Деректер қорының негізгі түсініктері

Аты – жөні................................................................

Аты – жөні................................................................

Сабаққа пікір білдіріңіз. Сіздің пікіріңіз біз үшін маңызды.

_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Сабаққа пікір білдіріңіз. Сіздің пікіріңіз біз үшін маңызды.

_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Ататүрік атындағы №17 мектеп – гимназиясының информатика пәні мұғалімі

Мирзараимов Зафар Анарбаевич

Ататүрік атындағы №17 мектеп – гимназиясының 9в сынып оқушысы

Назарова Мадина

Ататүрік атындағы №17 мектеп – гимназиясының 9в сынып оқушысы

Хусанов Билол

Ататүрік атындағы №17 мектеп – гимназиясының 9в сынып оқушысы

Камбарбекова Севинч

Ататүрік атындағы №17 мектеп – гимназиясы

Деректер қорының негізгі түсініктері. Деректер қорын басқару жүйелері.

Информатика пәні мұғалімі: Мирзараимов З

Сыныбы: 9в

Түркістан қаласы 2017 жыл

Деректер қорының негізгі түсініктері. Деректер қорын басқару жүйелері. Кестелерді құру.

1. Оқушылармен сәлемдесу. (3 тілде.) Саламатсыздарма оқушылар, Здраствуйте дети, Good morning peoples.

2. Үй тапсырмасын сұрау. Оқушыларға әр қайсысына 1 сұрақтан 12 сұрақ қою.

3. Оқушыларды топтарға бөлу. (Әр оқушы өзіне қойылған сұрақ нөміріне байланысты топтарға бөліну) жұп сұрақтар және тақ сұрақтар болып.

4. Жаңа сабақ. Жаңа сабақты бастау мақсатында бейне ролик көрсетіліп, оқушылардан «Деректер қоры» жайлы өз ойларын білдіруін өтіну.

5. Типтермен танысу. Оқушыларды деректер қорыны құрастырушы бағдарлама Microsoft Access бағдарламасымен таныстырып, ондағы енгізілетін мәліметтердің типтерімен жеке таныстыру.

6. Талқылау жүргізу. Кез –келген деректер қорын құрастыру үшін қажетті мәліметтерді таңдау және оларды жинақтап, арнайы топтарға бөле алуды үйренуді оқушылар арасында талқылау.

7. Практикалық жұмыс. Оқушылар мен бірге «Мектеп кітапханасы» атты деретер қорының кестесін құру.

8. Қосымша жұмыс. Интернеттен сулпак, технодом, колесо, сиякты сайттарды мысал ретінде көрсету.

Деректер қорының негізгі түсініктері.

Өндірісте, ауыл шаруашылығы мен оқу орындарында, коммерциялық мекемелерде және т.б. салаларда түрлі берілгендерді дайындау, оларды өңдеу, сақтау жиі кездеседі. Мысалы, жоғарғы оқу орындарында дайындалатын мөліметтер:

• түрлі бөлімдерде жұмыс істейтін адамдардың тізімі (фамилиясы, аты, білімі, адресі, үй телефоны, т.б.);

• факультеттер, олардың құрамындағы кафедралар мен кафедра қызметкерлерінің тізімдері;

• студенттер жөнінде мөліметтік тізімдер, т.б.

Оларды сақтаудың көп тараған өдісі — компьютерде деректер қоры түрінде сақтау. Деректер қоры (ДҚ)— құрылымы берілген тәсіл бойынша ұйымдастырылған арнайы форматтағы файл (деректер қорын, кейде берілгендер қоры деп те атайды). ДҚ-да сақталатын берілгендер кесте түрінде дайындалады. Яғни дискілік файл — деректер қоры, оған енгізілетін кесте - ДҚ құрамында сақталушы объект(объект — қасиеттері, өрістері бар, өзімен түрлі әрекеттер орындауға болатын нәрсе, мысалы, кесте). Деректердің байланысты элементтер тобын жазба(не жазу)деп атайды.

Деректерді және олардың арасындағы байланыстарды ұйымдастырудың түрлі типтері бар: иерархиялық, реляциялық және тораптық.

