Алкины 11 класс

Тақырыбы

Ацетиленнің бензолға тримерленуі, алкиндердің қолданылуы

уақыты

Білімділік мақсаты:

дамытушылық:

тәрбиелік:

Оқушылардың ацетиленнің құрылысы ,алынуы,алкиндердің қасиеттері , туралы білімдерін қалыптастыру;

Ацетиленнің бензолға тримерленуі, алкиндердің қолданылуын есеп шығаруда қолдана білу біліктілігі мен дағдыларын жетілдіру, көңіл аудару,еске сақтау қабілеттерін дамыту;

сабақ уақытын бағалауға үйрету,еңбекқорлыққа және пәнге қызығушылығын арттыру.

Сабақ типі:

Аралас сабақ

Құралдар мен реактивтер:

Кітап, дәптер, молекула жасауға арналған шариктер,

Ұйымдастыру

кезеңі:

(Сабақтың мақсаты мен кезеңдерін анықтау.)

-сабақта қалыпты жұмыс істеуге мүмкіндік жасау ;

-оқушыларды психологиялық дайындау.

Амандасу.Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру. Оқушылардың көңілін сабаққа аудару. Сабақтың жалпы мақсатын ашу ,оны өткізу жоспарын көрсету.

Үй тапсырмасын тексеру кезеңі:

Сабақтың білімділік мақсаты:

-үй тапсырмасының дұрыс, толық орындалғанын тексеру ;

-білімдеріндегі кеткен кемшіліктерді,тапсырма орындау барысында қиындықтарды анықтау ;

-кеткен кемшіліктерді жою.

Айналым бойынша жаттығу тексеру.

2.Нашар үлгерушілермен жұмыс: карточкамен

1-2

Оқушыларды білімді ,саналы және белсенді түрде меңгеруге дайындау кезеңі:

1.Сабақ тақырыбын хабарлау.Оқушылармен біріге отырып сабақ мақсатын айқындау.

Жаңа материалды оқып үйренудің практикалық қажеттілігін көрсету. Оқушылардың алдына оқу проблемасын қою.Білімді жаңғырту. (Актуализация )

Білімділік міндеттері: .

-оқушылардың білім алуға деген ынта-ықыласын жұмылдыру.

-оқушыларды білім алудың мақсаттарын анықтауға;

- оқушылардың материалды бір мезгілде қабылдауы ,ой қорытындыларын жасауы,жалпылай және жүйелей білуі.

2.Оқыту проблемалары

Алкиндер

3.Білімді жаңғырту

1. Фронталды әңгімелесу:

Алкандар мен алкендерге қандай қасиеттер тән?

Реакция теңдеулерін құрастырыңдар.

2-3

Жаңа сабақты түсіндіру кезеңдері:

Білімділік міндеттері:

Берілген материалды оқушылардың қабылдауын есте сақтауын қамтамасыз ету;

- оқушылардың білімді қабылдауына,алған білімнен қорытынды шығаруға,жүйелеуге қажетті түрлі әдіс –тәсілдерді үйрету;

- оқушылардың білімді қайта жаңғырту әдістерін қабылдауы;берілген оқу материалын өз бетінше ұғынуға ,түсініктерді ,заңдарды, анықтамаларды философиялық тұрғыдан түсінуге көмек жасау.

1.Мұғалімнің түсіндіруі:

Бұл кластың атауынан молекулада үш еселі байланысы бар екені белгілі. Қанықпаған көмірсутектердің тағы бір түрімен танысайық. Олар құрамында үш еселі байланысы бар көмірсутектер- алкиндер.

Алкиндер- құрамында бір үш еселі байланысы бар жалпы формуласы болатын қанықпаған көмірсутектер.

Жалпы формуласы арқылы алкиндердің сәйкес алкендерден де қанықпағандығы басым екенін байқауға болады.

Бұған көз жеткізу үшін көміртек сандары бірдей көмірсутектердегі сутектерді салыстырайық:

C₂H₆ этан C₂H₄ этен C₂H₂ этин

Алкиндердің жалпы формуласы алкадиен көмірсутектермен бірдей:.

Алкиндердің химиялық қасиеттері.

Ацетилен және оның гомологтарына тән реакция:

Қосылу , тотығу, полимерлену реакциялары.

