Просмотр содержимого документа
«Ароматты көмірсутектер. Бензол»
Сабақтың тақырыбы: Бензол Мақсаты:1) Ароматты көмірсутектердің гомологтары, молекула құрылысы, физикалық және
химиялық қасиеттері, қолданылуы туралы жаңа білім беру. 2) Циклді ароматты көмірсутектердің гомологтары туралы білімдері мен біліктерін
дамыту. 3) Оқушыларды өзіндік ой - қорытуға, мақсат қоя білуге, іскерлікке, байқампаздыққа,
ұйымшылдыққа тәрбиелеу. Сабақтың типі: жаңа білім беру Сабақтың әдісі: сөздік, көрнекілік әдіс Сабақ түрі: ашық сабақ Сабақтың көрнекілігі: интерактивті тақта, слайд, бейнеролик Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. ІІ. Үй тапсырмасын сұрау. №1 есеп. Мына өзгерістерді жүзеге асырыңдар: СаС2 → С2Н2 → СО2 → СаСО3 №2 есеп. Ацетилен құрамындағы көміртек пен сутектің массалық үлесін есептеңдер. №3 есеп. 56 грамм этилен алу үшін реакцияға қанша грамм ацетилен алынуы керек?
ІІІ. Жаңа сабақты түсіндіру.
Көмірсутектердің тағы бір түрі – арендер. Олардың алғаш ашылған мүшелерінің өздеріне тән жағымды иістері болғандықтан, ароматты көмірсутектер деп аталады. Арендердің қарапайым және маңызды мүшесі – бензол С6Н6.
Бензол молекуласында көміртектің алты атомы алты мүшелі цикл жасап тұйықталады.
Әр көміртек атомы бір сутек атомымен және екі жағындағы екі көміртек атомымен байланысады. Сонымен қатар барлық көміртек атомдары өзара ортақ байланыс арқылы сақина түзіп жалғасады. Бензолдың құрылымдық формуласында ортақ байланысты теңқабырғалы алтыбұрыштың ішіндегі дөңгелек арқылы бейнелеуге болады:
Алынуы. Бензолды таскөмір шайырынан, мұнайдан, көмірді кокстегенде түзілетін газдардан алады.
Сол сияқты ацетиленне синтездеп бензол алады:
3С2Н2 → С6H6
ацетилен бензол
Қасиеттері. Бензол – түссіз сұйық, өзіне тән иісі бар, улы зат. Ол судан жеңіл және суда ерімейді.
Басқа көмірсутектер сияқты бензол жанғанда оттек жеткілікті болса, көміртек (IV) оксиді мен су түзіледі:
2С6Н6 + 15О2 → 12 СО2 + 6 Н2О
Кәдімгі жағдайда бензол – енжарлау зат. Реакцияға қыздырғанда және еріткіш қатысында түседі.
Қолданылуы. Бензол бояғыш заттар, қопарылғыш заттар, дәрі-дәрмектер, улы химикаттар, синтетикалық талшықтар өндірістерінде және органикалық заттардың еріткіші ретінде кеңінен қолданылады.
Бізді қоршаған дүниедегі басқа заттар сияқты көмірсутектер де өзара бір-біріне айналады:
Көмірсутектер арасындағы генетикалық байланыстар
Қаныққан көмірсутектер
(этан)
алкен
(этилен)
Алкин
(ацетилен)
Арен
(бензол)
ІV. Жаңа сабақты бекіту. 1.Бензолдың физикалық қасиеттері мен қолданылуы жөнінде айтып беріңдер.
2.Нәтижесінде көмірқышқыл газ мен су түзілетінін ескеріп, бензолдың жану реакциясының теңдеуін жазыңдар.
3. Көмірсутектердің қандай түрлері болатынын естеріңе түсіріп, әрқайсысына бір мысалдан келтіріңдер.
V. Есеп шығару
№1 есеп. Мына өзгерістерді жүзеге асырыңдар:
а) С2Н6 → С2Н4 → С2Н5ОН
б) С2Н6 → С2Н4 → С2Н2 → С6Н6
№2 есеп. Массасы 39 г бензол алуға қажет ацетиленнің көлемін (қ.ж.) табыңдар. VI. Бағалау. Үй тапсырмасы: §48.Ароматты көмірсутектер. №6-7 есептер.