Географиядан саба?

Сынып: 6 «А» Та?ырыбы: Атмосфералы? жауын-шашын. Жел Ма?саты: Білімділік: Жауын-шашын т?рлерімен таныса отырып, оларды? пайда болуы мен сипатына то?талу н?тижесінде атмосфералы? жауын-шашын туралы т?сінікті ?алыптастыру. ?ткен саба?тарды? негізінде желді? пайда болу себептері мен оны? мазм?нын, ма?ыздылы?ын ??ындыру, желді? физикалы? за?дылы?тар негізінде пайда болатын ??былыс екендігін т?сіндіру. Дамытушылы?: Жнл ?рнегін салу, атмосфералы? жауын -шашынды ?лшеу, есептеу ж?мыстарын ж?ргізу ар?ылы о?ушыларды? ж?мыс істеу біліктілігін арттыру. Т?рбиелік: Атмосфераны? ??былыстарымен танысу ары?ылы, оны ?ор?ау м?селелерін ?арастыру. Саба?ты? т?рі: аралас саба? Саба?ты ?йымдастыру формасы: фронтальді Саба?ты ж?ргізу ?діс-т?сілдері: репродуктивті, проблемалы? ??рал-жабды?тар: Жарты шарлар картасы, атлас Негізгі ??ымдар: Саба?ты? кезе?дері: 1. ?йымдастыру кезе?і 5. Саба?ты ?орытындылау кезе?і 2. ?й тапсырмасын тексеру кезе?і 6. Ба?алау кезе?і 3. Жа?а та?ырыпты ме?геру кезе?і 7. ?йге тапсырма беру кезе?і 4. Жа?а та?ырыпты бекіту кезе?і Саба?ты? барысы Кезе?дер М??алімні? іс-?рекеті О?ушыларды? іс-?рекеті 1 О?ушылармен амандасу. Т?гендеу. Саба??а дайынды?ын тексеру. Психологиялы? дайынды?ын тексеру. Орындарынан т?рып м??аліммен амандасу. Саба?та кім жо? екенін аны?тау. Саба??а дайындалу. 2 Д?птерлерінен сал?ан суреттерін, аны?тамаларын тексереді. Кейін ?ткен та?ырыптар бойынша бірнеше с?ра?тар ?ояды: 1) Ауа температурасыны? орташа жылды? амплитудасы дегеніміз не? 2) Су буымен ?аны??ан ауа деп нені атайды? 3) Салыстырма ыл?алдылы? дегеніміз не? 4) Конденсация дегеніміз не? 5) Б?лт деген не? 6) Т?ман деген не? 7) К?нні? немесе Айды? ?оралануы деген не? 8) Б?лттылы? деген не? Д?птерлерінде орында?ан тапсырмаларын м??алімге тексертеді. Ескертулері болса, м??алімге айтып, т?сінбегендерін с?райды. С?ра?тар?а жауаптары: 1) Е? жылы ай мен е? суы? айды? орташа температураларыны? айырмасы ауа температурасыны? орташа жылды? амплитудасы деп аталады. 2) Егер ауа?а сол температурада ?стап т?ра алатын су буы жина?талса, оны су буымен ?аны??ан ауа деп атайды. 3) Салыстырма ыл?алдылы? – 1 м3 ауада?ы су буыны? на?ты м?лшеріні? сол температурада?ы ауаны ?аны?тыратын су буы м?лшеріне ?атынасы (%) 4) Белгілі бір жа?дайда су буларыны? с?йы? к?йге (су тамшыларына) айналуын конденсация д.а. 5) Б?лт – жер бетінен біраз биікте, атмосферада жина?тал?ан ?са? су тамшылары мен м?з т?йіршіктеріні? шо?ыры. 6) Ауаны? жер бетіне жа?ын ?абатында?ы булар су тамшыларына айнал?анда т?ман т?седі. 7) ?те биікте ?абат-шарбы б?лт т?зіледі. К?нні? немесе айды? т??ірегіндегі жары? ше?берді К?нні? немесе Айды? ?оралануы деп атайды. 8) Аспанды б?лтты? торлау д?режесін б?