Антарктиданы? физикалы? географиялы? орны

Сабақтың тақырыбы: Антарктиданың физикалық географиялық орны

Сабақтың мақсаты: 

а) Білімділігі: Оқушыларға Антарктиданың географиялық орны, зерттелу тарихы, ашылуы  жөнінде түсіндіру.

ә)Дамытушылығы:Өз бетінше ізденіспен шығармашылық тұрғыда жұмыс істеуге дағдыландыру. Өз ойларын еркін де сауатты, нақты жеткізу қабілеттерін арттыру.

б) Тәрбиелігі: Жан-жақтылыққа, ізденімпаздыққа баулу, тыңдай және сөйлей білу мәдениетін арттыру.

Сабақтың түрі: Дәстүрлі емес

Сабақтың әдісі: Баяндау, Сұрақ-жауап, топтастыру, СТО стр-сы

Сабақтың көрнекілігі:,  фото суреттер, кесте, проектор

Пәнаралық байланыс: тарих

Сабақтың жүрісі:

І. Ұйымдастыру

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау

ІІІ. Жаңа сабақ

ІV.Қорытынды

•  Сыныппен сәлемдесу.

• Сыныпты ұйымдастыру (оқушыларды тексеру, сыныпты  қалыпқа келтіру)

 Сергіту сәті

• Суреттер  арқылы топқа бөлу.

Үй тапсырмасы

 Блиц-тур

Әр топқа 10 сұрақ беріледі.

1-топ:

1. Аустралия атауы қай тілден шыққан, қандай мағына береді?

2. 1606 жылы материкті кім ашты?

3. Аустралияның географиялық орны?

4. материктің шеткі нүктелері

5. материк жағалауындағы мұхиттар мен теңіздері

6. материк пен Жаңа Гвинея аралын қандай бұғаз бөліп жатыр?

7. Абель Тасман материктің қай бөлігін зерттеген?

8. Таулардың биіктігі

9. Аустралияның пайдалы қазбалары

10. Аустралияның орташа биіктігі

2-топ:

1. Материк неше жыл бұрын басқа материктен бөлінген?

2. Материктің жер көлемі қанша?

3. Аустралияның ең төменгі жері

4. Аустралия неге ең құрғақ материк?

5. Аустралияның жаздық орташа температурасы

6. Аустралияның жаз айларын ата

7. Клматтық белдеулерін ата

8. Материк климаты қыста қалай өзгереді?

9. Аустралияда өзендердің аз болуы неліктен?

10. Өзендердің сулары тартылған жерлерді не деп атаймыз?

3-топ:

1. Ең ірі өзені? Олар немен қоректенеді?

2. Аустралия өзендері неше алапқа бөінеді?

3. Ірі көлдері

4. Жер асты сулары не деп аталады?

5. Аустралияның табиғат зоналарын ата

6. Мұнда басқа материктерде кездеспейтін қандай өсімдіктер мен жануарлар бар?

7. «Аустралияның» өлі жүрегі деп неге атайды?

8. «Вили-вили» дегеніміз не?

9. Елдің астанасы,халқының орналасуы

10. Байырғы халықтары кімдер?

Формативті бағалау

Жаңа  сабақ

Ой шақыру

Антрактида  жер шарының  оңтүстік поляр аймағы болып табылатын  Антракатиканың орталығында орналасқан  бірден-бір материк.  Антрактида «Арктикаға қарама-қарсы» деген мағынаны білдіреді. Материк ауданы 12,4 млн км 2 ал қайрандық мұздықтар мен көршілес аралдарды қоса есептегенде  14 млн км2 жуық. Жерінің 99 пайызын мұздар құрайды. Мұздың орташа қалыңдығы 1720 м

ең қалың жері Шмид жазығы 4300 м тұщы су қоры 80 пайызын құрайды. 1983 ж ең суық температура -89,2, С құрайды. Материктің ең биік нүктесі-5140 м ең төмен ойыс Бентли -2555 м

 Сөнбеген жанартау ең ірісі Эребус жанартауы 3794 м  таңның атуы мен күннің шығуын жылына бір рет болады.

ІІ- тапсырма топтастыру ( кластер) әдісі

«Антракитда материгі» туралы топтастыру

Топтастыру арқылы Антарктиданың географиялық орнын түсіндіру.

 

ІІІ- тапсырма сандар сөйлейді. (Оқушылар берілген жылдарға  байланысты зерттеушілерді  табады.)

1772-75 ж ж.	Джеймс Кук Антарктидаға біршама жақын барған.
1819-21 ж ж.
1911 ж.
1912 ж.
ХХ ғ. І-ші жартысы
ХVІІІ ғ. аяғы ХІХ ғ. басы

 

ІУ тапсырма «Дөңгелек үстел» Оқушылар жаңа сабақ бойынша өз ойларын айтады.

V- тапсырма ББҮ сызба әдісі

Білетінім	Білгенім	Үйренгенім

  Сабақты бағалау. ( Тақтаға смайлки ілінеді онда бүгінгі өткен тақырыпты қалай меңгергені турлы өз ойлары жапсырады)

                 -түсінгені                            -                 ұсыныс

 

Үйге тапсырма    § 59 Антарктика мен Антарктиданың физикалық географиялық орны Жаңа сабақ бойынша презинтация жасау

. Білімділік:             Оқушыларды Антарктика. Материктің географиялық орны. Ашылу және зерттелу тарихымен таныстыру, оның ерекшеліктері мен маңызына тоқталу.

