Сутек - химиялық элемент жəне жай зат. Изотоптары

Сабақтың тақырыбы: Сутек - химиялық элемент жəне жай зат. Изотоптары

Сабақтың мақсаты:

Білімділік: Оқушыларды сутекпен -химиялық элемент және жай зат түрінде таныстыру, оның қасиеттерімен танысу

Дамытушылық: логикалық ойларын дамыту.

Тәрбиелік: ғылымға, пәнге қызығуға тәрбиелеу.

Құрал-жабдықтар: периодтық жүйе, Кипп аппараты, сынауық, шыны таяқша, мырыш, қышқыл, спиртшам, слайдтар.

Сабақтың түрі: аралас сабақ

Сабақтың әдіс-тәсілдері: сұрақ-жауап, түсіндіру.

Сабақтың барысы: 1.Ұйымдастыру

2.Үй тапсырмасын қайталау

1. Оттек латын тілінен аударғанда. деген мағына береді

2. Оттектің аллотропиялық түр өзгерісі.

3. Атмосферада оттек. пайызын құрайды.

4. Оттекті зертханада күрделі эаттардан алады. Ол үшін. заттарын қыздырады.

5.Оксидтер дегеніміз не?

6. Бірдей жағдайда (температура мен қысымда) әртүрлі газдардың бірдей көлемдегі молекулара саны бірдей болады деп тұжырымдады.

7. Жылу бөле жүретін реакция деп аталады.

8. Жер қыртысында ең көп тараған элемент?

9. Оттекті өнеркәсіпте алу жолы?

10. Сұйық оттекті сақтайтын ыдыс?

Мағынаны тану. Балалар біз су туралы не білеміз?

Суға сипаттама берейікші ал ауада су бар  ма?

Немесе су қайнағанда су ортайды, су қайда кетті ?

Олай болса бүгін осы сұрақтардың жауабын іздейік

Жаңа сабақ.СУТЕК. Жер бетінде сутек бос күйінде кездеспейді, көп тараған қосылысы-су. Судағы сутектің массалық үлесі 11 пайыз. Сонымен қатар сутек табиғатта  қосылыстар   құрамында кездеседі

Химиялық элементке сипаттама беру жоспары:

СУТЕКТІ АЛУ. 1776 жылы ағылшын ғалымы Г.Кавендиш сутектің қасиетін анықтап, басқа газдардан айырмашылығын анықтап берген.

Лавуазье 1778 жылы оттегін ашып, оның атын қойып және оттектің жану процессіндегі ролін айқындаған. 1783 жылы  сутегін ашты.

Сутегін өнеркәсіпте алу.

1. Суды электр тогының көмегімен айыру

                        2Н2О   2Н2   +О2

2.Метанның су буымен әрекеттесуі

                    СН4+2Н2О=CO2+4H2

Сутегін алу.Бейне таспа

Сутегін зертханада алу

1. Белсенді металдарды(магнийді, мырышты, темірді) сұйытылған тұз қышқылы(НСl) және күкірт қышқылымен(H2SO4) әрекеттестіріп алуға болады.

                    Zn  +  2HCl  =  ZnCl2 + H2

               Белсенді металл   +  қышқыл  =  тұз  +   сутек.

2. Белсенді металдар(натрий, калий, кальций) сумен тікелей  әрекеттескенде сутек газы бөлінеді.

                         Ca+      2Н2О    =            Ca(OH)2       +            Н2

    белсенді металл  + су   =   кальций гидроксиді  +   сутек

Кездесуі. Бұл табиғатта таралуы бойынша 9-шы орында тұрған элемент, оның үлесіне жер қыртысының 1,4%-ы тиеді, жер бетінде сутек байланысқан күйде (су, мұнай, тас көмір, т. б.), ал ғарышта 63%-ы болады.

Табиғатта тұрақты екі изотопы 1Н (протий) және 3Н (тритий) кездеседі, жасанды жолмен радиоактивті изотопы 3Н мен өте тұрақсыз 4Н алынған. Сутек - әлемде көп тараған элемент

Сутек-су, метан, таскөмір, минералдар мен тау жыныстары, өсімдіктер мен жануарларда кездеседі.

Ойлан      жұптас    бөліс

Д.И.Менделеевтің периодтық жүйесінде сутегінің орналасуы:

•         Топ нөмірі

•         Период нөмірі

•         Аr

•         Электрон саны

•         Ядро заряды

•         Протондар саны

•         Нейтрондар саны

•         Электрондар саны

Металл немесе бейметалл

Постер құру. 1-топ. Оттек. 2-топ. «Сутек» мағынасын ашу.Алу жолдары.

Суретпен жұмыс (слайдта суреттер беріледі)

Сергіту сәті

Егер оттекке қатысты зат айтылса,  онда оң қолды көтересің, ал сутекке қатысты зат айтылса, онда сол қолыңды көтересің. Екеуіне де қатысты болса, екі қолыңдыда көтересің, екеуіне де қатысты болсамаса отырасың.

озон, Кипп апараты, қышқыл, су, Присли, Шееле, оксид, мырыш. калий пеменганаты, газ

тапсырмалар орындау.Оқулықпен жұмыс.4-жаттығу

Топтарға деңгейлік тапсырма.

1-топ

1. Судың құрамындағы  оттектің үлесі (1-деңгей)

 2. х + HC1→ FeCl2 +H2↑ х затын табу керек. (2-деңгей)

3. 6,5 мырыш жанғанда түзілген оксидтің массасын табыңдар((3-деңгей)).

2-топ

1. Судың құрамындағы  сутектің үлесі (1-деңгей)

2. Ca +  х → Ca(OH)2+H2        х затын табу керек (2-деңгей)

3. 6,4 мыс жанғанда түзілген оксидтің  массасын табыңдар. ((3-деңгей)).

Рефлекция

Үйге тапсырма. §30. 11,12 –жаттығулар.