лттылы? деп атайды. Ол 0-10 бал аралы?ында белгіленеді. 3 Е? алдымен кіріспе с?ра?тар ?ояды: 1) Б?лт ?алай пайда болады? 2) Жауын-шашынны? ?андай т?рлерін білесі?дер? 3) Жел ?алай пайда болады деп ойлайсы?дар? Кейін б?гінгі саба?ты? та?ырыбын аны?тап, келесі жоспар бойынша жа?а та?ырыпты ме?гере бастайды: 1. Жауын-шашынны? т?рлері. 2. Ауаны? жер бетіне таяу ?абатынан т?сетін ыл?ал. 3. Жауын-шашынды ?лшеу. 4. Жауын-шашынды есептеу. 5. Булану ж?не буланушылы? 6. Жел ?алай пайда болады. 7. Желді? жылдамды?ы мен ба?ыты 8. Жрегілікті желдер 9. Жел ?рнегі 10. Желді зерттеуді? ма?ызы - О?улы?ты, карта,суретті пайдалана отырып, та?ырыпты ме?геру. - О?улы?та?ы суреттерге ?арап температураны ?лшейтін аспаптрды? ??рылысын сипаттайды. М??алімні? с?ра?тарына жауаптары: 1) Ауаны? ??рамында?ы су буыны? биіктіктерде сал?ындап, су тамшыларына айналуынан пайда болады. 2) жауын-шашынны? жа?быр, ?ар, б?рша? т?рлері болады. 3) Ауаны? ?оз?алуынан пайда болады. Кейін м??алімні? ба?ыттауы бойынша та?ырыпты ме?геруге кіріседі: 1. мына аны?тамаларды жазып алады: Б?лттан жер бетіне т?сетін с?йы? немесе ?атты к?йдегі ыл?алды атмосфералы? ж-ш немесе ж-ш д.а. Жауын-шаынны? т?рлері: жа?быр, ?ар, б?рша?, шы?, ?ырау, ?ылау. Б?лтты ??райтын су тамшылары ?те майда келеді. Оларды? диаметрі ?детте 0,01 мм болады. 2. Мыналарды жазып алады: Шы? – т?нде сал?ында?ан жер бетіне, ?сімдікке ж?не т?рлі заттар?а жанас?ан ауадан б?лініп, т?рып ?алатын ыл?ал. ?ылау – ?ыста аязды т?ндерде а?ашты? б?та?тарына, тартыл?ан сым?а, та?ы бас?а желді? ?тіндегі заттар?а т?рып ?алатын, ?ар?а ??сас, ?те майда м?з кристалдары. ?ырау – к?згі желсіз т?нде, ?ыста кейде к?ндізді? ?зінде жер бетіне, ш?пке, т?рлі заттарды? ?стіне оларды? температурасы ауаны? температурасынан г?рі т?мендеп кеткен жа?дайда т?ратын, а? ?лпа кристалл м?з ?абаты. 3. Мыналарды аны?тап жазып алады: Жер бетіне т?сетін жауын-шашын м?лшері мм есебімен есептеледі. Ауа райын ба?ылайтын стансаларда арнайы ж-ш ?лшеуіш ?олданылады (59- -суретті д?птерлеріне салып алады). ?ар жамыл?ысыны? ?алы?ды?ы ?ар ?лшеуіш сыры?пен аны?талады (59- -суретті д?птерлеріне салып алады). 4. Мыналарды аны?тап еске са?тайды: Ж-ш-ны? т?улік, ай, жыл ішіндегі м?лшері сепетеледі. Ауаны? температурсы сия?ты ж-ш-ны? да к?п жылды? орта м?лшері шы?арылады. Мыналарды аны?тап жазып алады: Жыл ішінде б?кіл жер бетінде т?сетін ж-ш-ны? жартысына жуы?ы 20°с.е. пен 20°о.е. аралы?ында т?седі. Экватордан тропиктьерге ?арай ж-ш м?лшері азаяды да ?о?ыржай белдеуінде ?айтадан к?бейеді. Полярлы? айма?тарда жер бетіне т?сетін ж-ш-ны? 4%-ы ?ана т?седі. Жауын-шашынны? е? к?п т?сетін жері – Тыны? м?хитында?ы Гавай аралдары ж?не Гималай тауыны? етегі (12000 мм-ден астам) 5. Мыналарды аны?тап жазып алады: Булану дегеніміз суды? с?