ИНТЕЛЕКТУАЛДЫ? МАРАФОН

ИНТЕЛЕКТУАЛДЫ? МАРАФОН

        «ХХІ ?асыр  к?шбасшысы»  интеллектуалды  марафонына  ?р сыныптан  озып,  іріктеліп шы??ан білімді,  ал?ыр  о?ушылар  ?атысты.

        Ж?ргізуші: -ХХІ  ?асыр  білімділер ?асыры  болма?.  Отанымызды? саяси, м?дени  дамыуна  ?лес  ?осатын,  ?лемдік  ?ркениетке  к?теретін  білімді де,  м?дениетті, парасатты,  денсаулы?ымыз  мы?ты болып  ?ссек,  егемен  елімізді  ?лемге  танытарымыз аны?.

         ХХІ  ?асыр –химия  ?асыры.

А?ын ??ланбай  К?пішев:

Химия –ырыс  б?ла?ы

Шал?ы?ан байлы?, мол д?улет

Аялап  к?тіп т?р алда,

Болаша?ымыз –н?р  с?улет.

Аялдама, ал?а  ?мтыл,

??діретті бізді? ой!

Сенде байлы?, сенде ырыс

Сенімен  ?мір  с?нді ?ой, -

деп жырлайды.

        Сонымен ХХІ  ?асыр  білгірлерін,  ??рметті  ойыншыларымызды  орта?а  ша?ырып,  ?арсы  аламыз.

         Сайыс?а ?атысушылар  ойын  б?лімдерімен,  шарттарымен  таныстырылады. (?р д?рыс жауап?а  10 ?пай)

      І. Б?йге

1. Атомны?   планетарлы?  моделін  ?сын?ан ?ай ?алым?   (Резер-Форд)

2. Электролиттік  диссоциация  теориясын  аш?ан ?алым? (С. Аррениус)

3. Азот  молекуласында?ы  химиялы?  байланыс т?рі. (ковалентті  полюсіз)

4. Ал?аш?ы  к?мекке  пайдаланатын  бейметалл. (йод)

5. Металдарды? б?зылуы. (коррозия)

6. Затты? ??рамы  мен  ?асиеті  са?талатын  е? кіші  б?лшегі. (молекула)

7. Бір  элементті?  бірнеше  жай зат т?зу  ?асиеті. (аллотропия)

8. Кремний ?ыш?ылыны?  т?здары ?алай аталады? (силикаттар)

9. ?аза?станны?   ?азба  байлы?тарыны?  картасын  жаса?ан кім? (?. С?тбаев)

10. Ауа ??рамында  оттекті?  ?анша пайызы бар? (21%)

11. Е? ауыр металл (осмий)

12. С?йы?  металл (сынап)

13. Зат  массасыны?  са?талу за?ын  кім ашты? (Ломоносов)

14. Электр тогын  ?ткізетін  ?ыш?ыл,  т?здар  ерітінділері  ?алай  аталады? (электролиттер)

15. Бейэлектролиттер  дегеніміз не? (электр тогын ?ткізетіндер)

     Б?л сайыстан  барлы?ы келесі сайысты?  б?ліміне ?теді.

     Келесі  ?р сайысты?  б?лімінде  е? аз  ?пай  жина?ан  ойыншы ойыннан шы?ады.

      ІІ Полиглот (екі б?лімнен т?рады)

1 –ші б?лім. Жеті  ж?ртты?  тілін біл. (химиялы?  элементтерге  ж?мба?  жасырылады, тап?ан  химиялы?  элементті? атын ?аза?ша, орысша, латынша  атау  керек)

1. ?зім газбен  менімен  демаласы?,

Жо? болсам ауа жетпей  ?иналасы?,

                                                           (оттек, кислород, оксигениум).

1. Осы затпен  ескі  ?йді  аластайды,

Т?сіне ?араса? алтын?а  ??сайды

                   (к?кірт, сера, сульфур)

1. Е? же?іл элемент саналады,

Периодты? ж?йе осыдан бастау алады.

              (сутек, водород, гидрогениум)

1. ?зі ауыр метал?а жатады,

Балалар осы металл ??й?ан  са?амен атады.

(?ор?асын, свинец, плюмбум)

1. Машина мен тракторды? жаны,

?ара металлургияны? наны.

(темір, железо, феррум)

1. Аспанда?ы айды осы элементпен те?естіреді,

Салма?ты адамды ма?тауды да келістіреді

(к?міс, серебро, аргентиум)

1. ?зі жылтыр к?містей

Ж?мса?ты?ы та?ы бар.

Же?ілдігін ескерсе?,

Пайдаланар жері бар.

