Химия ?ылымы ?о?ам ?мірінде зор р?л ат?арады. Космосты игеру, атом энергиясын бейбітшілік ма?сатта ?олдану, жасанды заттарды синтездеу, ауыл шаруашылы?ыны? ?німдерін арттыруда химиялы? ты?айт?ыштар, жа?а энергия к?здерін табу, м?хиттарда?ы шикізат к?здерін игеру, биохимиялы? процестерді? механизмін т?сіндіру ж?не оны жасанды жа?дайда пайдалану т.б. толып жат?ан ма?тан т?тар жетістіктеріміз химия ?ылымынсыз дамуы м?мкін емес. Тіпті д?л ?азір ?арапайым к?нделікті т?рмысты? ?зінде химияны? жетістіктерінсіз аттап баса алмайтын халге келдік. Осы орайда мектеп о?ушыларына химия ?ылымын жан-жа?ты к?рсете білуіміз, п?нге ?ызы?ушылы?тарын арттыруымыз ж?н. О?ушыларды теориялы? м?селелерді практикамен ?штастыра отырып о?ыту, оларды? п?нді игеруге деген ?ажеттіліктерін ту?ызады. Осыдан барып о?ушыларды? химия ?ылымына ?ызы?уы артуы м?мкін. Сонымен ?атар, сыныптан тыс іс-шараларды? тигізетін ?сері мол. Осы орайда б?гін аудан мектептеріні? аралы?ында “Не? ?алай? ?андай?” та?ырыбында сыныптан тыс іс-шара ?ткізгелі отырмын.
І-кезе?. Іріктеу кезе?і. / тест тапсырмаларын орындау/
ІІ-кезе?.
І-б?лім “Не?” с?ра?тарына жауап беру.
ІІ-б?лім. “?алай?” с?ра?тарына жауап беру.
Сергіту с?ті
ІІІ-б?лім. “?андай?” с?ра?тарына жауап беру.
І-б?лім
“Не?”с?ра?тарына жауап беру.
Ережесі:?рбір ?яшы?та?ы ?пай?а байланысты с?ра?тар ?ойылады.
5- ?пай /1- с?ра?/
10- ?пай /2- с?ра?/
15- ?пай /3- с?ра?/
20- ?пай /4- с?ра?/
25- ?пай /5- с?ра?/
30- ?пай /6- с?ра?/
5-?пай /1- с?ра?/
1- с?ра?: Натрий сумен шабытты ?рекеттеседі, н?тижесінде не т?зіледі? Т?зілген заттарды ?алай аны?таймыз?
Жауап: 2Na + HOH 2NaOH+ H2
Сутек жинал?ан сынауы?ты? аузына жан?ан шыраны апарса?, «пах» деген деген дыбыс шы?арады. /30 секунд /
10-?пай /2- с?ра?/
1- с?ра?: Химиялы? ??былыс дегеніміз не?
Жауап: Бір затты? бас?а зат?а айналуы химиялы? ??былыс деп аталады.
2-с?ра?: Иод тамшысын нан?а, картоп?а тамыз?анда не бай?алады? /к?гереді/
/ 1мин/
15-?пай /3- с?ра?/
1- с?ра?: Химиялы? формула дегеніміз не?
Жауап: Бір затты? ??рамын химиялы? элемент. та?балары мен индекстер ж?не молекулалар ар?ылы шартты т?рде жазу.
2-с?ра?: Иондар дегеніміз не?
Жауап: О? ж?не теріс зарядтал?ан б?лшектер.
3- с?ра?: Суспензия дегеніміз не?
Жауап: ?атты заттарды? суда?ы ерітіндісі
/2 минут/
20-?пай /4- с?ра?/
1- с?ра?: Екідайлы оксид дегеніміз не?
Жауап: Екі жа?ты ?асиет к?рсететін оксидтерді айтамыз.
2-с?ра?: Гидролиз дегеніміз не?
Жауап: Т?з бен су арасында?ы реакция
3- с?ра?: Ковалентті полюссіз байланыс дегеніміз не?
Жауап: ЭТ-гі бірдей немесе жай заттарды? (газдар) арасында?ы байланыс.
4-с?ра?:.
«??р?а? м?з» дегеніміз не?
