Крахмал

Сабақтың тақырыбы: Крахмал

Сабақтың мақсаты:

а)білімділік: Полисахаридтер өкілі крахмал молекуласының құрылысымен, физикалық және химиялық қасиеттерімен, қолданылуы мен биологиялық маңызымен танысу

б) дамытушылық: Жеке тұлғаның ақыл-ойын, танымдылық және шығармашылық қабілетін дамыту, пән тілінде сөйлей білу дағдыларын, өз бетімен еңбектенуге, ойлау қабілетін дамыту

в) тәрбиелік: Ұйымшылдыққа, белсенділікке, шапшаңдыққа тәрбиелеу.Заттың құрылысы мен қасиеттеріндегі негізгі ерекшеліктерді танып білу, салыстыру дағдыларын қалыптастыру, пәнге, білімге қызығушылығын дамыту.

Сабақтың типі: Жаңа білімді меңгерту

Сабақтың түрі: Жарыс сабақ

Сабақтың әдістері: Репродуктивті ,сұрақ-жауап, сөздік-көрнекілік түсіндірмелі-иллюстрациялық ,бағдарламалық

Сабақтың формасы: Ұжымдық, топтық, жеке

Сабақтың көрнекілігі: Электронды оқулық, электронды слайдтар, флипчарттар,крахмал үлгісі, картоп, пісірілген күріш, ақ нан, йод тұнбасы, сынауықтар

Пәнаралық байланыс: математика, физиология, медицина, экология Сабақ барысы

I.Ұйымдастыру кезеңі

1.Оқытушының оқушылармен сәлемдесуі
2.Оқушылардың сабаққа қатысуын түгелдеу
3.Өткен тақырып бойынша оқушылардың білімін тексеру
Оқушыларды үш топқа бөлеміз.

«Глюкоза» тобы

«Фруктоза» тобы

«Сахароза» тобы

II. Өткен тақырып бойынша оқушылар білімін тексеру

-Қызығушылықты ояту. Не білеміз?

Балалар, сабағымызды бастамас бұрын өткен тақырыптар бойынша мынадай сұрақтарға жауап берейік. Қай топ бірінші жауап берсе , сол топқа бағалау парақшасы беріледі.

1. Көмірсулар дегеніміз не?

2. Көмірсулардың жалпы формуласы?

3. Көмірсулар қалай жіктеледі?

4. Моносахаридтердің маңызды өкілдерін атаңдар

5. Дисахаридтердің маңызды өкілдерін атаңыз

6. Глюкозаны не себепті альдегидоспирт деп атайды?

7. Глюкоза табиғатта қайда кездеседі?

8. Глюкозаны ашыту арқылы қандай қышқылдар алуға болады?

9. Глюкозаның тұйық формасының қандай түрлері бар?

10. Сахароза қандай өсімдіктерде көп?

11. Сахарозаға тән негізгі реакцияны ата.

12. Дисахаридтер дегеніміз не?

13. Табиғатта жасыл жапырақта глюкоза түзілетін реакция (процесс)

14. Глюкозаның изомері?

15.Сахарозаның жақын изомері?

16. Фруктоза қайда кездеседі?

17. Глюкоза молекуласында қандай функционалды топтар бар?

18. Майдың құрылысын ашқан ғалымдар?

19. Майдан қандай заттар алынады?

2.«Алфавит ойыны» жасырын сөзді табу.Берілген формулаларды таба отырып, жасырын сөзді табу

Жауабы: (Көмірсу)

Жауабы: (Лактоза)

Жауабы: (Крахмал)

Өткен сабақты тірек сызба арқылы қорытындылау

1. Құрамы көміртегі мен судан тұратын органикалық қосылыс қалай аталады?

2. Көмірсулар химиялық құрамына қарай қалай жіктеледі?

3. Моносахаридтердің маңызды өкілдері

4. Дисахаридтердің өкілдері

5. Полисахаридтердің өкілдері

III. Өткен тақырып бойынша оқушылардың білімін бағалап, кемшіліктері мен жетістіктерін атап өтіп, оқытушының қорытындылауы

IV.Жаңа тақырыпты түсіндіру.

Жаңа тақырыпты оқытушының түсіндіруі-иллюстративті әдістерді (лекция, слайдтар, видеороликтер, флипчарт) қолдану арқылы түсіндіруі.

Оқушыларды жаңа сабақ тақырыбымен, мақсатымен және қаралатын сұрақтармен таныстыру.

Жаңа тақырып: Крахмал

Қаралатын сұрақтар:

1.Крахмал физикалық қасиеттері және табиғатта кездесуі

2. Крахмалдың құрылысы

3.Химиялық қасиеттері

Физикалық қасиеттері және табиғатта кездесуі

Полисахаридтер-табиғи полимерлер, оардың макромолекулалары өзара байланысқан көптеген (ондаған, жүздеген, тіпті мыңдаған) құрылымдық буындардан тұрады. Крахмал-табиғатта көп тараған полисахарид.Крахмал-суда ерімейтін ақ ұнтақ. Ыстық суда ісініп, коллоид ерітінді-клейстер түзеді.

Ол өсімдіктерде көп. Картопта 20% бидай, жүгеріде 70% ,күріште 80 % болады. Крахмал-адам үшін маңызды қоректік заттардың бірі.