1.Қосылу реакциялары 1) Ацетилен қатарындағы көмірсутектер галогендермен әрекеттеседі. Мысалы , ацетилен бром суын түссіздендіреді. Бромды қосып алу екі сатыда жүреді:

НС ≡ СН + Br2 CHBr = CHBr

1,2-дибромэтен

СHBr = CHBr + Br2 CHBr2 – CHBr2

1,1,2,2-тетрабромэтан

2) Жоғары температурада (катализатор қатысында) ацетилен сутекті қосып алады. Ацетиленді гидрлеу, қосып алу екі сатыда жүреді

HC≡ CH + H2 катализатор H2C = CH2

этилен

H₂C = CH₂ + H₂катализатор CH₃ – CH₃

Этан

3) Ацетилен күрделі заттармен де әрекеттеседі. реагирует так же со сложными веществами. Сынап (II) сульфатының қатысында ацетилен суды қосып алады (гидратацияланады), ацетальдегид түзіледі(сірке альдегид) М.Г.Кучеров реакциясы :

HgSO4 O

H – C ≡ C – H + HOH CH₃ - C

H

Ацетальдегид

Егер ацетиленге хлорсутек қосылса, онда то образуется газ тәрізді зат винилхлорид, немесе хлорвинил түзіледі:

HC≡ CH + HCI CH2 = CHCI

Винилхлорид

2.Тотығу реакциясы. 1) Ацетилен калий перманганатын түссіздендіреді.Яғни, ацетилен (этилен сияқты) оңай тотығады:

2) Ацетилен ауада күйелі жалынмен жанады.

C2H5 +O2 C+CO + H2O

Егер қосымша оттек немесе ауа үрлесе , ацетилен толық жанады.

2C2H5 +5O2 4CO2 + 2H2O

Ацетиленмен ауа немесе оттек қоспасы қопарылыс беруі мүмкін. Таза ацетилен қысымды 0,2 МПа(2 атм.) көтергенде қопарылыс береді,сондықтан оны ацетон ерітіндісі ретінде поралы металдармен көмірге сіңіріп (1,5-2,5 МПа қысымда) баллондарда сақтап, тасымалдайды 3. П о л и м е р л е н у р е а к ц и я с ы.

Винилхлорид полимерленеді:

CH₂ = CH + CH₂ = CH + …. ( - CH₂ – CH - )n

CI CI CI поливинилхлорид

Мыс (ІІ)хлоридінің қатысында ацетилен димерленіп,тримерленеді HC≡ CH+HC≡ CH HC≡C-CH=CH₂

Винилацетилен(бутен-1ин-3)

450-500 С –қа дейін қыздырылған көмірдің үстінен өткізгенде, ацетилен бензолға айналады.

3HC≡ CH C₆H₆

4.Орынбасу реакциялары

HC≡ CH+Ag₂O Ag C≡ C Ag +Н₂О

11-В-1 көру

Ацетиленнің қолданылуы

Органикалық синтезде көп қолданылады. Ол синтетических каучук алуда , поливинилхлорид бастапқы өнім ретінде жұмсалады.

Ацетиленнен сірке қышқылын, еріткіштер, (трихлорэтилен и 1,1,2-трихлорэтан)алады.

Ацетиленді оттегінде жандырғанда өте көп мөлшерде 3150 С жылу бөледі,сондықтан металдарды дәнекерлеуде ,кесуде қолданады.

3-4

Жаңа сабақты қалай қабылдағанын

алғашқы тексеру кезеңі:

Білімділік мақсаты:

1. - оқылған материалды оқушылардың дұрыс меңгергенін анықтау;

-алғашқы берілген түсінікте кеткен кемшілікті анықтау;

Дәптерге жазу.

16-17

Білімді қорытындылау және жүйелеу:

-тапсырмаларды оқушылар өз бетінше орындайтындай дәрежеге жеткізу;

-оқушылар білімі мен сыныптың ерекшелігіне қарай отырып тапсырманың күрделілігін анықтау;

Жаттығу 11-ППР-1. №3-84, 3-85-бірінші нұсқа,

№3-90, 3-104 – екінші нұсқа

9-10

Білімді тексеру және өз бетінше тексеру кезеңі:

-оқушылардың өтілген материалды қаншалықты дұрыс меңгергенін анықтау;

Оқушылардыңіс-әрекеті мен біліміндегі олқылықтарды анықтау.Кеткен олқылықтардың себебін анықтау.

-оқушылардың өзін –өзі бағалау қабілеттерін дамытуға жағдай жасау.

Тапсырманы тексеру

4-5

Үй тапсырмасын беру кезеңі:

Білімділік міндеттері:

-оқушыларға үй тапсырмасының берілу мақсаты ,мазмұны шығарылу жолы түсінікті болуын қамтамасыз ету

1. Үй тапсырмасын орындауға берілетін нұсқаулар.§ оқу; № жазбаша

2.Дәптерге жазғандарын тексеру .

1-2

Сабақ қорытындысын шығару кезеңі.

- жекелеген оқушылар мен сынып жұмысына баға беру.Сабақтың кемшілігі мен қорытындысын шығару. Баға қою.

1-2

Рефлексия кезеңі:

Білімділік міндеттері:

-оқушы мен мұғалім арасындағы дұрыс қарым қатынасты тудыру.

-оқушылардыңөзін өзі басқару және басқа адамдармен дұрыс қарым –қатынас принципін үйрету.

1-2