Та?ырыбы: §13 ??рлы? сулары. (10 - сынып)
Презентациясымен
Білімділік: ?зендер. К?лдер. М?зды?тар. Жер асты сулары туралы білім беру. ??рлы? сулары т?рлері бойынша орналасу ж?не даму к?рсеткіштерін сипаттау.
Дамытушылы?: Жалпы о?у іскерліктерін ?йрену, о?ушыларды? п?нге деген ?ызы?ушылы?ын арттыру. ?здігінен ж?мыс істеулеріне да?дыландыру.
Т?рбиелік: О?ушыларды ?з ойларын жеткізе білуіне, ?арым - ?атынас жасауды ?йрету. Балаларды ?йымшылды??а т?рбиелеу.
Саба? т?рі: Аралас саба?
Саба?ты? жоспары: 1 кезе? - ?йымдастыру.
2-кезе? - ?й тапсырмасын с?рау.
3-кезе? - жа?а та?ырыпты ме?герту.
4 кезе? - бекіту.
5 кезе? - ?йге тапсырма беру.
6 кезе? - ?орытынды, ба?алау.
Саба? барысы:
О?ушымен амандасып, о?ушыны? зейінін саба??а аудару.
?й тапсырмасын с?ра? - жауап ар?ылы с?рау.
1. Д?ниеж?зілік м?хит ж?не оны? б?ліктері.
2. М?хит суыны? ?асиеттері.
3. М?хит суыны? ?оз?алыстары.
Жа?а саба?.
??рлы? суларына ?зендер мен к?лдер, м?зды?тар ен батпа?тар, жер асты сулары, жасанды су к?здері (б?гендер, каналдар, то?андар) жатады.
?зендер. Д?ние ж?зі ?зендері арасында алабы ?лкен ?зен Амазонка болып табылады, оны? су жинау алабы - 7 млн км. Су шы?ыны деп ?зенні? су ?имасынан белгілі бір уа?ыт бірлігі ішінде а?ып ?тетін су м?лшерін атайды.
К?лдер. Ойыста орналас?ан су айдынын к?л деп атайды. К?лдер ?азанш???ырыны? шы?у тегі мен ?алыптасуына байланысты тектоникалы?, м?зды?, м?зды? - тектоникалы?, ?алды? (реликт), карсты, жанартаулы? т. б. болып б?лінеді. Жер шарында?ы е? тере? к?л - Байкал к?лі шы?у тегі жа?ынан тектоникалы? к?л болып табылады.
?ыр?ызстанда?ы Ысты?к?л, ?аза?стан жеріндегі Зайсан, Мар?ак?л, Шы?ыс Африка к?лдері шы?у тегі жа?ынан тектоникалы? к?лдер болып табылады.
М?зды?тар. М?зды? деп ?детте ?атты к?йде т?сетін жауын-шашынны? жина?талып, біртіндеп ?згеруінен ??рлы?та т?зілетін к?п жылды? м?з ?абатын атайды. Аляскада?ы Хабборт м?зды?ыны? ?зынды?ы 145 км - ге жетеді.
Жер асты сулары. Д?ние ж?зіндегі ?алаларда 70 %- дан астамы сумен жер асты суы есебінен ?амтамасыз етіледі. Азия мен Солт?стік Американы?, Африка мен Аустралияны? ш?лді аудандарында жер асты суы к?п пайдаланатын аудандарда грунт суыны? де?гейі т?мендеп, оны? ластануы бай?алуда.
1 - кезе? С?ра??а жауап беру.
1. Ертіс ?зеніні? ?аза?стан жеріндегі ?зынды?ы?
2. ?аза?стан аума?ында неше ?зен бар?
3. Жазы?тарда ?зен торлары о?т?стіктен солт?стікке ?арай арта ма, кеми ме?
4. ?аза?станны? е? ірі ?зені?
5. ?ар – м?зды? типімен ?андай айма?ты? ?зендері ?оректенеді?
6. ?зенні? су ?имасымен бір секунд ішінде а?ып ?тетін су м?лшерін не дейміз?
7. Ертіс – ?ара?анды каналын не ма?сатта салды?
8. ?аза?станда?ы е? лайлы ?зен?
9. ?аза?станны? су энергетикалы? ресурстар?а бай ?зені?
10. ?ара?анды облысы ?зендерін ата?
2 - кезе? “Тірек сызба”
К?л ?азанш???ырларыны? пайда болуына ?арай ?андай т?рлері бар?
К?л а?ысына ?арай ?андай т?рге б?лінеді?
3 - кезе? “?р материкке т?н ?зен аттарын жазып шы?у”
Солт?стік Америка
О?т?стік Америка
4 – кезе? кроссворд
Гидросфера.
1. ?зенде плотина салу ар?ылы жасал?ан су ?оймасы
2. Материктерді ?орша?ан су айдыны
3. ??рлы?ты? бір б?лігін жауып жат?ан м?з массасы
4. ?зен арнасында пайда бол?ан тік жартастан суды? ??лай а?уы
5. ?атты жыныстардан пайда бол?ан ?зен арнасыны? таста?ты учаскесі
6. Аса к?шті жа?бырдан, ?ар еруінен су де?гейіні? к?терілуі
7. Памир тауында?ы е? ?лкен м?зды?
8. М?хитты? бір б?лігі
9. Барлы? жа?ынан сумен ?оршал?ан ??рлы?ты? ша?ын учаскесі
10. М?хитты?, те?ізді? немесе к?лді? ??рлы??а кіріп жат?ан б?лігі
5 – кезе? “ Кім ж?йрік”
Ма?ал - м?тел
Суды? кепкені - тіршілікті? кеткені.
Сулы жер - нулы жер.
Суды лайлама - балы?ын шошытасы?.
Су ж?рген жер - береке, ел ж?рген жер - мереке.
Су бергенні? сауабы бар, су т?ккенні? жауабы бар.
Суы бар жерде ?мір бар.
Та?ырыпты бекіту ?шін м??алім келесі с?ра?тарды ?ояды:
1. ??рлы? суларыны? ?андай т?рлері бар? Оларды? су айналымында?ы ма?ызы ?андай?
2. ?зен ж?йесі ?андай ??рамдас б?ліктерден т?рады?
3. «?зендер - климатты? ?німі» дегенді ?алай т?сінесі?дер?
4. К?лдерді шы?у тегіне ?арай ?андай т?рлерге б?леді?
5. М?зды?тар ?алай пайда болады? Оларды? ?андай т?рлері бар?
6. М?зды?тарды? ?андай ма?ызы бар? Оларды пайдалануды? ?андай жолдарын ?сына аласы?дар?
7. Жер асты сулары ?андай топтар?а б?лінеді? Оларды? шаруашылы? ма?ызы ?андай?
?йге тапсырма: §12 - 13 о?у мазм?ндау. М?тін со?ында?ы тапсырмалар?а жауап беру.
?з ?алауы? бойынша белгілі бір ?зенні? са?асын, а?ыс ба?ыты, ?зынды?ы мен тере?дігін, бастауын аны?тау.