йы? к?йден газ т?різдес к?йге ?туі. Буланушылы? – су ?оры жеткілікті бол?ан жа?дайда булану м?мкіндігі. Мыналарды аны?тап еске са?тайды: булнушылы? пен на?ты булану бір-біріне ашы? су бетінде ж?не ж-ш жеткілікті, ауаны? температурасы т?мен бол?ан жа?дайда ?ана с?йкес болуы м?мкін бас?а к?п жа?дайда олар бір-бірінен ?лкен айырма жасайды. 6. Мыналарды аны?тап жазып алады: Жер бетіндегі ауаны? горизонталь ба?ытта бір жерден екінші жерге ауысуын жел деп атайды. Желді? пайда болуыны? неізгі себебі – ауа ?ысымыны? жер бетінде ?ркелкі таралуы. Ауа райын ба?ылайтын стансаларда желді? жылдамды?ы мен ба?ытын аны?тайтын ??рал желба?ар (флюгер) деп аталады. Мынаны еске са?тайды: Жер бетіні? кез-келген бір б?лігінде ?ысым жо?арыласа, ол жердегі ауа ?ысымы т?мен жа??а ?арай ауыса бастайды, я?ни жел со?ады. ?з кезегінде ?ысым айырмасы жер бетіні? ?ркелкі жылынуынан туады. Жел к?кжиекті? ?ай т?сынан со?са, сол ба?ытты? атымен аталады: солт?стік желі, солт?стік-батыс желі, шы?ыс желі. Желба?арды? ??рылысын еске са?тап, оны? суретін д?птерлеріне салады. 7. Мыналарды аны?тап жазып алады: Жергілікті желдерді? негізгілері – бриздер мен муссондар. Бриз (французша – же?ілнемесе самал жел) – те?іздерді? ірі к?лдерді? жа?асында т?нде ??рлы?тан Мынаны еске са?тайды: Бриз желіні? бір т?улікте ба?ытын екі рет ?згертуі су мен ??рлы?ты? жылыну жылдамды?ына байланысты болады. Муссон желіні? жылына ба?ытын ?згертуі ?ыс пен жазда ??рлы? пен те?ізді? ?р т?рлі жылынуына байланысты. Муссондар Еуразияны? Тыны? м?хитпен жапсарлас ??іріне т?н. 3. Мыналарды аны?тап жазып алады: Жел ?рнегі – алын?ан пункттегі белгілі бір мерзімде (ай, маусым, жыл) со?атын желдерді? басым ба?ыттарын к?рнекі т?рде бейнелейтін сызба. Мыналарды еске са?тайды: 65-суреттегі жел ?рнегі ?алай жасал?анын еске са?тап суретін д?птерлеріне салып алады. 4. Мыналарды аны?тап жазып алады: Жел – сар?ылмайтын ?уат к?зі, жер бетіндегі су айналымыны? негізгі ?оз?аушы к?ші. Мыналарды еске са?тайды: Желді? шаруашылы?та пайдаланылуы мен таби?атта?ы ма?ызын еске са?тайды. Біра? Жер шарыны? т?рлі айма?тарында жыл сайын к?птеген с?рапыл апатты дауылдар ?тіп жатады. Олар ?йлерді ?иратып, су тас?ынын тудырады, к?птеген адамдарды? ?мірін ?иып кеткен. М?ндай апаттардан са?тану ?шін алдын ала зерттеу ж?мыстарын ж?ргізіп отыру ?ажет. су?а, к?ндіз судан ??рлы??а со?атын желдер. Муссон (арабша – маусым) – ?ыста ??рлы?тан те?ізге, жазда те?ізден ??рлы??а ?арай со?атын т?ра?ты желдер. Мынаны еске са?тайды: Бриз желіні? бір т?улікте ба?ытын екі рет ?згертуі су мен ??рлы?ты? жылыну жылдамды?ына байланысты болады. Муссон желіні? жылына ба?ытын ?згертуі ?ыс пен жазда ??рлы? пен те?ізді? ?р т?рлі жылынуына байланысты. Муссондар Еуразияны? Тыны? м?