Бояулар химиясы

?абит Сарбаев атында?ы ОЖББМ- балаба?ша

Б?О Ж?нібек ауданы Талов ауылы

Бейнелеу ?нері п?ніні? м??алімі: Исмагулова Алима Кикбай?ызы

Химия п?ніні? м??алімі: ?онысбаева Г?лнар Зайнулла?ызы

Та?ырыбы: Бояулар химиясы

Бинарлы? саба?

Ма?сат: К?ркемдік материалдар мен оны? химиялы? ??рамыны? ке? спектрін к?рсету ар?ылы химия мен бейнелеу ?нері п?ндеріні? байланысын к?руге м?мкіндік беру.

Міндеттері:

• О?ушыларда ?лем суретіні? бірт?тасты?ын ?алыптастыру;
• О?ушыларды ?р т?рлі к?ркемдік ??ралдармен ж?не оларды? химиялы? ??рамымен таныстыру;
• Бейнелеу ?нерімен химия п?ндерін ?йренуге танымды? ?ызы?ушылы?тарын ?алыптастыру;
• О?ушылар ?шін жа?а техника – ыл?алды кескіндемені орындауды ?йрету.

К?тілетін н?тиже:

• О?ушыларды? к?ркем ??ралдары туралы білімдері кенейеді;
• О?ушыларды т?рлі к?ркемдік ??ралдарды? химиялы? ??рамымен танысады;
• Акварель бояуымен ыл?алды техникада ж?мыс жасауды ?йренеді.

??ралдары:

• ?р т?рлі ??ралдарымен орындал?ан кескіндемелер: жай ?арындаш, акварель, гуашь, майлы бояу, темпера, акрил, пастель, сангина, соус, сепия;
• Химикалы? формулалармен т?пн?с?алар;
• К?ркемдік материалдар: акварель, гуашь, сурет пен кескіндемеге арнал?ан ??ралдар, бояулар;
• Д. И. Менделеевті? химиялы? элементтер кестесі;
• Ыл?алды техниканы орындау?а арнал?ан ??ралдар;

Дайындалу кезе?і:

• Саба? алдында та?та дайындалады (к?рнекі ??ралдар мен химиялы? формулалар). Та?таны? безендірілуімен м??алімні? саба?та?ы барлы? ж?мысы байланысты
• Екі о?ушы ежелгі адамдарды? кейіпіне еніп, к?мірмен сурет салу?а дайындалады.
• ?а?азбен м??алім ??гір ?абыр?асын дайындайды.

Саба? барысы:

1.?йымдастыру б?лімі

2.Жана та?ырыбын т?сіндіру

Бейнелеу ?нері м??алімі: Б?гін біз «Бояулар химиясы» атты бинарлы? саба? ?ткіземіз. Осы уа?ыт?а дейін бояулармен ж?мыс жасауды ?йреніп, оларды? кейбір т?рлерімен танысты?ыз. Бейнелеу ?неріні? ?андай т?рлері болады, ?андай жа?дайда ?андай бояуларды пайдалану?а болатынын білесіз, біра? б?гін біз сіз білмейтін бояуларды? ??пиясын ашып, химиялы? ??рамдарымен таныстырамыз. «Бояулар химиясы» та?ырыбында ?ткізгелі отыр?ан бинарлы? саба?ымыздын ма?саттарымен танысып ?тейік.

Саба?ымыз жа?алы?тар?а толы болма?! Біз саба?та екі т?рлі п?нні? – химия мен бейнелеу ?неріні? арасында?ы байланысты к?рсетуге тырысамыз.

?сіресе, химиялы? элементтерді? формуласында?ы т?рлі бояулар?а к?бірек назар аудары?ыз ж?не на?ты за?дылы?тарды табы?ыз, саба? со?ында ?орытынды жасау кезінде сіз т?жырымдауы?ыз ?ажет.. Осы та?ырыбты пысы?тау ?шін арнайы ізденіс тобы ??рыл?ан болатын ендеше сол о?ушыларымызды орта?а ша?ырайы? \О?ушылар бояулардын турлерімен таныстырады, химия п?ніні? м??алімі деректермен толы?тырады\

О?ушы: ??рметті сыныптастар!

