Атмосфера-Жердің ауа қабаты

Күні: 6.12.2016ж

Сыныбы: 5ә

Пәні: жаратылыстану

Тақырыбы:  Атмосфера- Жердің су қабығы

Мақсаты: А) Оқушыларға «гидросфера» туралы ұғым беру. Дүниежүзілік су айналымы және оның маңызы жайлы оқушылардың білімдерін кеңейту және тереңдету. Литосфера, атмосфера, гидросфераның байланыстары жайлы алғашқы мәліметтер беру.

Ә) Су туралы оқушылардың түсінігін кеңейту, халықтық педагогиканы қолдану арқылы судың маңыздылығын ұғындыру, логикалық, шығармашылық ойлау дағдыларын кеңейту.

Б) Болашақ ұрпақтың елін, жерін қорғауға, «Судыңда – сұрауы бар» - деген мақалды негізге ала отырып, экологиялық, тәрбие беру.

Сабақтың әдісі: Түсіндіру, талдау, картамен жұмыс, топпен жұмыс.

Пәнаралық байланыс: Әдебиет, физика, химия

Сабақтың көрнекілігі: Интерактивті тақта, жарты шарлардың физикалық картасы, кескін карта, оқулық, слайд.

Сабақтың жүру барысы:

І.  Ұйымдастыру

ІІ. Үй тапсырмасы

ІІІ. Тест сұрақтары

ІV. Кескін картамен жұмыс

V. Жаңа сабақ

VІ. Сен  білесің бе?

VІІ. Кім тапқыр? ойыны

VІІІ. Өзіндік жұмыс

ІХ. Бағалау

Х. Үйге тапсырма.

І. Ұйымдастыру

Сәлемдесу, түгендеу. Назарларын сабаққа аударту. Оқушыларды екі топқа бөліп орналастыру.

ІІ. Үй тапсырмасы

Материктер мен аралдар

ІІІ. Тест сұрақтары

1. Біркелкі орналаспаған жер бедерінің жиынтығы.

А) тау           Ә)  рельеф         Б) мұхит

2. Құрлықтың жан – жағын мұхиттар мен теңіздер қоршап жатқан ірі бөлігі.

А) материк       Ә) арал            Б)теңіз

3. Жер шарында неше материк бар?

А)  4                  Ә)5                    Б) 6

4. Материкке жақын, бұғаз арқылы  бөлініп жатқан арал

А) жанартаулық   Ә)материктік     Б) маржандық

5. Ауданы ең үлкен материк

А) Еуразия        Ә)Африка       Б)Аустралия

6. Ең  ылғалды және жасыл материк

А) Антарктида   Ә)Оңтүстік Америка   Б) Солтүстік Америка

7. Ауданы жөнінен ең үлкен арал

А) Суматра               Ә)Хонсю                   Б) Гренландия

ІV. Кескін картамен жұмыс

Екі  топқа тапсырмалар беремін, оқушылар аралдарды кескі картаға түсіреді.

V. Жаңа сабақ

Мұхит, өзен көл жер асты,батпақ сулары және мұздақтар мен атмосферадағы су булары - жердің су қабығы гидросфераны құрайды. ( грек сөзінен аударсақ гидро - су ). Бүкіл шамамен гидросферадағы судың қоры ( 97 % ) мұхит және теңіз сулары.

Судың қасиеттері

- Судың бірінші қасиеті: су - тірі ағзалардың құрамды бөлігі, екіншіден, құрлыққа қарағанда жылуды су баяу жинайды, соған орай ол жылуды баяу береді. Осыған байланысты  қыс мезгілінде мұхиттар құрлыққа жылу береді, ал жазда салқын әкеледі, үшіншіден, су ағыны жер бедерін өзгертеді. Олар теңіз және мұхит жағаларын жыралап, өте терең үңгірлер және алып өзен алқаптарын тудырады, төртінші су көптеген заттарды ерітеді.

1. Адамның ағзасына күніне 10 литр су керек. Адам өз ағзасындағы су балансының өзгеруін тез сезінеді. 1 – 1,5 литр су ағзада буланса немесе тер күйінде шықса, қаталап шөлдейді.
2. Бидай дәнін жылдар бойы күтсек де ештеңе болмайды, ал оған су құйсақ жан бітіп өсе бастайды.
3. Су жарық береді. Энергияның көзі.
4. Су – тіршілік үшін ғана емес тазалық үшін де өте қажет.
5. Зауыт, фабрикалар сумен жұмыс істейді.