Жауап: СО2 800-та, 60-70 атмосферада м?з?а айналады.
/ 3 минут/
25-?пай /5- с?ра?/
1- с?ра?: Атом дегеніміз не?
Жауап: Б?лінбейтін б?лшек.
2-с?ра?: Период дегеніміз не?
Жауап:Сілтілік металдардан басталып, асыл газдардан ая?талатын к?лдене? ?атар.
3- с?ра?: Адсорбция дегеніміз не?
Жауап: Затты бас?а бір ?атты затты? бетіне сі?іруі.
4-с?ра?: Аллотропия дегеніміз не?
Жауап: Бір химиялы? элемент бірнеше жай зат т?рінде болу ??былысы.
4-с?ра?: Электролиттер дегеніміз не?
Жауап: Суда?ы ерітінділері электр тогын затын ?ткізетін заттар.
/5 минут/
30-?пай /6- с?ра?/
1- с?ра?: Диффузия дегеніміз не?
Жауап: Су молекулалары арасында біркелкі таралуы
2-с?ра?: Термохимиялы? те?деулер дегеніміз не?
Жауап:Хим. реак. жылу эффектісі к?рсетілген те?деуді айтады.
3- с?ра?: Акцептор дегеніміз не?
Жауап: Электрон ж?бын ?осып алатын атом.
4-с?ра?: Ковалентті полюсті байланыс дегеніміз не?
Жауап: Терісэлектрлігі аз элемент к?п жа?ына ы?ысуы.
5-с?ра?: Донор дегеніміз не?
Жауап: Электрон ж?бын орта? байланыстыратын атом.
6-с?ра?: Тоты?у-тоты?сыздану реакциясы дегеніміз не?
Жауап: Валенттік электрондары ЭТ-гі кіші атомдардан ЭТ-гі ?лкен атомдар?а ауысатын немесе ы?ысатын процестерді айтамыз. /5 минут/
ІІ-б?лім “?алай?”с?ра?тарына жауап беру.
Ережесі: ?рбір топта?ы жеке ойыншы?а с?ра?тар ?ойылады.
?рбір д?рыс жауап?а 10 ?пай беріледі. Егер д?рыс жауап бере алма?ан жа?дайда ?арсылас топтар жауап беріп ?пайды ?здеріне ?оса алады.
1- ойыншы?а: Егер темір шеге, мыс сульфаты берілсе, онда осы заттарды пайдаланып, таза мысты ?алай алу?а болады?
Жауап: Fe+CuSO4 FeSO4+Cu / 1 минут/
2- ойыншы?а: Негізгі топша элементтеріні? сырт?ы энергетикалы? де?гейінде орналас?ан электрон саны периодты? кестеде нені к?рсетеді? Энергетикалы? де?гейді? санын ?алай табамыз?
Жауап: Топ н?мірі, де?гей период н?міріне те?. / 1 минут/
Д.И.Менделеев ?зіні? докторлы? диссертациясын ?андай та?ырыпта ?ор?ады?
Жауап: 1865 жылы 32 жасында «Спиртті? сумен ?осылуы» та?ырыбында ?ор?ады.
30-?пай. / 5 минут/
1 айда 2,5 м 3 су ж?мсалса, ?йде к?нделікті суды? ?андай к?лемі ж?мсалады?
Жауап: 30 к?н - 1 ай
30 к?н -2,5 м 3
1 к?н-х м3 х=0,083м3
30-?пай. / 5 минут/
?ыз бала тама? пісіріп жат?анда абайсызда массасы 20г бір ас ?асы? т?зды шашып алды. Ол ?антты? ?андай м?лшерін т?гіп алды?
Жауап: 0.34моль
50-?пай:
Жауап: Cu(OH)2CO3 CuO+H2O+CO2
?пай. / 5 минут/
Ертеде бір елді? айт?анынан ?айтпайтын, ?а?арлы патшасы болыпты. Бірде ол ?зіні? б?кіл сарайын кетпейтін, ?рі б?лінбейтін а? бояумен боя?ысы келіп, сарай шеберін ша?ырыпты. Патшаны? тапсырмасын ты?да?ан шебер: «Ондай б?лінбейтін б?кіл сарай?а жететін бояуды ?айдан аламын?» -депті. Ашулан?ан патша о?ан бір т?улік ?ана уа?ыт беретінін, орындамаса жазалайтынын ескертеді.