ИерархиялықДҚ-ында жазба элементтері реттеліп жазылады да, оның бір элементі негізгі, қалғандары бағыныңқы элементтер деп есептеледі. Мұнда элементтер нақты тізбек бойынша сатылы түрде реттеліп қойылады. Онда берілгендерді іздеп табу саты бойынша төмен бағытта жүргізіледі. Мысалы, Norton Commander программасындағы каталогтар, білім жүйесіндегі иерархиялық кластар тізімі, т.б.

Реляциялық ДҚ— кесте түрінде дайындалған берілгендер. Ол ең көп тараған берілгендер қоры (relation — қатыс, байланыс), кестелер арасындағы байланыстар - жиі пайдаланылатын ең маңызды ұғым. Деректер қорында жазбаүшін кесте жолы түсініледі, кестеде қайталанатын бірдей жолдар болмайды. Кесте бағанын құрайтын жазба элементтері өрісдеп аталады. Өрістің негізгі ерекшелігі — бір өріс элементтері бірдей типті етіп құрылады, мысалы, саңдық не символдық.

Бұл — реляциялық деректер қорының Excel-ден негізгі айырмашылығы (Excel-де бір өріс элементтері түрлі типті бола береді және ол тек бір пайдаланушыға ғана арналған, ал реляциялық ДҚ-мен көптеген адамдар жұмыс істей береді). Мұндай ДҚ-да кестелерді байланыстырып, олардың кейбір өрістері арқылы түрлі жаңа кестелер құруға да болады. Мұндай кестелерді сұраныстардеп атайды (сұраныс жөнінде кітаптың 4-тақырыбын қараңыз).

Реляциялық деректер қорын құру және онымен жұмыс істеуді басқару үшін көптеген арнайы программалар дайындалған: dBASE, FoxBase, FoxPro, Access,т.б. Оларды Деректер қорын басқару жүйелері (ДҚБЖ)деп атайды.

Соңғы жылдары пайдаланушыдан программалауды қажет ете бермейтін Microsoft office (Windows) құрамына кірістірілген реляциялық ДҚБЖ-лері, оның ішінде Access атаулы жан-жақты мүмкіндікті ДҚБЖ-нің бірнеше нұсқалары жарық көрді: Access 2.0, Access 7.0, Access 97, Access 2000, Access 2007, Access 2010 (access — кіру, еркін ену). Бұлар жұмыс істеуге жеңіл және анықтамалық жүйелері барынша жетілдірілген күрделі программалар.

Access, Excel, Word сияқты күрделі программалар арқылы дайындалған кестелердің ерекшеліктерінің бірі — олар бірінен екіншісіне жеңіл түрде жіберіле және қабылдана алады.

Деректер қоры

• Деректер қоры – жүйелі ақпарат жинағы

• Күнделікті деректер қорының мысалдары қандай?

  • Телефон кітабы

  • Оқу кестесі

  • Кітапхана жүйесі

• Деректер қоры үлкен көлемдегі ақпаратты сақтау, табу және бақылау үшін қолданылады

Деректер қорымен жұмыс атқару келесі қадамдардан тұрады:

• Деректерді анықтау

• Деректер структурасын белгілеу процесі

• Деректерді жаңарту, енгізу, өзгерту және өшіру

• Іздеу

• Деректерді пайдаланушыға немесе бағдарламаға тауып беру

• Деректор қорының әкімшілігі

• Жаңа пайдаланушыларды тіркеу және пайдаланушыларды бақылау

• Деректер қауіпсіздігін қамтамасыз ету

Дерекқор түрлері

• Кестелік немесе реляциялық

• Иерархиялық

• Желілік

Кестелік немесе реляциялық деректер қоры

Деректер кортеж түрінде көрсетіледі

(Айдар, 25), (Cәуле, 21)

Кортеждер кесте арқылы топтасады

Мысалы

Пайдаланушылар декларативті түрде қандай ақпарат, ол қандай түрде сақталатынын белгілейді

SQL (Structured Query Language) – ақпарат іздеу барысында SQL немесе құрылымдық сұраныс тілін пайдаланады

Иерархиялық деректер қоры

• Ақпарат ағаш структурасы ретінде сақталады.

