Та?ырыбы: Бейметалдар?а шолу
Ма?саты:
а) білімділік: Бейметалл элементтерді? ПЖ орнына с?йкес атом ??рылысына с?йене отырып,??рылысын,физико-химиялы? ?асиеттерін д?лелдей білу;
?) дамытушылы?: Химиялы? ??рылыс зат ?асиетін аны?тайтын е? басты фактор екенін айта отырып,бейметалдар туралы м?ліметтерді бір ж?йеге келтіру;
б)т?рбиелік: «Білім-сар?ылмайтын байлы?» принципіне с?йене отырып,жеке,топты? ж?мыс ж?ргізу,білімді б?лісу.
Саба? типі: Т?сіндірмелі лекция
Саба? ?дісі: Индукция-дедукция т?сілдері,жеке ж?не топты? ж?мыс,ми?а шабуыл,ТС ??ру
??ралдар мен к?рнекіліктер: Таблицалар,ТС, атом радиустары,кристалл торлары(макет), бейметалл ?лгілері(С,S,Br2), тест ?лгілері,жылжымалы та?та,маркерлер,?орапша
Саба? барысы: І.?йымдастыру
ІІ.?й тапсырмасы бойынша эксперимент ж?ргізу ж?не оны реакция те?деуімен д?лелдеу.
Т?з ерітінділері
Лакмус
Фенолфтол
р/1 орта ?орытынды
Т?з аты
1
т?сі ?згермейді
т?сі ?згермейді
бейтарап
NaCl
2
?ызарады
т?сі ?згермейді
?ыш?ылды?
AlCl3
3
к?гереді
малина т?сті
сілтілік
Na2CO3
ІІІ. Жа?а саба?ты? жоспары (жылжылмалы та?тада)
1) Бейметалдарды? атом ??рылысы
2) Байланыс типтері
3) Физикалы? ?асиеттері
4) Химиялы? ?асиеттері
?йге: §16, 6-кесте, 14-жатты?у(а), 80-бет
IV.Жа?а та?ырыбын талдау (?ыс?аша конспект т?рінде)
1) Бейметалдар Д.И.Менделеевті? периодты? ж?йесінде е? жо?ар?ы б?лікте ІІІ-VIII топтар аралы?ында орналас?ан.Мысал ретінде, ІІІ период бейметалдарыны? валенттілік ?абатттарыны? ??рылысын жазып к?релік:
14 Si 15P 16S 17Cl 18Ar
3s23p2 3s23p3 3s23p4 3s23p5 3s23p6
Бейметалл элементтеріні? валенттілік ?абатында 4-8е болады.К?ріп отыр?анымыздай,период бойынша атом радиусыны? заряды біртіндеп артады,ал атом радиусы к?п ?згере ?оймайды.(кесте №1) . Z ?скен сайын ол кеми т?седі.Сонды?тан валенттілік ?абатта?ы валенттілік е-ды бейметалл элементтеріні? ядролары к?шті тартады.Ал негізгі «А» топшада Z ?скен сайын атом радиусы артады.(кесте1),металды? ?асиет артады.Енді ТЭ ?асиетті ?арастыр?анда (кесте2) е? жо?ары м?нге фтор ие болады.Я?ни Z ?скен сайын период бойынша ТЭ ?асиет артады, негізгі «А» топшада кемиді.
?-1. а) Бейметалл деп иондану энергиясы жо?ары, валенттілік ?абатында 4-7 е болатын элементті айтады.
?) Бейметалл-б?л жай зат,оны? бойында метал?а т?н ?асиеттер (жылтыр,таптал?ыш, жылу, электр ?ткізгіштік) болмайды.
2) Проблемалы? с?ра?: Бейметалл элементтеріні? атом ??рылысына е конфигурациясы ?аншалы?ты ?серін тигізе алады?
Ar 3s2 3p6 атомында барлы? е ж?птас?ан,сырт?ы энергетикалы? де?гейі ая?тал?ан. Сонды?тан оны? атомын жеке молекула т?рінде ?арау?а болады.
Cl 3s2 3p5 Cl атомында бір ж?птаспа?ан е бар бол?анды?тан,оны? тек 2 атомы ?зара
S атомында 2 ж?птас?ан е бар,ол шексіз т?зе алады.К?кіртті? екі аллотропиясы осылайша т?зіледі,кристалл торы S8
Р атомында ?ш ж?птас?ан е бар,ол ?абат-?абат немесе Р4 молекуласына біріге алады.Кристалл торы- молекулалы?(табл 3)
S атомында 2 ж?птаспа?ан
S атомында т?ртеуі ж?птаспа?ан,ол С т?різді атомды? тор т?зеді.
Енді бейметалл ?осылыстарында?ы байланысты? т?рлерін ?арастырайы?:
H2 H: Cl Na: Cl
п/б кб п. кб кб
мысалы: Si мен С атомдарыны? валенттілік м?мкіндіктері бірдей,біра? Z артады: 12C, 14Si ?рі ал артады. Демек 12C-ден 28Si атомы ?лкен.Сонды?тан осы элементті? ?асында оттегі атомы ?р т?рлі орналасады:
O=C=O
Кристалды? торы : CO2- молекулалы?
SiО2- атомды?
?-2: бейметалда?ы байланысты кристал торы аны?тайды,ал кристалл торыны? т?рін элементті? валенттілік м?мкіндігі аны?тайды.
Валенттілік саны
1
2
3
4
5
6
7
8
Элемент
Li
Be
B
C
N
O
F
N
Жо?ары валенттілік
I
II
III
IV
V
-
VII
-
Т?менгі валенттілік
-
-
-
IV
III
II
I
-
Тек Ne ?ана химиялы? байланыс т?зе алмайды, ?йткені энергетикалы? де?гей --.?мірлік т?жірибе: Б?рі? бір ая?тары?ды к?теріп т?ры?дар,б?л т?ра?сыз к?й.Енді екі ая?пен т?ры?дар,б?л е? ?олайлы к?й-сырт?ы де?гей ая?талады.
3) Зат ??рылысы осы затты? физикалы? ?асиеттерін сипаттайды,затты? агрегатты? к?йін оны? кристалл торыны? типі аны?тайды.
Агрегатты? к?йі
газ
с?йы?
?атты
Формуласы
H2, O2, N2, Cl2, HF, HCl, HBr, HI, CO2, H2S
Br2, H2O
Cn, P4, P8, Sn, S8, (SiO2)n, NaCl
Себебі
а) молекулалы? кристалл торы
?) Мr аз
а) молекулалы? кристалл торы
?) Мr ?лкен
а) атомды? ж?не кристалды? тор
?) Мr ?те ?лкен
Кейбір бейметалдарды? бал?у температурасы
Аргон
Хлор
К?кірт ромб
Фосфор ?ызыл
Кремний
Бал?у
-189?С
-101? С
-113? С
-600? С
-1420? С
Кристалл торы
молекулалы?
молекулалы?
молекулалы?
атомды?
атомды?
?-3: затты? к?йін,беріктігін,?ш?ышты?ын,бал?у ж?не ?айнау температурасын зат ??рылысы мен массасы аны?тайды.
