Сабақтың құрал жабдықтары:Карта,глобус,плакаттар,суреттер.
Сабақтың барысы: 1.Ұйымдастыру кезеңі
2.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару,ой қозғау.
Бүгінгі сабағымыз күнделекті сабақтан өзгеше сабақ .Біз бүгінгі география сабағында Қазақстанның биік таулы өлкелеріне саяхатқа шықпақпыз.
Саяхатқа шығып көргендерің бар ма?
Саяхатқа шығу үшін екі топқа бөлініуіміз керек.Өзімізге керек құрал-жабдықтарымызды даярлап,саяхатқа мұхият дайындалуымыз керек.Саяхат барысында алға қойған мақсаттарымызға жету үшін көптеген бекеттерден сүрінбей өтіуіміз керек.
1.Бекет
1.Саяхатқа шығуға дайынсың ба?
Тақтаға бірнеше суреттер ілінеді(дүрбі,карта,палатка,қалам,дәрілер,спорт құралдары,киімдер,ыдыс-аяқтар)оқушы осылардың ішінен қажеттігін таңдап алу керек және не себепті алғанын түсіндіруі керек
2.Бекет.
2.Ұжымдық «ойлан,тап!»,ұмтылу тапсырмасы.
1-тапсырма.Жер бедері батысында жазық,үстіртті,топырағы қызғылт,құнарлы қабаты жұқа,қарашірігі аз.Климаты қатаң континентті.Қысы суық,әрі қарлы,боранды келеді.Қар жамылғысының қалындығы 15-25 см,қар 110-120 күндей жатады.Белдем өзен су қорына тапшы,шағын көлдері бар,көбінің суы ащы келеді.Мұнда екі белдемнің өсімдіктері өседі. Бұл қандай белдем?(Шөлейт белдемі)
2-тапсырма.Климаты біршама жұмсақ.тұрақты қар жамылғысы бар,қалындығы 40см жетеді,ақпан,наурыз айларында күшті жел соғып,қар жауады.Жазы жылы,көбінесе жаздық бидай егіледі.Құнарлы қара топырақ,сілтісізденген орташа қарашірікті.
Қазақстанда кезінде мұз басу дәуірінің айғағы орналасқан белдем.Бұл қай белдем?(орманды дала белдемі).
3 Бекет
Керуен үстіндегі қызықтар.
Бұл тапсырманы орындау үшін оқушылар керуен арқылы Қазақстанның биік таулы жерлеріне саяхат жасаулары үшін көптеген кедергілерден өтулері тиіс.
Ол үшін оқушылар сөзжұмбақ шешіп, сұрақтарға жауап береді.
1.Биік таулы өлкелер Сарыарқамен катар көтеріледі.Жер бедерлері не себепті әр түрлі?Түсіндіріңдер.
2.Картадан Қазақстанның биік тауларын көрсетіндер.
3.Батыс Алтайдың қазақстандық бөлігін не себепті Кенді Алтай деп атайды?
4.Жоңғар Алатауы құрылысының қандай ерекшіліктері бар?
5.Тянь-Шань тауларының жер бедері туралы не білесің?Қандай тау жүйелерінен тұрады?
6.Қазақстанның теңіз денгейінен биік жатқан жерін атаңдар.
7.Сөзжұмбақ шешу.
1-топқа берілетін сөзжұмбақ:
1.Ең көлемді қорық.
2.АҚШ-тағы ұлттық саябақ.
3.Қазақстанда қанша қорық бар?
4.Барсакелмес қорығы қай жерде орналасқан?
5.Қорғалжын қорығындағы құстың аты.
Ү
С
Т
І
Р
Т
И
Е
Л
Л
О
У
С
Т
О
Н
Т
О
Ғ
Ы
З
Қ
Ы
З
Ы
Л
О
Р
Д
А
Қ
О
Қ
И
Қ
А
З
2-топқа берілетін сөзжұмбақ:
1.АҚШ ұлттық саябағының ең үлкені.
2.Ақсу-Жабағылы қорығында қандай Алатау тауының табиғат байлықтары қорғалады?
3.Наурызым қорығы орналасқан облыс.
4.Үстірт қорығында қандай аймақтың табиғаты,өсімдіктер қорғалады?
5.Барсакелмес қорығындағы қорғалатын жануарлардың бірі.
Г
Р
Е
Н
Л
А
Н
Д
Т
А
Л
А
С
Қ
О
С
Т
А
Н
А
Й
Ш
Ө
Л
Д
І
А
Қ
Б
Ө
К
Е
Н
4 Бекет
Құпиялы таулы өлкелерге саяхат.
Бұл саяхатымызда география пәнін әдебиет пәнімен байланыстырып,оқушыны қызықтыратын туған жер табиғатын тамашалап,ой қиялымен шарлаймыз.Бұл тапсырмада жазушылардың туған жер табиғатын және байлығын суреттеген туындылардан үзінді келтіріледі.Оқушылар үзіндінің авторы кім екенін табулары керек.