• Бұл ағаш структурасында ата-ана және бала қарым-қатынастары болады.

• Ата-анада бірнеше бала, және балада бір ғана ата-ана болуы мүмкін.

• Реляциялық деректер қорындай кең тарамаған.

• IMS – IBM компаниясының Information Management System жүйесінде пайдаланылады.

• Қарапайым дегенмен икемді жүйе емес

Желілік деректер қоры

• Объектілер және олардың арасындағы қарым қатынасты көрсететін икемді жүйе.

• Граф структурасы пайдаланады.

• Иерархиялық модельге қарағанда әрбір дерек буынында бірнеше ата-ана және бала деректері болады

• Кең тарамады

• Реляциялық модель бұған қарағанда қарапайым түрде күрделі қарым-қатынастарды белгілеуге мүмкіндік береді.

• Иерархиялық және желілік деректер жүйесі реляциялық жүйеге қарағанда тезірек жұмыс істейді. Яғни үлкен ақпаратпен жұмыс істегенде қысқа уақыт ішінде керекті деректі табуға мүмкіндік береді.

• Дегенмен реляциялық деректер қоры кеңінен тарады, өйткені компьютерлік технологиялар тез дамып олардың есеп шығару қабілеті тез артты.

• Сондықтан реляциялық деректор қорының қарапайымдығы жеңіп шықты.

Деректер қоры

• Қазіргі кезде көптеген мекемелер деректер қорын пайдаланады.

• Деректер қорын кітапханаларда, авиа билет алу жүйелерінде, электрондық коммерция дүкендерінде кездестіруге болады.

• Деректер қорын контент бойынша категорияларға бөлуге болады: библиографиялық, құжаттар, статистикалық, мультимедиа және т.б.

• Сонымен бірге пайдалану саласы бойынша да бөлуге болады: бухгалтерия, кино, сақтандыру

Деректер қорын басқару жүйесі

• ДҚБЖ – дерекқор жасап онымен жұмыс істеуге арналған компьютерлік бағдарламалар жүйесі

• Дерекқормен жұмыс істеу келесі қадамдардан тұрады:

• Деректерді белгілеу. Яғни жаңа деректер структурасын тағайындау немесе өзгерту

• Ақпаратты жаңарту, өзгерту, енгізу немесе өшіру

• Сұраныс жасау. Яғни деректер қорынан керекті ақпаратты алу

• Администрация. Пайдаланушыларды тіркеу, мониторинг жасау және т.б.

ДҚБЖ мақсаты

• Ақпарат артықшылығы және сәйкессіздігі болған жағдайда ақпаратпен жұмыс істеу үшін

• Ақпаратқа қол жеткізуді жеңілдету

• Ақпаратты ажырату, яғни көптеген файл түрлерін бөлек сақтау

• Ақпарат бүтіндігін қамтамасыз ету

• Қауіпсіздік

• Көптеген пайдаланушыларға бір уақытта дерекқорға қосылу мүмкіндігі

ДҚБЖ функционалы

• Ақпаратты жедел түрде іздеу/өзгерту мүмкіндігін қамтамасыз етеді

• Дерекқордың (ақпарат және бағдарламалар) құпиясын сақтау

• Дерекқордағы ақпаратқа кез келген уақытта қол жеткізу мүмкіндігін беру

Microsoft Access

• Microsoft Access – біз оқитын ДҚБЖ

Белгілі ДҚБЖ-лері:

• Oracle

• Microsoft SQL Server

• IBM DB2

• Informix

• MySQL

• PostgreSQL

• SQLite

Access мүмкіндіктері

• Реляциялық деректер қоры

• Процедуралық бағдарламалау тілі

• Дерекқор жасау шаблондары және т.б.

Басты мәзір

Басты мәзірде бірнеше режим бар:

• Кесте режимі

• Кесте жасау және оның атрибуттарын белгілеу

• SQL режимі

• SQL тілімен сұраныс жасау

• Конструктор режимі

• QBE тілімен сұраныс жасау

Access бағдарламасының көмегімен

1. Мәліметтерді сақтау үшін кесте құруға болады.