хитпен жапсарлас ??іріне т?н. 3. Мыналарды аны?тап жазып алады: Жел ?рнегі – алын?ан пункттегі белгілі бір мерзімде (ай, маусым, жыл) со?атын желдерді? басым ба?ыттарын к?рнекі т?рде бейнелейтін сызба. Мыналарды еске са?тайды: 65-суреттегі жел ?рнегі ?алай жасал?анын еске са?тап суретін д?птерлеріне салып алады. 4. Мыналарды аны?тап жазып алады: Жел – сар?ылмайтын ?уат к?зі, жер бетіндегі су айналымыны? негізгі ?оз?аушы к?ші. Мыналарды еске са?тайды: Желді? шаруашылы?та пайдаланылуы мен таби?атта?ы ма?ызын еске са?тайды. Біра? Жер шарыны? т?рлі айма?тарында жыл сайын к?птеген с?рапыл апатты дауылдар ?тіп жатады. Олар ?йлерді ?иратып, су тас?ынын тудырады, к?птеген адамдарды? ?мірін ?иып кеткен. М?ндай апаттардан са?тану ?шін алдын ала зерттеу ж?мыстарын ж?ргізіп отыру ?ажет. 4 Та?рыптарды бекіту тапсырмалары мен с?ра?тары: 1) Б?рша? ?алай пайда болады? 2) Мектеп ала?ында жауын-шашынды ?алай ?лшер еді?дер? 3) Картадан Гавай аралдары ж?не Гималай тауын тауып алы?дар. 4) Жел дегеніміз не? 5) Жергілікті желдерді атап, сипатта?дар. 5) Жел ?рнегін салы?дар. О?ушыларды? жауаптары: 1) Жаз?ы уа?ытта жа?быр б?лты ауаны? жо?ары ?рлеген к?шті а?ындарыны? ?серінен ?те ?лкен биіктікке к?теріліп, онда?ы су тамшылары ?атып, м?з т?йіршіктеріне айналады. М?ндайда салма?ымен ??лап келе жат?ан м?з т?йіршіктері сал?ында?ан су тамшыларына ?осылып ж?мырланады да, ?лкейе т?седі. 2) К?дімгі шелек немесе шелекке ??сас ыдысты мектеп ала?ында ?аданы? басына биіктігі 2 м-дей етіп орнатамыз. Ж-ш-ды жел ?йыт?ып алып кетпеу ?шін шелекті? айналасы ?ал?анмен ?оршалады. Шелекке жинал?ан суды? м?лшерін аны?тау ?шін ?лшеуіш ста?ан?а ??ямыз. Ста?анны? ?абыр?асы ?лшем сызы?шалармен б?ліктерге б?лінген. Оны? ?рбір 10 б?лігі 1 мм-ге с?йкес. Оны та?ерте? са?ат 8-де ж?не кешкі са?ат 19-да ?лшейміз. 3) Картадан Гавай аралдары ж?не Гималай тауын тауып алады. 4) Ауаны? горизонталь ба?ытта бір жерден екінші жерге ?оз?алуы жел деп аталады. 4) Жергілікті желдерді? негізгілері – бриздер мен муссондар. Бриз (французша – же?ілнемесе самал жел) – те?іздерді? ірі к?лдерді? жа?асында т?нде ??рлы?тан су?а, к?ндіз судан ??рлы??а со?атын желдер. Муссон (арабша – маусым) – ?ыста ??рлы?тан те?ізге, жазда те?ізден ??рлы??а ?арай со?атын т?ра?ты желдер. 5 Саба?ты? жетістіктері мен кемшіліктерін аны?тап, жалпы саба?ты ?орытындылайды. Саба?та ?андай та?ырыптар?а то?тал?андарын айтып, ?ызы?ты ?ткен жерлерін айтады. 6 О?ушыларды саба??а ?атысу белсенділігіне ?арай, жауаптарыны? д?рысты?ына ?арай ба?алайды. Ал?ан ба?аларын ты?дап, ескертулері болса айтып, к?нделіктеріне ?ойдырады. 7 ?й тапсырмасына §§32, 33. М?тін со?ында?ы с?ра?тар мен тапсырмаларды орындау. ?й тапсырмасын к?нделіктеріне жазып алады.

Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?

Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.

Быстро и объективно проверять знания учащихся.

Сделать изучение нового материала максимально понятным.

Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.

Наладить дисциплину на своих уроках.

Получить возможность работать творчески.

=> ПОЛУЧИТЬ СУПЕРСПОСОБНОСТИ УЧИТЕЛЯ <=

Просмотр содержимого документа
«Географиядан саба? »

Сынып: 6 «А»

Тақырыбы: Атмосфералық жауын-шашын. Жел

Мақсаты:

Білімділік: Жауын-шашын түрлерімен таныса отырып, олардың пайда болуы мен сипатына тоқталу нәтижесінде атмосфералық жауын-шашын туралы түсінікті қалыптастыру. Өткен сабақтардың негізінде желдің пайда болу себептері мен оның мазмұнын, маңыздылығын ұғындыру, желдің физикалық заңдылықтар негізінде пайда болатын құбылыс екендігін түсіндіру.

Дамытушылық: Жнл өрнегін салу, атмосфералық жауын -шашынды өлшеу, есептеу жұмыстарын жүргізу арқылы оқушылардың жұмыс істеу біліктілігін арттыру.

Тәрбиелік: Атмосфераның құбылыстарымен танысу арықылы , оны қорғау мәселелерін қарастыру.

Сабақтың түрі: аралас сабақ

Сабақты үйымдастыру формасы: фронтальді

Сабақты жүргізу әдіс-тәсілдері: репродуктивті, проблемалық

Құрал-жабдықтар: Жарты шарлар картасы, атлас

Негізгі ұғымдар:

Сабақтың кезеңдері:

1. Ұйымдастыру кезеңі 5. Сабақты қорытындылау кезеңі

2. Үй тапсырмасын тексеру кезеңі 6. Бағалау кезеңі

3. Жаңа тақырыпты меңгеру кезеңі 7. Үйге тапсырма беру кезеңі

Жаңа тақырыпты бекіту кезеңі

Сабақтың барысы

Кезеңдер	Мұғалімнің іс-әрекеті	Оқушылардың іс-әрекеті
1	Оқушылармен амандасу. Түгендеу. Сабаққа дайындығын тексеру. Психологиялық дайындығын тексеру.	Орындарынан тұрып мұғаліммен амандасу. Сабақта кім жоқ екенін анықтау. Сабаққа дайындалу.
2	Дәптерлерінен салған суреттерін, анықтамаларын тексереді. Кейін өткен тақырыптар бойынша бірнеше сұрақтар қояды: 1) Ауа температурасының орташа жылдық амплитудасы дегеніміз не? 2) Су буымен қаныққан ауа деп нені атайды? 3) Салыстырма ылғалдылық дегеніміз не? 4) Конденсация дегеніміз не? 5) Бұлт деген не? 6) Тұман деген не? 7) Күннің немесе Айдың қоралануы деген не? 8) Бұлттылық деген не?	Дәптерлерінде орындаған тапсырмаларын мұғалімге тексертеді. Ескертулері болса, мұғалімге айтып, түсінбегендерін сұрайды. Сұрақтарға жауаптары: 1) Ең жылы ай мен ең суық айдың орташа температураларының айырмасы ауа температурасының орташа жылдық амплитудасы деп аталады. 2) Егер ауаға сол температурада ұстап тұра алатын су буы жинақталса, оны су буымен қаныққан ауа деп атайды. 3) Салыстырма ылғалдылық – 1 м³ауадағы су буының нақты мөлшерінің сол температурадағы ауаны қанықтыратын су буы мөлшеріне қатынасы (%) 4) Белгілі бір жағдайда су буларының сұйық күйге (су тамшыларына) айналуын конденсация д.а. 5) Бұлт – жер бетінен біраз биікте, атмосферада жинақталған ұсақ су тамшылары мен мұз түйіршіктерінің шоғыры. 6) Ауаның жер бетіне жақын қабатындағы булар су тамшыларына айналғанда тұман түседі. 7) Өте биікте қабат-шарбы бұлт түзіледі. Күннің немесе айдың төңірегіндегі жарық шеңберді Күннің немесе Айдың қоралануы деп атайды. 8) Аспанды бұлттың торлау дәрежесін бұлттылық деп атайды. Ол 0-10 бал аралығында белгіленеді.
3	Ең алдымен кіріспе сұрақтар қояды: 1) Бұлт қалай пайда болады? 2) Жауын-шашынның қандай түрлерін білесіңдер? 3) Жел қалай пайда болады деп ойлайсыңдар? Кейін бүгінгі сабақтың тақырыбын анықтап, келесі жоспар бойынша жаңа тақырыпты меңгере бастайды: 1. Жауын-шашынның түрлері. 2. Ауаның жер бетіне таяу қабатынан түсетін ылғал. 3. Жауын-шашынды өлшеу. 4. Жауын-шашынды есептеу. 5. Булану және буланушылық 6. Жел қалай пайда болады. 7. Желдің жылдамдығы мен бағыты 8. Жрегілікті желдер Жел өрнегі Желді зерттеудің маңызы - Оқулықты, карта,суретті пайдалана отырып, тақырыпты меңгеру. - Оқулықтағы суреттерге қарап температураны өлшейтін аспаптрдың құрылысын сипаттайды.	Мұғалімнің сұрақтарына жауаптары: 1) Ауаның құрамындағы су буының биіктіктерде салқындап, су тамшыларына айналуынан пайда болады. 2) жауын-шашынның жаңбыр, қар, бұршақ түрлері болады. 3) Ауаның қозғалуынан пайда болады. Кейін мұғалімнің бағыттауы бойынша тақырыпты меңгеруге кіріседі: 1. мына анықтамаларды жазып алады: Бұлттан жер бетіне түсетін сұйық немесе қатты күйдегі ылғалды атмосфералық ж-ш немесе ж-ш д.а. Жауын-шаынның түрлері: жаңбыр, қар, бұршақ, шық, қырау, қылау. Бұлтты құрайтын су тамшылары өте майда келеді. Олардың диаметрі әдетте 0,01 мм болады. 