппейлер, орталығында исседондар, шығысында аримаспылар тұрған.

Картамен жұмыс:

Әр топқа А4 форматында шығарылған карта үйлесітіріледі.

1 топ: Орталық Қазақстандағы басты географиялық нысандарды белгілеу (өзен, көлдер, тау сілемдері).

2 топ: Ерте темір дәуірінде Сарыарқа өңірінде мекен еткен тайпаларды анықтап, белгілеу. (аргипейлер, исседондар, аримаспылар).

3 топ: Орталық Қазақстан аумағында орналасқан қазіргі қалаларды атап, белгілеу.

Шаруашылығы, маусымдық жайылымдар

Мәтінмен жұмыс: (3-4 мин) Оқушылар өз бетімен Орталық Қазақстан жерін ерте темір дәуірінде мекен еткен тайпалардың шаруашылық түрлері және маусымдық жайылымдармен танысады. «Иә - жоқ» әдісі арқылы сұрақтарға жауап береді. (Жетондар арқылы оқушылардың жауаптары бағаланады).

топ сұрақтары: - Орталық Қазақстан жерін мекен еткен тайпалар жылқы, қой мен түйе өсірген – иә.

Мал шаруашылығындағы жазғы жайылым атауы - көктеу. – жоқ (жайлау).
Орталық Қазақстанды мекен еткен тайпалар климат жағдайларына қарай жылқы, қой, түйе малын өсірген – иә.

2 топ сұрақтары: - Орталық Қазақстан жерінде өмір сүрген тайпалар отырықшы өмір салтын ұстанды. – жоқ (көшпелі мал шаруашылығымен айналысты).

Жылқылардың әр үйірінде шамамен 400-600 бас мал болды – иә.
Қысқы жайылым қыстау деп аталды – иә.

топ сұрақтары: - Көшпелілер, мал шаруашылығымен қатар аңшылықпен, терімшілікпен, қолөнермен де айналысты. – иә

Ыдыс-аяқтар емен және қарағай ағаштарынан жасалынған – жоқ (қыш, тері, темір, ағаш).
Орталық Қазақстанның тұрғындарында қолөнер кәсібі жақсы дамыды –иә.

Ерте темір дәуіріндегі ескерткіштер, Тасмола мәдениеті

Сарыарқаның ерте темір дәуірі ескерткішетрі Тасмола мәдениеті атымен белгілі. Ол исседон тайпаларынан қалған. Бұл мәдениеттің алғашқы ескерткіштері Павлодар облысының Екібастұз ауданындағы Тасмола өңірінен табылды. Сондықтан да Орталық Қазақстанның осы ескерткішке ұқсас жерлеу орындары Тасмола мәдениеті деген атпен белгілі.

Сонымен қатар Орталық Қазақстанның осы дәуіріне тән ескерткіштерге «мұртты» обалар жатады. «Мұртты» обалардың төрт түрі кездеседі. (Сурет арқылы түсіндіру).

Көп нүктенің орнын толтыр:

1.Сарыарқа Қазақстанның бүкіл ............... бөлігін алып жатқан аймақ. (орталық)

2.Ежелгі заманда Сарыарқаның солтүстік-батысында .......... мекен еткен. (аргипейлер).

3.Орталық Қазақстанның жер аумағы мөлшермен қазіргі, .............., ............., ........... облыстары кіреді. (Қарағанды, Ақмола, жартылай Павлодар).

4. Сарыарқаның ерте темір дәуірі ескерткіштері ............. мәдениеті атымен белгілі (Тасмола).

5.Тасмола мәдениетінің алғашқы ескерткіштері ..........,.............. өңірінен табылған ( Павлодар облысы, Екібастұз ауданындағы Тасмола өңірі).

6.Орталық Қазақстанның ерте темір дәуірі ескерткіштеріне «........» обалар жатады. (мұртты).

7. «Мұртты» обалардың ...... түрі кездеседі (төрт).

8. «Мұртты» обалар Орталық Қазақстанмен қатар .........., ................ Қазақстан аймағынан табылған.

9. Тасмола мәдениетін ............. тайпасы қалдырған (исседон).

Жаңа сабақты бекіту:

Видео сұрақ: пән мұғалімдері өз салалары бойынша сұрақ қояды:

География пәні мұғалімі: Исседон, аримаспы, аргиппей тайпалары мекен еткен аймақта қазір Қазақстанның қай облыстары орналасқан? (Қарағанды, Ақмола, Павлодар).

Ағылшын пәні мұғалімі: Ерте темір дәуірінде Орталық Қазақстан ды мекен еткен тайпалар жылқы, қой мен түйе өсірген. Жылқы, қой, түйе сөздерінің ағылшынша және орысша атауларын айтыңыздар.

Қазақ тілі пәні мұғалімінің сұрағы: Тасмола мәдениетінің алғашқы ескерткіштері Павлодар облысының Екібастұз ауданындағы Тасмола өңірінен табылған? Осы сөйлемде қайда деген сұраққа жауап беретін сөз барма?

Рефлексия: Слайд арқылы түрлі-түсті шеңберлер көрсетіледі. Әрқайсысына анықтамасы беріледі.

ҚЫЗЫЛ - Мен жаңа тақырыпты түсіндім. Сабақ қызық өтті. Берілген тапсырмалардың барлығын орындай алдым.

ЖАСЫЛ -Мен жаңа тақырыпты орташа деңгейде түсіндім. Берілген тапсырмаларды оқулықпен орындадым.

КӨК -Мен жаңа тақырыпты түсінген жоқпын. Маған жаңа материалды меңгеруде көмек керек.

Үй тапсырмасы: § 19, 85-89 беттер, тест тапсырмасын орындау.

Бағалау: Топқа бөлінген оқушылардың жинақтаған жетондарын санап, бағалау.