(алюминий, алюминиум)

2 –ші б?лім. Ж?мба? жасырылады, табыл?ан затты? атын, формуласын айтады.

1. Ол болмаса асы?ны? д?мі кірмес,

Кім бар ортада оны білмес      (ас т?зы -NaCl)

1. Шыдаса? да алты к?н ассыз м?лде,

Шыдау ?иын б?л затсыз екі к?нге (су –H2O)

1. Ес –т?ссіз адам талып  ?алса кеде,

Иіскетсе? есін жияр ол кезде (м?с?тір спирті –NH4OH)

1. Адаммен жануардан б?лінеді,

?сімдікті? торына ілінеді.    (к?мір?ыш?ыл газы –CO2)

1. Жер бетін к?нні? ультрак?лгін с?улесінен ?ор?айды,

?зін оттекті? ?ш атомы ??райды (озон –О3)

1. Ая?ы?ны? астында жататын зат,

Тау?а айналып, тас болып ?ататын зат (кремнезем, ??м –SiO2)

1. ??р?а? жерде са?тайсы?,

Онсыз тама? татпайсы?   (ас т?зы -NaCl)

ІІІ. «?ажайып ала?» Сайысты? б?л б?лімінде с?ра?ты? к?рделісіне ?арай ?пай саны ?р т?рлі болады.

1. 20 Тай?азан 7 металдан  ??йыл?ан, ол ?андай металдар?

(темір, мырыш, ?алайы, ?ор?асын, мыс, к?міс, алтын)

1. 30 Таби?атта сом к?йінде кездесетін металдар

(мыс, к?міс, алтын, платина)

1. 20 Халькогендер деп нені айтамыз ж?не халькогендерге ?андай металл жатады? (оттек, к?кірт, селен, теллур)
2. 30 Таби?атта таралуы бойынша бірінші орында т?р?ан  металл (алюмений)
3. 20 Галогендер деп нені айтамыз? ?андай элементтер жатады?

(фтор, хлор, бром, йод, астат)

1. 30 Темірді? ?анша саламен байланысы бар? Ол ?андай салалар?

(8, ?арыш, биология, инабат негіздері, медицина, физика, тарих, география, халы?ты? педагогика)

1. 20 Неліктен темір –аспан тасы деп атал?ан? (себебі метеоритті? ??рамында бар)

Е? аз ?пай  жина?ан  ойыншы офыннан шы?ады.

IV. «Жор?а» (тікелей с?ра?тар)Б?л сайыс жылдамды?ты, ал?ырлы?ты талап етеді.

Бірінші о?ушы?а

1. Na –сілтілік металл.
2. Сутек –газ
3. Фенолфталин, метилоранж, лакмус –индикатор
4. H2SO4 –?ыш?ыл
5. NaOH –сілті, к?йдіргіш натр
6. Е? же?іл металл –литий
7. Ас т?зы –NaCl
8. Марганцовка –KМnO4
9. Т?з тудырушы –гологендер
10. Алтын –к?міс тас екен, арпа –бидай ас екен.

Екінші о?ушы?а

1. Ауа ??рамында оттек неше пайыз -21%
2. Мыс кенін тудырушы –халькогендер
3. Периодтты? ж?йені кім жаса?ан? –Менделеев
4. Галогендер –т?з тудырушы
5. Ауаны? ??рамын ал?аш аны?та?ан кім? –Лавуазье
6. Авогадро т?ра?тысы -6,023*10  (23 д?режесі)
7. Сутекті ал?аш алган –Кавендиш
8. Металдарды? кернеу ?атарын кім жасады? –Н. Н Бекетов
9. Элемент атомыны? ядро ??рамы –протон, нейтрон
10. Ас содасыны? формуласы –NaHCO3

V. «Егер сіз ?з ?лке?ізді? таби?атын ба?ылайтын болса?ыз не істер еді?із?» та?ырыбына ?ыс?а ?рі  н?с?а ?ылыми негізделген жауап ?айтару керек.

• О?ушыларды?  білімдері сыналып, же?імпаздар аны?талды. Алда?ы уа?ытта жо?ары д?режеде  к?рініп, алда ж?ре берулеріне тілек айтып, М?зафар  ?лімбаев а?амызды?  мына бір ?ле? жолдарымен  саба?ты ая?таймыз.

Ту?ан жерді с?ю –парыз,

С?ю ?шін білу –парыз.

?асиетін ??у –парыз,

К?зетінде т?ру парыз.

                                         Химия п?ні м??алімі

                                        Сарыпбеков Муратжан Орынбасарович

                                         ?арасай ауданы

                                         Шамал?ан бекетіндегі  ?аза? орта мектебі