2. Мыналарды жазып алады: Шық – түнде салқындаған жер бетіне, өсімдікке және түрлі заттарға жанасқан ауадан бөлініп, тұрып қалатын ылғал. Қылау – қыста аязды түндерде ағаштың бұтақтарына, тартылған сымға, тағы басқа желдің өтіндегі заттарға тұрып қалатын, қарға ұқсас, өте майда мұз кристалдары. Қырау – күзгі желсіз түнде, қыста кейде күндіздің өзінде жер бетіне, шөпке, түрлі заттардың үстіне олардың температурасы ауаның температурасынан гөрі төмендеп кеткен жағдайда тұратын, ақ ұлпа кристалл мұз қабаты. 3. Мыналарды анықтап жазып алады: Жер бетіне түсетін жауын-шашын мөлшері мм есебімен есептеледі. Ауа райын бақылайтын стансаларда арнайы ж-ш өлшеуіш қолданылады (59- -суретті дәптерлеріне салып алады). Қар жамылғысының қалыңдығы қар өлшеуіш сырықпен анықталады (59- -суретті дәптерлеріне салып алады). 4. Мыналарды анықтап еске сақтайды: Ж-ш-ның тәулік, ай, жыл ішіндегі мөлшері сепетеледі. Ауаның температурсы сияқты ж-ш-ның да көп жылдық орта мөлшері шығарылады. Мыналарды анықтап жазып алады: Жыл ішінде бүкіл жер бетінде түсетін ж-ш-ның жартысына жуығы 20°с.е. пен 20°о.е. аралығында түседі. Экватордан тропиктьерге қарай ж-ш мөлшері азаяды да қоңыржай белдеуінде қайтадан көбейеді. Полярлық аймақтарда жер бетіне түсетін ж-ш-ның 4%-ы ғана түседі. Жауын-шашынның ең көп түсетін жері – Тынық мұхитындағы Гавай аралдары және Гималай тауының етегі (12000 мм-ден астам) 5. Мыналарды анықтап жазып алады: Булану дегеніміз судың сұйық күйден газ тәріздес күйге өтуі. Буланушылық – су қоры жеткілікті болған жағдайда булану мүмкіндігі. Мыналарды анықтап еске сақтайды: булнушылық пен нақты булану бір-біріне ашық су бетінде және ж-ш жеткілікті, ауаның температурасы төмен болған жағдайда ғана сәйкес болуы мүмкін басқа көп жағдайда олар бір-бірінен үлкен айырма жасайды. 6. Мыналарды анықтап жазып алады: Жер бетіндегі ауаның горизонталь бағытта бір жерден екінші жерге ауысуын жел деп атайды. Желдің пайда болуының неізгі себебі – ауа қысымының жер бетінде әркелкі таралуы. Ауа райын бақылайтын стансаларда желдің жылдамдығы мен бағытын анықтайтын құрал желбағар (флюгер) деп аталады. Мынаны еске сақтайды: Жер бетінің кез-келген бір бөлігінде қысым жоғарыласа, ол жердегі ауа қысымы төмен жаққа қарай ауыса бастайды, яғни жел соғады. Өз кезегінде қысым айырмасы жер бетінің әркелкі жылынуынан туады. Жел көкжиектің өай тұсынан соқса, сол бағыттың атымен аталады: солтүстік желі, солтүстік-батыс желі, шығыс желі... Желбағардың құрылысын еске сақтап, оның суретін дәптерлеріне салады. 7. Мыналарды анықтап жазып алады: Жергілікті желдердің негізгілері – бриздер мен муссондар. Бриз (французша – жеңілнемесе самал жел) – теңіздердің ірі көлдердің жағасында түнде құрлықтан Мынаны еске сақтайды: Бриз желінің бір тәулікте бағытын екі рет өзгертуі су мен құрлықтың жылыну жылдамдығына байланысты болады. Муссон желінің жылына бағытын өзгертуі қыс пен жазда құрлық пен теңіздің әр түрлі жылынуына байланысты. Муссондар Еуразияның Тынық мұхитпен жапсарлас өңіріне тән. 3. Мыналарды анықтап жазып алады: Жел өрнегі – алынған пункттегі белгілі бір мерзімде (ай, маусым, жыл) соғатын желдердің басым бағыттарын көрнекі түрде бейнелейтін сызба. Мыналарды еске сақтайды: 65-суреттегі жел өрнегі қалай жасалғанын еске сақтап суретін дәптерлеріне салып алады. 4. Мыналарды анықтап жазып алады: Жел – сарқылмайтын ұуат көзі, жер бетіндегі су айналымының негізгі қозғаушы күші. Мыналарды еске сақтайды: Желдің шаруашылықта пайдаланылуы мен табиғаттағы маңызын еске сақтайды. Бірақ Жер шарының түрлі аймақтарында жыл сайын көптеген сұрапыл апатты дауылдар өтіп жатады. Олар үйлерді қиратып, су тасқынын тудырады, көптеген адамдардың өмірін қиып кеткен. Мұндай апаттардан сақтану үшін алдын ала зерттеу жұмыстарын жүргізіп отыру қажет.
