Жалпы балалар географиялы? ?аба? нешеу, ?рине т?ртеу. Біз литосфера, гидросфера ?абаттарымен таныс болды?.
Саба?ымызды бастамас б?рын мен сендерге 1,2 ж?мба? жасырып к?рейін.
К?зге к?рінбейді, ?ол?а ілінбейді. ( ауа)
2) О?ынан о?ы тіршілік н?рі
Солынан о?ы тіршілік н?рі,
Онсыз адам, ?сімдік, а?, ??с
?п с?тте семер, т?ншы?ып б?рі. (ауа)
3) Бар ма жо? па –
Оны аны? білмейміз
Ол жо? жерде
?мір с?ріп ж?рмейміз. ( ауа)
Ауа жер шарын ?оршап жатыр, ол к?зге к?рінбейді, д?мі сезілмейді.Тек жел т?р?анда ?ана ауа ?оз?алысы бай?алады. Ауа кез – келген жерде суда, топыра?та, жер асты ?уыстарында да болатынын білеміз. Атмосфераны? да, гидросфера, литосфера сия?ты ?зіне т?н ерекшеліктері болады.
Атмосфера с?зін грек тілінен аударса? ( атмос – бу деген ма?ынаны білдіреді).
Атмосфераны? ??рамы 78 % - азот, 21% оттегі, ?ал?ан 1% - ?р т?рлі газдардан т?рады.Ауа адам?а, жануарлар?а, ?сімдіктерге тыныс алу ?шін ?ажет. Атмосферадабу, тамшы, ?ар к?йінд екездеседі. Осы газдарды? ішінде тіршілікке е? ?ажеттісі – оттегі болып табылады. Оттегі адам мен жануарды?
тыныс алуына ?ажет ж?не жануды ?олдайы. К?мір?ыш?ыл газыны? да ма?ызы ерекше. ( ескет?сіру).
Отегіні шы?арушы ?сімдік болса - оны пайдаланушы адамдар мен жануарлар. Ал к?міртегіні шы?арушы адам мен жануар болса, оны пайдаланушы ?сімдік.
Атмосфера биіктеген сайын ?асиеттерін ?згертеді, содан бірнеше ?абаттар?а б?лінеді.
Жерді? географиялы? ?абы?тары сия?ты атмосфера да бірнеше
?ор?аныш ?абы?ынан т?рады.
Олар: Тропосфера, Стратосфера, мезосфера, термосфера.
Ауаны? е? к?бі шо?ырлан?ан, атмосфераны? е? т?менгі ?абаты – тропосфера деп аталады.
Тропос грек с?зі «Б?рылыс», « ?згеріс» деген ма?ананы білдіреді.
Тропосфера жер бетінен 8 – 17 км/ге дейінгі аралы?ты ?амтиды. Барлы? ауаны? 80% - ы осында шо?ырлан?ан.Экватордан полютерге ?арай тропосфера ?абатыны? биіктігі кемиді. Осы ?абатта ауа райы ??былыстары ( б?лт ?алыптасып, найза?ай ойнап, жел со?ып,жа?быр, ?ар жауады) ?теді.
Тропосферадан жо?ары – стратосфера ?абаты. Стратосфера грекше стратум – ?абаттал?ан деген ма?ананы білдіреді.
Стратосферада?ы 20 км биіктікте озон ?абаты орналас?ан. Озон ?абатыны? тіршілік ?шін ма?ызы ?те зор.Б?л ?абат к?ннен таралатын « ?сірек?лгін» деп аталатын с?улелерді ?стап ?алады.
?сіресе к?лгін с?улелер тірі а?залар?а, соны? ішінде адамны? ?міріне ?те ?ауіпті. Олар ?те к?п м?лшерде т?сетін болса, адамны? денесін к?йдіріп, рак ауруына шалды?тырар еді, к?птеген пайдалы бактериялар ?ырылып ?алар еді.