Крахмалдың құрылысы

Крахмал (С₆Н₁₀О₅)n –табиғи полимер Крахмал табиғатта жасыл өсімдіктерде фотосинтез процесі СО₂ бен Н₂О судан түзіледі.

6СО₂+6Н₂О → С₆Н₁₂О₆ +6O₂

Глюкозадан синтездік жолмен крахмал түзіледі.

nС₆Н₁₂О₆ → (С₆Н₁₀О₅)n+nН₂О

Крахмалдың макромолекуласы тұйық тізбекті - глюкозаның қалдықтарынан тұрады. Крахмал молекулалары орташа молекулалық массасы бірнеше жүз мың және миллионға жететін тармақталған құрылымды болып келеді.

Крахмалдың химиялық қасиеттерінің бірі-иодпен әрекеттескенде көк түстің пайда болуы. Ондай көк түс картоп кесіндісіне немесе ақ нанға иод ерітіндісін тамызу арқылы байқауға болады.

Маңызды қасиеті қышқыл қосып сумен қыздырса, крахмал гидролизге ұшырайды. Крахмалдың сумен ыдырау процесі біртіндеп жүретіні анықталды. Әуелі крахмалға қарағанда молекулалық массасы жеңіл аралық заттар-декстриндер, одан кейін сахароза изомері-мальтоза, гидролиздің ақырғы өнімі-глюкоза түзіледі. Крахмал гидролизін алғаш орыс ғалымы Кирхгоф К.С жүзеге асырды. (С₆Н₁₀О₅)n+nН₂О → nС₆Н₁₂О₆

Крахмалдың ағзадағы өзгерісі.

Крахмал азық-түлігіміздегі негізгі көмірсу. Бірақ ағза оны тікелей сіңіре алмайды. Крахмал гидролизденеді, ол тамақта шайнағанда сілекейде болатын фермент әрекетінен ауызда басталады. Гидролиз одан әрі қарында және ішекте жүреді. Түзілген глюкоза ішекке сіңу арқылы бауырға, қанға барады, одан барлық ұлпаларды қоректендіруге таралады. Глюкозаның артық мөлшері гликоген түрінде бауырда қор болып жинақталады. Глюкоза әрі қарай тотығып, СО₂ және Н₂О түзіліп, энергия бөлінеді.

Крахмалдың қолданылуы

1. Крахмал маңызды қоректік зат. Ол нан, картоп, дән түріндегі көмірсулардың басты шикізат көзі болып табылады.

2. Крахмалдың көп мөлшері декстриндер,глюкоза, тағам өнеркәсібіне жұмсалады. Нанның жылтыр қабығы,пісірілген нан декстриндерден тұрады.

3. Сірнелер кондитер өнеркәсібінде, кәмпиттің, мармеладтың кейбір сорттарын жасағанда қолданылады. Сірне қосылған кондитер тағамдары таза қанттан жасалғандай тәтті болмайды және ұзақ уақыт жұмсақ күйінде сақталады.

4. Крахмалдан алынған декстриндер желім ретінде қолданылады.

5. Крахмал киім-кешектерді крахмалдауға қолданылады, ыстық үтікпен үтіктегенде декстриндерге, декстриндер мата талшықтарын бір-біріне жабыстырып, тығыз , жұқа қабықша түзеді, ол матаны тез кірленуден қорғайды.

V. Жаңа тақырыпты пысықтау.

« Кім көп біледі? » Әр топқа мәтін беріледі ,мәтінді оқып,кестеге сызып, түсіндіру. 1-топ. Крахмалдың ағзадағы өзгерісі

2-топ. Крахмалдың ағзаға әсері

3-топ.Крахмалдың қолданылуы

«Кім жылдам?» ойыны

Берілген химиялық таңбалардан реакциялар құрастыру.

1-топқа: СО₂; С₂Н₅ОН; Н₂О ; СН₃ОН; НСООСН₃

С₆Н₁₂О₆; О₂; С₆Н₁₂О₆; СО₂ ; НСООН; Н₂О

2-топқа: С₆Н₁₂О₆; nС₆Н₁₂О₆; nН₂О; nС₆Н₁₀О₅ ;

СН₃-СН-СООН; Н₂О; СН₃СООН; СН₃ОН; СН₃СООСН₃ ;

ОН

3-топқа: С₆Н₁₂О₆; СО₂; Н₂О; О₂; СН₂ОН-(СНОН)₄-СОН;

Аg ; Аg₂O ; СН₂ОН-(СНОН)₄-СООН; CН₃СООН; СН₃СООС₂Н₅; С₂Н₅ОН;Н₂О

VI .Жаңа тақырыпты бекіту.

«Білім шыңы» өзгерістерді химиялық реакция түрінде өрнектеу

1.Крахмал → глюкоза → сүт қышқылы

2.Этил спирті → СО₂→ глюкоза

3.Глюкоза → этил спирті → СО₂

VI. Оқытушының жауаптарды толықтыра отырып, оқушыларды бағалауы және қорытындылауы.

VIII. Үйге тапсырма беру:1.Химия 11кл авторы: Р.Жұмаділова,С.Әлімжанова

§38 Крахмал.(151-154 б)

2.Қосымша әдебиеттерден осы тақырып бойынша мәліметтер жинау

Қолданылған әдебиеттер тізімі:

1. Органикалық химия 10кл Л.АЦветков

   

2. Органикалық химия 10 кл. Б.А.Мансұр