VІ.  Сен білесің бе?Суға қатысты мақалдар

Су жүрген жер – береке, Ел жүрген жер – мереке

Сулы жер – нулы жер

Бұлақты жер – тұрақты жер

Сөз атасы — құлақ,Су атасы -  бұлақ

Адамзатты сөз бұзар, Тау мен тасты су бұзар

Судыңда – сұрауы бар.

Таулы жер бұлақсыз болмас, Сулы жер құрақсыз болмас

 Бір тамшы су-жерге пайда

Батыр туса – ел ырысы, Жаңбыр жауса, жер ырысы

Бұлақ көрсең -көзін аш.

Қар мол болса, дән көп, Су көп болса, ну көп

VІІ «Кім тапқыр?» ойыны.

Берілген сөздердегі әріптердің орнын ауыстырса, Қазақстандағы өзен аттары шығады.

1. Серті - 4. Айжық - 7. Нынар -

2. Уш - 5. Олбыт - 8. Арұн –

3. Елі - 6. Сіле –

VІІІ. Өзіндік жұмыс

1.Бір оқушы шығып 1литр суға 30-35 грамм тұз салып араластырып, дәмін татып көрсетеді. Осындай дәм- теңіз суының дәміне ұқсас болып келеді. Демек 1литр теңіз суының құрамында 35грамм тұз болады. Тұз суда ериді. Мұхит және теңіз суларында тұздың көп болуынан су кермек дәм татып, ішуге жарамайды. Ішуге жарамды суда тұздың мөлшері 1 граммнан аз болуы керек.

2.Бір оқушы шығып 1литр суға бір уыс топырақ салып араластырып, бірнеше минутқа дейін оны тұндырып қойады. Демек топырақ суда ерімейді.

Ең жоғарғы тұздылық байқалатын Атлант мұхит – 35 промилле

1.Тұздылығы ең төмен мұхит – Солтүстік мұзды мұхит 32 промилле

2.Өлі теңіздің тұздылығы : 1л суда -270% тұз бар.

3.Қызыл теңізде -41%

   3-бет. «Ең.Ең.Ең.»

Сыныптың үздік оқушысы гидросфера тарауындағы ең терең көл, ең үлкен мұхит, ең биік сарқырама, ең ірі теңіз-көл, ең ірі өзен бассейні, ең ұзын өзен, ең кіші мұхит туралы қызықты әңгімелеп берді.

- Дүние жүзіндегі ең терең көл. Максимум тереңдігі 1637 м. - Дүние жүзіндегі ең үлкен мұхит. Ауданы.179,5 млн км2

- Ең биік сарқырама, биіктігі 1054 м.

- Ең ірі теңіз-көл. Ауданы 371 мың км2, ұзындығы 1200 км, ені 320 км.

- Ең ірі өзен бассейні. Ауданы 7 млн км2 жуық

- Ең ұзын өзен. Ұзындығы 6671 км.

- Ең кіші мұхит. Ауданы 14 млн км.

Географиялық диктант

1. Жердің су қабығы -.. (гидросфера)
2. Бір литр теңіз суының құрамында. грамм тұз болады. (35 грамм)
3. Емдік сулардың шығып жатқан жерін. деп атайды. (арасан)
4. Табиғатта су неше күйде кездеседі. (қатты, сұйық, газ)
5. Ішуге жарамды суда тұздың неше грамы болуы керек. (1 грамм)
6. Гидросфераның құрамына. жатады. (мұхит, өзен, көл, жерасты суы, батпақ сулары, мұздық, атмосферадағы су буы).

ІХ. Бағалау.

Топ басшысына алдын – ала бағалау критерийлері жазылған парақша таратылып қойылады. Әр тапсырма сайын  ұпайы жазылып, сабақ соңында жалпы балдары сараланып, журналға қойылады.

Х. Үйге тапсырма.

§16. Гидросфера - жердің су қабығы. Мазмұндау