Оны? биіктігі 50 – 55 км/ге дейін. Стратосфера ?абатында ауа ?те ??р?а? ж?не су буы жо?ты? ?асы.
Ара т?ра ?нерк?сіп ?алаларыны? ?стін ?алы? т?ман басып т?рады. Б?л т?манды « смог» ( улы т?тін) деп атайды.Смог – т?тін, газ ?р т?рлі ша? тоза?дарды? ?оспасы. Б?ндай жа?дайлар жыл сайын к?бейіп барады. Смог металды? тоты?уын к?шейтеді, адамны? денсаулы?ына да зиянын тигізеді.
Атмосфераны? ма?ызы ?те зор. Жер бетіндегі тіршілікті? ?зі ауа мен ты?ыз байланысты.
Жер бетіндегі температураны? ?алыпты болуы да ауа ?абы?ына т?уелді.К?ндіз жер бетін к?н с?улесіні? ?атты ?ызуынан са?таса, т?нде ?атты суынудан са?тайды.
Жерді метеориттерден ?ор?айды.Атмосфера ??рамында?ы оттегі ар?ылы адам, жануар тыныстайды. ?сімдікті? ?сіп - жетілуіне де ауа ?ажет.
Атмосфераны? ластануы адамны? шаруашылы? ?рекетінен болады.?нерк?сіпті? ?ар?ында дамуы, к?лік т?рлеріні? к?беюі, пайдалы ?азбаларды ?ндіру мен ??деу, ?алаларды? ?л?аюы атмосфераны ластауды? негізгі к?зі болуда. Атмосфераны? ластануы жер бетіндегі барша тіршілік иелеріне зиянды.
Атмосфераны ?ор?ау к?рделі, ?зекті м?селе. Зауытттар м?ржаларына с?згі ?ондыр?ылар орнату, к?ліктерді ?алды?сыз жанатын газ?а алмастыру, к?нделікті т?тыну ?алды?тарын ??деу ар?ылы атмосфера тазалы?ын са?тау?а болды.Атмосфераны таза са?тауды?, ?ор?ауды? е? тиімді жолы - к?галдандыру. Болып табылады.
Саба?ты бекіту:
Ауаны? ??рамы неден т?рады ?
Ауа не себепті ластанады?
Ауаны? адам?а, жануар?а, ?сімдіктерге ?андай ма?ызы бар ?
Ауа ?андай ?абаттардан т?рады №
«Смог» дегеніміз не ?
Ауаны? ?андай ?асиеті бар?
?йге тапсырма беру: к?к кітап : & 26.27
Сары кітап: & 22.23 о?у, д?птермен ж?мысты ая?тау.
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Просмотр содержимого документа
«Атмосфера жерді? ауа ?абаты »
Тақырыбы: Атмосфера – жердің ауа қабаты, ауа оның құрамы.
Сабақтың мақсаты:
Балалармен « Гидросфера» тарауын қорытындылау.
Оқушыларға атмосфераны, оның бізді қоршап тұрған газ қабығы екендігін және оның құрамы мен құрылысын түсіндіру.
Білімділігі: Оқушыларға тақырып бойынша түсінік беру. Жердің ауа қабат– Атмосфера туралы толық мағлұмат беру.
Дамытушылығы: Әр түрлі білім көздерімен жұмыс жасауды әрі қарай дамыту, дүниетанымдық қабілеттерін дамыту, белсенділіктерін арттыру, танымдық қызығушылықтарын жетілдіру.
Тәрбиелілігі: Экологиялық тәрбие беру, ауаны қорғауға, қастерлеуге тәрбиелеу. Халықтық Этнопедагогика элементтері арқылы ұлттық сана-сезімдерін ояту.
Сабақ түрі: Аралас сабақ
Құрал-жабдықтар; көрнекі құралдар: интерактивті тақта, Дүниежүзінің физикалық картасы, оқулық, слайтар.
Әдіс-тәсілдер: оқыту мен оқуда АКТ-ны пайдалану, болжамдар айту, жұмбақ шешу.