		суға, күндіз судан құрлыққа соғатын желдер. Муссон (арабша – маусым) – қыста құрлықтан теңізге, жазда теңізден құрлыққа қарай соғатын тұрақты желдер. Мынаны еске сақтайды: Бриз желінің бір тәулікте бағытын екі рет өзгертуі су мен құрлықтың жылыну жылдамдығына байланысты болады. Муссон желінің жылына бағытын өзгертуі қыс пен жазда құрлық пен теңіздің әр түрлі жылынуына байланысты. Муссондар Еуразияның Тынық мұхитпен жапсарлас өңіріне тән. 3. Мыналарды анықтап жазып алады: Жел өрнегі – алынған пункттегі белгілі бір мерзімде (ай, маусым, жыл) соғатын желдердің басым бағыттарын көрнекі түрде бейнелейтін сызба. Мыналарды еске сақтайды: 65-суреттегі жел өрнегі қалай жасалғанын еске сақтап суретін дәптерлеріне салып алады. 4. Мыналарды анықтап жазып алады: Жел – сарқылмайтын ұуат көзі, жер бетіндегі су айналымының негізгі қозғаушы күші. Мыналарды еске сақтайды: Желдің шаруашылықта пайдаланылуы мен табиғаттағы маңызын еске сақтайды. Бірақ Жер шарының түрлі аймақтарында жыл сайын көптеген сұрапыл апатты дауылдар өтіп жатады. Олар үйлерді қиратып, су тасқынын тудырады, көптеген адамдардың өмірін қиып кеткен. Мұндай апаттардан сақтану үшін алдын ала зерттеу жұмыстарын жүргізіп отыру қажет.
4	Тақрыптарды бекіту тапсырмалары мен сұрақтары: 1) Бұршақ қалай пайда болады? 2) Мектеп алаңында жауын-шашынды қалай өлшер едіңдер? 3) Картадан Гавай аралдары және Гималай тауын тауып алыңдар. 4) Жел дегеніміз не? 5) Жергілікті желдерді атап, сипаттаңдар. 5) Жел өрнегін салыңдар.	Оқушылардың жауаптары: 1) Жазғы уақытта жаңбыр бұлты ауаның жоғары өрлеген күшті ағындарының әсерінен өте үлкен биіктікке көтеріліп, ондағы су тамшылары қатып, мұз түйіршіктеріне айналады. Мұндайда салмағымен құлап келе жатқан мұз түйіршіктері салқындаған су тамшыларына қосылып жұмырланады да, үлкейе түседі. 2) Кәдімгі шелек немесе шелекке ұқсас ыдысты мектеп алаңында қаданың басына биіктігі 2 м-дей етіп орнатамыз. Ж-ш-ды жел ұйытқып алып кетпеу үшін шелектің айналасы қалқанмен қоршалады. Шелекке жиналған судың мөлшерін анықтау үшін өлшеуіш стақанға құямыз. Стақанның қабырғасы өлшем сызықшалармен бөліктерге бөлінген. Оның әрбір 10 бөлігі 1 мм-ге сәйкес. Оны таңертең сағат 8-де және кешкі сағат 19-да өлшейміз. 3) Картадан Гавай аралдары және Гималай тауын тауып алады. 4) Ауаның горизонталь бағытта бір жерден екінші жерге қозғалуы жел деп аталады. 4) Жергілікті желдердің негізгілері – бриздер мен муссондар. Бриз (французша – жеңілнемесе самал жел) – теңіздердің ірі көлдердің жағасында түнде құрлықтан суға, күндіз судан құрлыққа соғатын желдер. Муссон (арабша – маусым) – қыста құрлықтан теңізге, жазда теңізден құрлыққа қарай соғатын тұрақты желдер.
5	Сабақтың жетістіктері мен кемшіліктерін анықтап, жалпы сабақты қорытындылайды.	Сабақта қандай тақырыптарға тоқталғандарын айтып, қызықты өткен жерлерін айтады.
6	Оқушыларды сабаққа қатысу белсенділігіне қарай, жауаптарының дұрыстығына қарай бағалайды.	Алған бағаларын тыңдап, ескертулері болса айтып, күнделіктеріне қойдырады.
7	Үй тапсырмасына §§32, 33. Мәтін соңындағы сұрақтар мен тапсырмаларды орындау.	Үй тапсырмасын күнделіктеріне жазып алады.