Т?йы??а тірелген сарай шебері бір металл ?а?ылтырды алып, оны ішінде ?арын с?лі (5% НСІ) бар ыдыс?а салады. Ыдыста газ б?лініп, реакция ж?реді. Шебер алын?ан ерітіндіге к?йдіргіш сілті ?осады. Сол кезде аппа? ?ардай т?нба т?зіледі де, ?айтадан еріп кетеді. Бірде ерітіндіге к?йдіргіш сілтіні ептеп м?лшермен ?осып, а? т?нба алады. Оны ерітіндіден б?ліп алып, пеште жо?ары температурада ?ыздырып б?рімізге белгілі а? бояуды алыпты. Сол бояумен патшаны? б?кіл сарайын бояп, патшаны разы етіпті. ?а?ылтыр ?андай заттан жасал?ан.
Жауап: Zn ZnCI 2 Zn(OH)2 Na2 ZnO2 Zn(OH)2 ZnO
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Просмотр содержимого документа
«“Не? ?алай? ?андай?” интеллектуалды марафоны »
Жамбыл облысы Сарысу ауданы
Әйтеке би атындағы орта мектептің
химия пәнінің мұғалімі
Оспанова Мадина
Амангелдіқызы
“Не? Қалай? Қандай?” интеллектуалды марафоны
Химия ғылымы қоғам өмірінде зор рөл атқарады. Космосты игеру, атом энергиясын бейбітшілік мақсатта қолдану, жасанды заттарды синтездеу, ауыл шаруашылығының өнімдерін арттыруда химиялық тыңайтқыштар, жаңа энергия көздерін табу, мұхиттардағы шикізат көздерін игеру, биохимиялық процестердің механизмін түсіндіру және оны жасанды жағдайда пайдалану т.б. толып жатқан мақтан тұтар жетістіктеріміз химия ғылымынсыз дамуы мүмкін емес. Тіпті дәл қазір қарапайым күнделікті тұрмыстың өзінде химияның жетістіктерінсіз аттап баса алмайтын халге келдік. Осы орайда мектеп оқушыларына химия ғылымын жан-жақты көрсете білуіміз, пәнге қызығушылықтарын арттыруымыз жөн. Оқушыларды теориялық мәселелерді практикамен ұштастыра отырып оқыту, олардың пәнді игеруге деген қажеттіліктерін туғызады. Осыдан барып оқушылардың химия ғылымына қызығуы артуы мүмкін. Сонымен қатар, сыныптан тыс іс-шаралардың тигізетін әсері мол. Осы орайда бүгін аудан мектептерінің аралығында “Не? Қалай? Қандай?” тақырыбында сыныптан тыс іс-шара өткізгелі отырмын.
І-кезең. Іріктеу кезеңі. / тест тапсырмаларын орындау/
ІІ-кезең.
І-бөлім “Не?” сұрақтарына жауап беру.
ІІ-бөлім. “Қалай?” сұрақтарына жауап беру.
Сергіту сәті
ІІІ-бөлім. “Қандай?” сұрақтарына жауап беру.
І-бөлім “Не?”сұрақтарына жауап беру.
Ережесі:Әрбір ұяшықтағы ұпайға байланысты сұрақтар қойылады.
5- ұпай /1- сұрақ/
10- ұпай /2- сұрақ/
15- ұпай /3- сұрақ/
20- ұпай /4- сұрақ/
25- ұпай /5- сұрақ/
30- ұпай /6- сұрақ/
5-ұпай /1- сұрақ/
1- сұрақ: Натрий сумен шабытты әрекеттеседі, нәтижесінде не түзіледі? Түзілген заттарды қалай анықтаймыз?
Жауап: 2Na + HOH 2NaOH+ H2
Сутек жиналған сынауықтың аузына жанған шыраны апарсақ, «пах» деген деген дыбыс шығарады. /30 секунд /
10-ұпай /2- сұрақ/
1- сұрақ: Химиялық құбылыс дегеніміз не?
Жауап: Бір заттың басқа затқа айналуы химиялық құбылыс деп аталады.