Сабақ барысы:
І. Ұйымдастыру сәті:
а) сәлемдесу, түгендеу,
б) бала назарын сабаққа аудару.
Үй тапсырмасын сұрау:
Судың тіршіліктегі орны қандай?
2) Тірі организмдерге су не үшін қажет ?
Табиғатта таза су кездесе ме ? Дистилденген су дегеніміз не?
Суды қорғау дегенді қалай түсінесің ?
Ал балалар олай болса енді біз « Гидросфера» тарауын қорытындылап жіберелік.
Гидросфера дегеніміз не ? оның құрамдас бөліктері?
Мұхит дегеніміз не?
Дүниежүзілік мұхиттың құрамына қандай мұхиттар кіреді?
Қандай суларды минералды сулар деп атаймыз?
Дүниежүзіндегі ең терең көл қалай аталады ?
Жер бетінде су көп пе, жоқ әлде құрлықтама?
Әлемдегі ең тұзды су қай теңізде ?
Ең мол сулы өзен?
Географиялық диктант.
Ауданы 178,6 млн км,ең терең жері мариан шұңғымасы. Ең терең мұхит.
Ұзындығы 30 метрге жететін кит, 15 метрге жететін акулалар және өсімдіктердің түрлері кездеседі.
Ең кіші таяз, суық мұхит, ең терең жері Гренланд теңізі.
Негізгі бөлігі оңтүстік жарты шарды орналасқан, ауданы 76,2 млн км.ең жылы мұхит. Терең жері Зонд шұңғымасы.
Солтүстіктен оңтүстікке қарай созылып жатқан мұхит. Ең терең жері Пуэрто – Рико шұңғымасы.
Жақсы балалар біз Гидросфера тарауы мен таныстық.
Бүгін сендермен өтетін жаңа сабағымыздың тақырыбы:
«Атмосфера – жердің ауа қабаты, ауа оның құрамы».
Жаңа сабақ:
Жалпы балалар географиялық қабақ нешеу, әрине төртеу. Біз литосфера, гидросфера қабаттарымен таныс болдық.
Сабағымызды бастамас бұрын мен сендерге 1,2 жұмбақ жасырып көрейін.
Көзге көрінбейді, қолға ілінбейді. ( ауа)
2) Оңынан оқы тіршілік нәрі
Солынан оқы тіршілік нәрі,
Онсыз адам, өсімдік, аң, құс
әп сәтте семер, тұншығып бәрі. (ауа)
3) Бар ма жоқ па –
Оны анық білмейміз
Ол жоқ жерде
өмір сүріп жүрмейміз. ( ауа)
Ауа жер шарын қоршап жатыр, ол көзге көрінбейді, дәмі сезілмейді.Тек жел тұрғанда ғана ауа қозғалысы байқалады. Ауа кез – келген жерде суда, топырақта, жер асты қуыстарында да болатынын білеміз. Атмосфераның да, гидросфера, литосфера сияқты өзіне тән ерекшеліктері болады.
Атмосфера сөзін грек тілінен аударсақ ( атмос – бу деген мағынаны білдіреді).
Атмосфераның құрамы 78 % - азот, 21% оттегі, қалған 1% - әр түрлі газдардан тұрады.Ауа адамға , жануарларға, өсімдіктерге тыныс алу үшін қажет. Атмосферадабу, тамшы, қар күйінд екездеседі. Осы газдардың ішінде тіршілікке ең қажеттісі – оттегі болып табылады. Оттегі адам мен жануардың
тыныс алуына қажет және жануды қолдайы. Көмірқышқыл газының да маңызы ерекше. ( ескетүсіру).
Отегіні шығарушы өсімдік болса - оны пайдаланушы адамдар мен жануарлар. Ал көміртегіні шығарушы адам мен жануар болса, оны пайдаланушы өсімдік.