Осыдан 30 мы? жыл б?рын ?мір с?рген ежелгі адамны? т?рмыс тіршілігін елестетіп ?ара?ызшы ,Айналада жабайы хайуандар,д?шпандар, т?сініксіз таби?ат ??былыстары. Ол ??гірде т?рады. Суы?тан а?дарды? терісіне оранады. Басты міндет: ?ажытатын ж?не ?ауіпті а?шылы?тан ?з рызы?ын табу. ?ару-жара?тары ?те ?арапайым. Оны? ?зі де ?те ?арапайым: ?лем туралы да, ?зі туралы да еште?е білмейді. Тілі де ?лі дамыма?ан

  Осындай жа?дайда жартас?а сурет салу?а оны не итермеледі? ??гір ?абыр?аларында?ы е? к?не бейнелер: безберекетсіз тол?ынды сызы?тар ж?не барма?тарды? та?балары. XIX ?асыр ?алымдары ??гір бейнелеу ?неріні? на?тылы?ы мен т?рлілігіне та??алды. Неліктен ??гірдегі бейнелер? ?йткені, ??гір ?абыр?алары адам нан?ысыз суреттермен толы??ан, оларда т?рлі жануарларды? суреттері бейнеленген: б??ылар, жыл?ылар, сиырлар, жабайы ?гіздер. ?азіргі танда б?л суреттерді петроглифтер деп атаймыз Сонымен біз бастаймыз. Ежелгі бояулардын бірі к?мір туралы Тол?ын айтып береді

О?ушы:  Ал?аш?ы жабайы суретшілер немен сурет салды?... ?рине к?мірмен.К?мір сурет ?шін е? к?не ж?не ?арапайым материал болып табылады.Оны? тая?шалары т?рлі форма мен ?алы?ды?та болады. Олардан бас?а к?мірден жасал?ан ?штары топыра?пен аралас?ан ?арындаштар бар. Олар мы?ты ж?не к?мір тая?шаларына ?ара?анда аны? сызы?тар жасау?а м?мкіндік береді. К?мір алдын ала суреттер жасау ?шін жиі ?олданылады.

К?мірмен ж?мыс жасау кезінде т?рлі техникалар ?олдану?а болады: ай?ас?ан штрихтар, сауса?пен жа?у. К?мір бас?а материалдармен жа?сы байланысады, ?сіресе а?, к?лгін бормен, сепиямен ж?не сангинамен. Ж?не к?не ??ралдардын та?ы бірі ол графитті карандаш ?арындашпен сызы?тар ж?не штрихтар салу?а болады. Графикалы? ??ралдардын бірі

Химия п?ні м??алімі: Графитті ?арындаш ?зекті, а?аш ?абы?ты болады. ?лкен к?лемді жерлерді бояу?а к?бінесе графитті ?нта?тар ?олданады. Ол ?ара емес, металды- с?р т?с береді. Графитті?арындаштар 16 ?асырдан белгілі. А?аш ?абы?ты графитті ?нта?тан жасал?ан ?арындаштар 18 ?асырды? ая?ында 19 ?асырды? басында пайда болды. Біра? графитті?арындаштарды? 2 елеулі кемшіліктері болады: олар сауса?тарды б?лдіреді ж?не тез сынады. 18 ?асырды? ая?ында чех И. Гартмут ?арындаш?а желі жасай бастады. Заманауи ?арындаштарды? ??рамды б?ліктері: графит, саз, к?йе, ?ос тоты?ты титан, а?аш к?мір, балауыз - монтан, гипс, крахмал.

О?ушы: Келесі ??рал - гуашь Гуашь ?те тез кебеді, ж?не бір са?аттан кейін ж?мыс ??р?а? болады. Кепкен бояулар жайлы к??гірт, бар?ыт т?різді ?абаты болады. Гуашты жабы? ыдыста, сал?ыннан са?тап, кептірмей ?стау керек. Егер бояу кеуіп кеткен болса, оны желім ертіндісін немесе суды ??йып ?ою керек. Гуашь - техникада ?те жиі ?олданылатын материал. Гуашь к?біне пастельмен ?олданылады, боял?ан ?сті?гі ?абаты кепкен кезде кедір- б?дыр болады, ал пастельді? б?лшектері, борды?, к?мірді? б?лшегі сия?ты онымен тіркеседі.