2-сұрақ: Иод тамшысын нанға, картопқа тамызғанда не байқалады? /көгереді/
/ 1мин/
15-ұпай /3- сұрақ/
1- сұрақ: Химиялық формула дегеніміз не?
Жауап: Бір заттың құрамын химиялық элемент. таңбалары мен индекстер және молекулалар арқылы шартты түрде жазу.
2-сұрақ: Иондар дегеніміз не?
Жауап: Оң және теріс зарядталған бөлшектер.
3- сұрақ: Суспензия дегеніміз не?
Жауап: Қатты заттардың судағы ерітіндісі
/2 минут/
20-ұпай /4- сұрақ/
1- сұрақ: Екідайлы оксид дегеніміз не?
Жауап: Екі жақты қасиет көрсететін оксидтерді айтамыз.
2-сұрақ: Гидролиз дегеніміз не?
Жауап: Тұз бен су арасындағы реакция
3- сұрақ: Ковалентті полюссіз байланыс дегеніміз не?
Жауап: ЭТ-гі бірдей немесе жай заттардың (газдар) арасындағы байланыс.
4-сұрақ:.
«Құрғақ мұз» дегеніміз не?
Жауап: СО2 800-та, 60-70 атмосферада мұзға айналады.
/3 минут/
25-ұпай /5- сұрақ/
1- сұрақ: Атом дегеніміз не?
Жауап: Бөлінбейтін бөлшек.
2-сұрақ: Период дегеніміз не?
Жауап:Сілтілік металдардан басталып, асыл газдардан аяқталатын көлденең қатар.
3- сұрақ: Адсорбция дегеніміз не?
Жауап: Затты басқа бір қатты заттың бетіне сіңіруі.
4-сұрақ: Аллотропия дегеніміз не?
Жауап: Бір химиялық элемент бірнеше жай зат түрінде болу құбылысы.
4-сұрақ: Электролиттер дегеніміз не?
Жауап: Судағы ерітінділері электр тогын затын өткізетін заттар.
/5 минут/
30-ұпай /6- сұрақ/
1- сұрақ: Диффузия дегеніміз не?
Жауап: Су молекулалары арасында біркелкі таралуы
2-сұрақ: Термохимиялық теңдеулер дегеніміз не?
Жауап:Хим. реак. жылу эффектісі көрсетілген теңдеуді айтады.
3- сұрақ: Акцептор дегеніміз не?
Жауап: Электрон жұбын қосып алатын атом.
4-сұрақ: Ковалентті полюсті байланыс дегеніміз не?
Жауап: Терісэлектрлігі аз элемент көп жағына ығысуы.
5-сұрақ: Донор дегеніміз не?
Жауап: Электрон жұбын ортақ байланыстыратын атом.
6-сұрақ: Тотығу-тотықсыздану реакциясы дегеніміз не?
Жауап: Валенттік электрондары ЭТ-гі кіші атомдардан ЭТ-гі үлкен атомдарға ауысатын немесе ығысатын процестерді айтамыз. /5 минут/
ІІ-бөлім “Қалай?”сұрақтарына жауап беру.
Ережесі: Әрбір топтағы жеке ойыншыға сұрақтар қойылады.
Әрбір дұрыс жауапқа 10 ұпай беріледі. Егер дұрыс жауап бере алмаған жағдайда қарсылас топтар жауап беріп ұпайды өздеріне қоса алады.
1- ойыншыға: Егер темір шеге, мыс сульфаты берілсе, онда осы заттарды пайдаланып, таза мысты қалай алуға болады?
Жауап: Fe+CuSO4 FeSO4+Cu / 1 минут/
2- ойыншыға: Негізгі топша элементтерінің сыртқы энергетикалық деңгейінде орналасқан электрон саны периодтық кестеде нені көрсетеді? Энергетикалық деңгейдің санын қалай табамыз?
Жауап: Топ нөмірі, деңгей период нөміріне тең. / 1 минут/
3- ойыншыға: Шәйнек қабырғасындағы дақты қалай кетіруге болады?
Жауап: Қақ негізінен кальций, магний карбонатынан тұрады. Бұларды сұйытылған тұз қышқылы құю арқылы кетуге болады. / 1 минут/
4- ойыншыға: Жұмыртқаның сыртын сындырмай қалай аршуға болады?