Атмосфера биіктеген сайын қасиеттерін өзгертеді, содан бірнеше қабаттарға бөлінеді.
Жердің географиялық қабықтары сияқты атмосфера да бірнеше
қорғаныш қабығынан тұрады.
Олар: Тропосфера, Стратосфера, мезосфера, термосфера.
Ауаның ең көбі шоғырланған, атмосфераның ең төменгі қабаты – тропосфера деп аталады.
Тропос грек сөзі «Бұрылыс», « Өзгеріс» деген мағананы білдіреді.
Тропосфера жер бетінен 8 – 17 км/ге дейінгі аралықты қамтиды. Барлық ауаның 80% - ы осында шоғырланған.Экватордан полютерге қарай тропосфера қабатының биіктігі кемиді. Осы қабатта ауа райы құбылыстары ( бұлт қалыптасып, найзағай ойнап, жел соғып,жаңбыр, қар жауады) өтеді.
Тропосферадан жоғары – стратосфера қабаты. Стратосфера грекше стратум – қабатталған деген мағананы білдіреді.
Стратосферадағы 20 км биіктікте озон қабаты орналасқан. Озон қабатының тіршілік үшін маңызы өте зор.Бұл қабат күннен таралатын « Әсірекүлгін» деп аталатын сәулелерді ұстап қалады.
Әсіресе күлгін сәулелер тірі ағзаларға , соның ішінде адамның өміріне өте қауіпті. Олар өте көп мөлшерде түсетін болса, адамның денесін күйдіріп, рак ауруына шалдықтырар еді, көптеген пайдалы бактериялар қырылып қалар еді.
Оның биіктігі 50 – 55 км/ге дейін. Стратосфера қабатында ауа өте құрғақ және су буы жоқтың қасы.
Ара тұра өнеркәсіп қалаларының үстін қалың тұман басып тұрады. Бұл тұманды « смог» ( улы түтін) деп атайды.Смог – түтін, газ әр түрлі шаң тозаңдардың қоспасы. Бұндай жағдайлар жыл сайын көбейіп барады. Смог металдың тотығуын күшейтеді, адамның денсаулығына да зиянын тигізеді.
Атмосфераның маңызы өте зор. Жер бетіндегі тіршіліктің өзі ауа мен тығыз байланысты .
Жер бетіндегі температураның қалыпты болуы да ауа қабығына тәуелді.Күндіз жер бетін күн сәулесінің қатты қызуынан сақтаса, түнде қатты суынудан сақтайды.
Жерді метеориттерден қорғайды.Атмосфера құрамындағы оттегі арқылы адам, жануар тыныстайды. Өсімдіктің өсіп - жетілуіне де ауа қажет.
Атмосфераның ластануы адамның шаруашылық әрекетінен болады.Өнеркәсіптің қарқында дамуы, көлік түрлерінің көбеюі, пайдалы қазбаларды өндіру мен өңдеу, қалалардың ұлғаюы атмосфераны ластаудың негізгі көзі болуда. Атмосфераның ластануы жер бетіндегі барша тіршілік иелеріне зиянды.
Атмосфераны қорғау күрделі, өзекті мәселе. Зауытттар мұржаларына сүзгі қондырғылар орнату, көліктерді қалдықсыз жанатын газға алмастыру, күнделікті тұтыну қалдықтарын өңдеу арқылы атмосфера тазалығын сақтауға болды.Атмосфераны таза сақтаудың, қорғаудың ең тиімді жолы - көгалдандыру. Болып табылады.
Сабақты бекіту:
Ауаның құрамы неден тұрады ?
Ауа не себепті ластанады?
Ауаның адамға, жануарға, өсімдіктерге қандай маңызы бар ?
Ауа қандай қабаттардан тұрады №
«Смог» дегеніміз не ?
Ауаның қандай қасиеті бар?
Үйге тапсырма беру: көк кітап : & 26.27
Сары кітап: & 22.23 оқу, дәптермен жұмысты аяқтау.