2. Мәліметтерді еңгізу және алу үшін пішім, есеп, сауалнама құруға болады.

Access бағдарламасындағы деректердің типтері.

1. Текстовый – бұл типтегі деректерде 255 символға дейін еңгізуге болады.

2. Поле МЕМО – бұл типтегі деректерде 65536 символға дейін еңгізуге болады.

3. Числовой – бұл типтегі деректерде сандарды еңгізуге болады.

4. Дата/время – бұл типтегі деректерде уақыт еңгізуге болады.

5. Денежный – бұл типтегі деректерде ақша бірліктерін еңгізуге болады.

6. Счетчик – бұл типтегі деректерде санақ жүргізіледі.

7. Логический – бұл типтегі деректерде бар жоқтығын белгілеу кіреді.

8. Поле обьекта OLE – бұл типтегі деректерде анимациялық файлдарды кірітуге болады. 1Гбайтқа дейінгі файлдарды.

9. Гиперсылка – бұл типтегі деректер арқылы ссылка жасауға болады.

10. Вложение – бұл типтегі деректерге бірден көп файлдарды қоюға болады.

11. Вычисляемый – бұл типтегі деректерде екі кестенің қорытындысын шығаруға болады.

Деректер қорының негізгі түсініктері. Деректер қорын басқару жүйелері.

Ынтымақтастық атмосферасын құру

Өз атыңды жапон тілінде айт.

Сәйкестендіру

Өткенді қайталау үшін сәйкестендіруді орындау

Сәйкестендіру жауаптары

Сұрақтар

1

Жауаптар

2

1

3

15

16

4

5

2

3

6

7

4

5

8

9

6

10

7

11

8

9

12

13

10

14

11

15

12

16

13

14

1-5 дұрыс жауап – 3

6-11 дұрыс жауап – 4

12-16 дұрыс жауап – 5

Миға шабуыл

Миға шабуыл

Миға шабуыл

Миға шабуыл

Миға шабуыл

Деректер қорының негізгі түсініктері. Деректер қорын басқару жүйелері.

«Ойлан, жұптас, бөліс» әдісі арқылы тақырыпты оқу

1-топ. Деректер қорының негізгі түсініктері

2-топ: Деректер қорын басқару жүйелері.

Access бағдарламасын қарап шығу

Файл -Файл- File

Басты -Главная- Home

Құру -Создание- Greate

Сыртқы деректер -Внешние данные- External Data

Деректер қорымен жұмыс -Работа с базами данных- Database Tools

Кесте -Таблица- Table

Қасиет -Свойства- Properties

Сұраныс -Запрос- Querie

Пішін -Форма- Form

Есеп -Отчет- Report

Құрастыру режимі -Режим конструктор- Design View

Кесте режим -Режим таблицы- Datasheet View

Тапсырмалар

• Access бағдарламасын іске қосу алгоритмін дәптерге жазыңыз.
• Access бағдарламасын интерфейсі қандай бөлімдерден тұратынын дәптерге жазыңыз.
• Создание бөлімі қандай бөліктерден құралғанын дәптерге жазыңыз.
• Математика, физика, информатика атты кесте құрыңыз.

Практикалық жұмыс

Оқушылар мен бірге мектеп кітапханасының деректер қорын құруды бастау. Алдын ала талқылау жүргізу. Қандай мәліметтер керектігін анықтау. Практикалық тапсырманы компьютерде орындауға беремін.

Microsoft Access 2010 бағдарламасымен жұмыс жүргізу.

Сабақты қорытындылау

КОМПЬЮТЕРЛІК ТЕСТ

Бағалау.

Үйге тапсырма: «Мектеп кітапханасы» атты деректер қорын құруға керекті ақпарат жинау.

Деректер қорының негізгі түсініктері. Деректер қорын басқару жүйелері.

Кері байланыс

• Сіз үшін қандай нәрсе маңызды болды?
• Сіз үшін қандай нәрсе төмен дәрежеде орын алды?