1-тапсырма.Мынау тұрған жердің асты тұнған байлық.Біздің Қазақстанда өте сирек кездесетін элементтер бар.Асыл тастар қаншама!Меруерт,інжу,маржан,жақұт,гауһар-не керек,бәрі бар.Гранитке байланысты пайда болатын мөлдір,қызыл, көк түсті слюда,ашық қызыл микромен,мөлдір көк флюорит,қөк жасыл турмалин,қан қызыл граниттердің өзі неге тұрады.Бұл жөнінен бар ғой,Қазақстан бүкіл дүниежүзіне әйгілі.
2-тапсырма.Тау іші.Иен жайлау.Ұшқан құс,жүгірген аңнан өзге тіршілік белгісі білінбейді.Аспан да,жер де сұп-сұрғылт.Жапырақтар сарғайып,өсімдік атаулы күзгі ызғырық желге елбеңдей бас ұрып,тәубеге келген сопыдай күбірлейді.Тек қия жартастарды жарып шыққан қайсар қарағайлар ғана өңін бермей,тәкәппар басын тік ұстап,көкке шаншыла қарап тұр.
(Қабдеш Жұмаділов. «Қаздар қайтып барады». Әггімесі 8-сынып.Әдибиет.159-бет.)
5 Бекет
Географиялық лото.
1.Қазақстанның кескін картасын бірнеше бөлікке бөлеміз.Бөлшектерді дұрыс орналастырған топ озады.
6 Бекет
«Бақытты сәт»-ойыны.
2.Оқушылар өздерінің қиялынан туған таудың суретің салып,ат қояды.Ол туралы эссе жазу.
7 Бекет
Таулы өлке сыр шертеді
Оқушылар бұл кезенде Кенді Алтай тауының құпиясына тоқталып білімдерін жетілдіреді.
1 топ
1.Батыс және Кенді Алтайдың географиялық орны.
2.Кенді Алтайдың пайдалы және табиғат байлықтары туралы не білесіңдер?
3.Неліктен Батыс Алтайды Кенді Алтай деп атайды?
4.Алтай тауының биік шыңы қалай аталады және оның биіктігі қанша метр?
(мұзтау 4506 метр)
5.Оңтүстіктік Алтайдың солтүстігінде қандай өзен орналасқан?
(Бұқтырма)
2 топ
6.Қазақстан жеріне Алтай тау жүйесінің қай бөлігі кіреді?
(Оңтүстік-батыс)
7.Қазақстанның биік тау жүйелері қай қатпарлықта көтерілген?
(Палеозой)
8.Алтай тауының оңтүстігінде қандай өзен орналасқан?
(Қара Ертіс)
9.Рессей мемлекетімен Қазақстан шекарасының арасында Алтайдың қандай биік жотасы орналасқан?
(Қатын)
10.Алтай тауының қай бөлігі қатты тілімделген?
(Шығыс бөлігі)
8 бекет
Сабақты бекіту.
Тест тапсырмалары
1.Тянь-Шань тауларын зерттеудегі еңбегі үшін атаққа ие болған
А) Л.Берг
В) Ш.Уәлиханов
С) Қ.Сәтбаев
D) П.Паллас
Е) Семенов
2.Қапшағай су қоймасы орналасқан өзен
А) Іле өзен
В) Қаратал өзені
С) Арыс өзені
Д) Шу өзені
Е) Ертіс өзені
3.Дала мен шөл аралығыңдағы зона.
А) Орман
В) Саванна
С) Шөлейт
Д) Экваторлық ормандар
Е) Мәңгі жасыл ормандар
4.Сұр топырақты орман зонасы :
А) Орманды тундра
В) Жалпақ жапырақты орман зонасы
С) Қылқан жапырақты орман
Д) Ылғалды субтропиктер зонасы
Е) Экваторлық орман зонасы
5.Қостанай қаласы орналасқан өзен
А) Тобыл
В) Ертіс
С) Сырдария
Д) Жайық
Е) Сарысу
6.Дала зонасы топырағында өсетін өсімдіктер
А) Боз,бетеге,бидайық,арпыс
В) Қайын,ақтерек ,сәбізшөп ,тошала
С) Изен,ебелек,көкбек,жатаған
Д) Жантақ сексеуіл,қонырбас,көкнәр
Е) Қайын,тошала,жантақ,изен
7.Қазақстанның батысындағы өзен
А) Іле
В) Есіл
С) Тобыл
Д) Дайық
Е) Сырдария
8.Қазақстанның таулы аймақтары:
А) Солтүстік,солтүстік-шығыс
В) Батыс,оңтүстік-шығыс
С) Оңтүстік,оңтүстік-шығыс
Д)Оңтүстік, солтүстік-батыс
9.Талас Алатауы беткейі мен Өгем жотасында орналасқан қорық