Жауап: Сұйытылған тұз қышқылына салу арқылы аршуға болады, себебі, қабық көмір қышқыл кальцийден тұратындықтан қышқылмен әркеттесіп еріп кетеді.
5- ойыншыға: Реакцияларды қалай жүзеге асыруға болады?
Бұл заттың 0,9% -дық ерітіндісі физиологиялық ерітінді деп аталады да, адам ағзасы көп қан жоғалтқан жағдайда қан тамырына құйылады. Ол затты адамдар тұрмыста тағам дайындауда қолданады. Бұл заттың химиялық атауы қалай аталады? /ас тұзы/
ІІІ-бөлім “Қандай?” сұрақтарына жауап беру.
Ережесі:
Әрбір топ 20,30,50 ұпайдан тұратын сұрақтарды таңдайды. Егер дұрыс жауап бере алмаған жағдайда қарсылас топтар жауап беріп ұпайды өздеріне қоса алады.
20-ұпай. / 3 минут/
Д.И.Менделеевтің атымен аталатын қандай жер, су аттарын білесіңдер?
Жауап: Солтүстік мұзды мұхитында Менделеев жоталары, Курил аралында жанартау.
20-ұпай. / 3 минут/
Д.И.Менделеев өзінің докторлық диссертациясын қандай тақырыпта қорғады?
Жауап: 1865 жылы 32 жасында «Спирттің сумен қосылуы» тақырыбында қорғады.
30-ұпай. / 5 минут/
1 айда 2,5 м 3 су жұмсалса, үйде күнделікті судың қандай көлемі жұмсалады?
Жауап: 30 күн - 1 ай
30 күн -2,5 м 3
1 күн-х м3 х=0,083м3
30-ұпай. / 5 минут/
Қыз бала тамақ пісіріп жатқанда абайсызда массасы 20г бір ас қасық тұзды шашып алды. Ол қанттың қандай мөлшерін төгіп алды?
Жауап: 0.34моль
50-ұпай:
Ғарыш кемесі апатқа ұшырап, белгісіз планетаға қонуға мәжбүр болды. Кеме капитаны ғарышкерлерге атмофера құрамын анықтауды тапсырды. Ғарышкердің қолында алма, малахит қобдишасы және ізбес суы бар. Ол кесілген алманың планета атмоферасында өзгермегенін, ізбес суының лайланбағанын, ал малахит қобдишасын қыздырғанда қызыл түсті ұнтақ пайда болғанын байқайды. Ғарышкер қандай қорытынды жасады?
Жауап: Cu(OH)2CO3 CuO+H2O+CO2
CuO+H2 Cu+H2O
50-ұпай. / 5 минут/
Ертеде бір елдің айтқанынан қайтпайтын, қаһарлы патшасы болыпты. Бірде ол өзінің бүкіл сарайын кетпейтін, әрі бүлінбейтін ақ бояумен бояғысы келіп, сарай шеберін шақырыпты. Патшаның тапсырмасын тыңдаған шебер: «Ондай бүлінбейтін бүкіл сарайға жететін бояуды қайдан аламын?» -депті. Ашуланған патша оған бір тәулік қана уақыт беретінін, орындамаса жазалайтынын ескертеді.
Тұйыққа тірелген сарай шебері бір металл қаңылтырды алып, оны ішінде қарын сөлі (5% НСІ) бар ыдысқа салады. Ыдыста газ бөлініп, реакция жүреді. Шебер алынған ерітіндіге күйдіргіш сілті қосады. Сол кезде аппақ қардай тұнба түзіледі де, қайтадан еріп кетеді. Бірде ерітіндіге күйдіргіш сілтіні ептеп мөлшермен қосып, ақ тұнба алады. Оны ерітіндіден бөліп алып, пеште жоғары температурада қыздырып бәрімізге белгілі ақ бояуды алыпты. Сол бояумен патшаның бүкіл сарайын бояп, патшаны разы етіпті. Қаңылтыр қандай заттан жасалған.
- сұрақ: Натрий сумен шабытты әрекеттеседі, нәтижесінде не түзіледі? Түзілген заттарды қалай анықтаймыз?
ауап: 2Na + HOH 2NaOH+ H2 
ауап: Fe+CuSO4 FeSO4+Cu / 1 минут/