Химия п?ні м??алімі: Гуашь плакатты ж?не к?ркемдік болады, ж?не плакатты гуашь ана??рлым ашы? келеді. Гуашь,акварель сия?ты сумен араласады. Егер гуашь жа?а ж?не ?айма? т?різді к?йін жоймаса, аз ?ана сумен араластыр?ан д?рыс. ?йтпесе бояу кепкен кезде тегіс жатпайды ж?не к?птеген лас да?тар пайда болады. Гуашты? ??рамына к?птеген т?рлі компоненттер - гуммиарабик, глицерин, майлар, фенол.

О?ушы: Майлы бояулар ?те жай кебеді.Ол ерекше иілгіш ?асиетке ие. Бояуды езу ?шін зы?ыр майын ?олданады. Сонымен ?атар майлы бояулармен ж?мыс барысында т?зетулерді о?ай пайдалану?а болады. Маймен кез- келген негізге сурет салу?а болады:кенепке, а?аш?а, металл?а, ?а?аз?а. Кенеп алдын ала грунталады. Бояуды ж??а ?абатпен жа?ады. Майлы бояулар 100-120 жылдар?а дейін са?талады , содан кейін ?ана жарылып, кенептен т?сіп ?алуы м?мкін

Химия п?ні м??алімі: Кескіндеме ?шін майлы бояуды? е? тиімді т?рі болып табылады. Ол т?рлі техникада ж?мыс жасау?а м?мкіндік береді, бояуды? т?сі ?згермейді. Майлы бояулар т?рлі т?сті пигменттерден т?рады. Майлы бояулар: мырышты, ?ор?асынды, титанды, кадмилі, хромоды болады ж?не т.б.

Химия п?ні м??алімі: Темперлі бояулар ??рамы т?рлі болады, оны? ??рамына т?рлі-т?сті да?тармен ?атар байланыстыратын эмульсия енеді.Байланыстыратын эмульсияны? т?ріне к?птеген темперді? ??рамы байланысты болып келеді.Таби?атта темперлік эмулсия ретінде ?олданылатын к?птеген таби?и ?німдер кездеседі. Олар с?т, ж?мырт?аны? сарысы, кейбір ?сімдіктер шырыны. ?азіргі уа?ытта е? к?п тара?аны ж?мыр?алы, казеинді, гуммиарабикті, темперлі бояулар. Олар са?талу кезінде ?те ?ырсы? келеді, ?абырша?танады, ?оюланады, шірейді. Ж?не олар суы?тан, аяздан ?ор?ады.

Химия п?ні м??алімі:Акрилді бояулар к?сіптік ж?мыстар?а ?те ?олайлы, кепкеннен кейін олар су?а т?зімді ?абы??а айналады. Бояулар салыстырмалы айтса? таяуда пайда болды, олар жо?ар?ы концентратты акрилді ?ара майды? уланба?ан ертіндісі болып табылады. Олар с?йы? акварелді бояумен салыстыр?анда ?те к?п арты?шылы??а ие. Біріншіден, олар ?те тез кебеді, сонды?тан ?а?аз оны жа??ан кезде жиырылмайды. Екіншіден, акрилді бояулар ?те мы?ты ж?не су?а т?зімді, оларды? т?стері ?згермейді. ??рамы: синтетикалы? желім, латексті желім.

Химия п?ні м??алімі:Сангина –б?л ?ызыл т?стес ре?ді тая?ша, суретке арнал?ан классикалы? материалдар. Сурет салу техникасы ?айта даму д?уірінен белгілі. ??рамы: каолин ж?нетемір оксидтері .

Химия п?ні м??алімі: Пастель с?зі италиянша "пастелло" –с?зінен шы??ан. Пастель ?атты ?а?аз бен целофан?а орал?ан жиынты?, т?рлі-т?сті, к?бінесе н?зік ре?ді т?стер болады. Пастель ??рамына к?птеген элементтер енеді. ?оспалы заттар орнына ?рік немесе шие желімі, с?т, ?амыр, бор ?олданады.Пастель ??рамына енген бор о?ан н?зік ре? береді. ?оспалы заттар т?ріне оны? сапасы мен ?аттылы?ы байлансты болады.

О?ушы: Ал ?азір біз к?ркемдік материалдармен танысуды жал?астырамыз. ?рбір бояуды? ?зіндік беделі мен кемшіліктері бар.  Оларды? бір-біріне ??самайтын сапасы мен кебу уа?ыты болады. Бояулар дайын шы?арма?а т?рлі сырт?ы кейіп береді. Сонымен бірге, бейнені? са?талу ?за?ты?ы бояу т?ріне байланысты. Сонды?тан суретші бояуды? сапасы мен т?рлеріне ?арай ?зіні? ж?мысына ?зі ?ажетті бояу т?рін та?дайды.

Химия п?ні м??алімі: Акварель –б?л сулы м?лдір бояу. "Акварель" латын тілінен аудар?анда "AQUA" –су дегенді білдіреді. Біра? су акварель кескіндемесіне–тек с?йылт?ыш ретінде ?осылады. Б?л бояулар мыз?ымас пигменттерден (боя?ыштардан) ж?не байламалы ?оспалардан жасалынады. ??рамы: т?ссіз желім - гуммиарабик; глицерин, ?ант (иілгіштік, ыл?алды ?стайды); ?гіз ?ті (бояу тамшыламайды); фенол (зе? баспайды) [1].

Балн?р: ?олданыста ?ажайып бейнелеу ??рамы бар жай бояулар кездеседі. Осындай бояулар?а акварель жатады. Олар жа?а баста?ан суретшілерге ж?не о?улы? суреттер орындау?а ?те тиімді. Акварель техникасы ?зіні? жеке к?рделілігімен ерекшелінеді, себебі оны т?зету м?мкін емес. Суретші ?ажетті н?тижеге жетуі ?шін бояу?а ?осатын суды? м?лшерін на?ты білуі тиіс.Бірінші ашы? т?стар та?далады, со?ынан ?ара т?стер.?те к?п ?олданылатын акварель техникалары келесілер: сумен жаю, «??р?а?тай» ж?не «ыл?алды».

Видеороликті к?ру

Бейнелеу ?нері м??алімі: ?азір біз жа?а техникада елестету ар?ылы акварелмен ж?мыс жасап ?йренеміз. Сізді? алдары?ызда?ы о?у ??ралдарын зейін салынызшы, біздерге керегі а? ?а?аз керілген планшет, ыдыс пен су ж?не губкамен ?ыл?аламдар . Елестеген пейзажды екі кезенде орындау?а болады. Сурет акварелмен сулан?ан ?а?азда орындалады. Біріншіден ж?й ?арандашпен сюжетін салып шы?амыз мысал?а ол к?згі пейзаж болсын дейік таза бояуларды ?оры?пай алып таби?ат к?рінісіні? т?стерін келтіреміз. Содан кейін кебуге уа?ыт береміз. Екінші кезенде на?тылап ?са? элементтерді енгіземіз. Мысал?а теректерді? б?та?тары, ?шып бара жат?ан ??стар

\Жай классикалы? ?уен жіберіледі. \

3.Практикалы? ж?мыс. Жазы?ты?та бейнелеу

4.К?рме. ?з бетімдік ж?мыс ая?тал?аннан кейін барлы? ж?мыстар та?та?а ілінеді. Барлы? ж?мыстар ба?аланады.

5.?орытынды.

Химия п?ні м??алімі:Химия мен бейнелеу ?нері арасында байланыс бар ма? Т?рлі к?ркем материалдарда ?андай химиялы? элементтер жиі кездеседі?

Жауабы:Т?рлі материалдар мен техникалар суретке к?ркем м?н береді. ?рбір бейнелеу материалыны? ?зіндік ерекшелігі болады. Оларды? ішінде жа?сысы мен жаманы болмайды. Тек ?рбір шы?арма?а ?ажеттісін та?дай білу ?ажет.

Бейнелеу ?нері м??алімі: ?андай к?ркемдік материалдарды кескіндемеге жат?ызу?а болады?Ал графикалы??а?

Химия п?ні м??алімі: Біз б?гін екі т?рлі п?нні? арасында?ы байланысты к?рсетуге тырысты?. Ж?не оларды? арасында байланыс барын бай?ады?.

Н?тижесі: Ма?саттары мен міндеттері ж?зеге асты. Саба? ?те жо?ары де?гейде ?тті. Практикалы? ж?мыстар кезінде о?ушылар пастельмен тапсырманы жа?сы орындады ж?не жа?а техникамен ж?мыс жасауды ?йренді. Саба? со?ында суреттер к?рмесі жасалынды. Саба? барысында о?ушылар белсенді болды ж?не ?ызы?а ?атысты.

?дебиеттер:

1.

2.

Михейшина М.О. Уроки живописи. Минск: Изд-во В.М. Скакун, 1999