2.Дамытушылық:     Оқушылардың ойлау, есте сақтау қабілеттерін, танымдық белсенділіктерін ояту, шығармашылықтармен жұмыс істеуге дағдыландыру.

3. Тәрбиелік:            Оқушылардың басқа елге, жерге, мемлекеттерге деген көзқарастарын біле отырып, елін, жерін, табиғатты аялайға, қорғауға, бірін-бірі сыйлауға тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: Жаңа сабақ

Оқыту әдісі: Сұрақ-жауап, түсіндірмелі

Сабақтың әдістемелік жабдықталынуы:  Карта, оқулық, қосымша материалдар, суреттер.

Сабақтың барысы:   Ұйымдастыру кезеңі. Оқушылармен  амандасу, оларды түгендеу. Оқушылар назарын өзіме аударту

Үй тапсырмасын сұрау:

Жаңа сабақты түсіндіру:

Географиялық орны. Ежелгі Гондвана материгінің құрамында бірге болғанына қарамастан, Антарктиканың қазіргі табиғат жағдайлары оңтүстік жарты шардың басқа материктеріне ұқсамайды. Ол айырмашылықтар материктің оңтүстік поляр аймағындағы орнымен байланысты түсіндіріледі. Антарктика басқа материктерден алшақ орналасқан, олардан орасан зор мұхит айдындары арқылы бөлініп жатыр. Антарктика жағалауындағы өте салқын мұхит сулары материкті айнала қозғалатын Батыс желдерінің шеңберлік ағыс жүйесін құрайды. Антарктикаға жалғасып жатқан Тынық, Атлант және Үнді мұхиттары суларының шеткі бөліктері негізгі мұхит айдындарынан осы шеңберлік суық ағыс арқылы бөлініп жатыр. Сондықтан мұндағы судың беткі температурасы мен тұздылығы, тіршілік дүниесі құрамы жағынан аталған мұхиттардан үлкен айырмашылық жасайды. Сондықтан Антарктика жағалауындағы мұхит сулары шартты түрде Оңтүстік мұхит деп аталады. Материк пен оның жағалауындағы теңіздер табанына дейін қалың қайраңдық мұздықтар құрсалған.

Ашылу және зерттелу тарихы. Антарктика – ең соңғы ашылған материк. Белгісіз оңтүстік жерлің бар екендігі туралы мәліметтер ертеден-ақ белгілі болған. Дегенмен еуропалық теңізшілердің осы бағытта жасаған көптеген саяхаттары сәтсіздіктерге ұшырап, мақсатына жетпеген. 1772-1775 жылдар аралығында ағылшын теңізшісі Джеймс Кук оңтүстік материкті іздеп, саяхатқа шыққан. Оңтүстік поляр шеңберін үш рет кесіп өткен Дж. Кук Антарктика жағалауына біршама жақындап барған, бірақ қалың мұздан әрі өте алмай кері қайтқан. Нәтижесінде ғалым егер материк табыла қалса, тек полюстің маңында ғана болуы мүмкін деген қорытынды жасаған. Куктың тұжырымдамаларынан кейін ұзақ уақыт оңтүстік материкті іздеуге ешкім әрекет жасаған жоқ.

Антарктиданың ашылуы мен зерттелуінде Ресей ғалымдарының үлесі зор. 1819-1821 жылдары Ф.Ф. Беллинсгаузен мен М.П. Лащзарев басқарған «Восток» және «Мирный» желкенді кемелерімен саяхатқа шыққан орыс экспедициясы Антарктика материгі жағалауына бес рет жақындап барып, көптеген аралдарды ашты. Экспедиция материк жағалауына тұңғыш рет тоқтаған 1820 жылдың 28 қаңтары Антарктиканың ашылған күні болып табылады.

ХХ ғасырдың бірінші жартысында АҚШ, Ұлыбритания, Аустралия, Норвегия және басқа көптеген елдер Антарктиданы зерттеу үшін арнаулы экспедициялар ұйымдастырылды. Жүйелі зерттеулер Халықаралық геофизикалық жыл (1957-1958 жылдар) бағдарламасы негізінде Ресей мен 11 ел материк пен оның жағалауындағы аралдарда 57 база құрып, бірлесе жүргізуінен басталды.

Жаңа сабақты бекіту:

• Жердің 99%-ын қалың мұз жауып жатыр, мұздың орташа қалыңдығы 1720 м-ге жуық, ең қалың жері 4300 м (Шмидт жазығы);

• Антарктика – Жер шарындағы ең биік материк, оның мұз жамылғысымен қоса есептегендегі орташа биіктігі 2040 м;

• Материктегі мұздың жалпы көлемі 24 млн км³, бұл дүние жүзіндегі тұщы су қорының 80%-ын құрайды;

• Антарктика – Жер шарының суықтық полюсі, мұнда 1983 жылы ғаламшарымыздағы ең төмен температура (-89,2ºС) тіркелген;

• Материктің ең биік нүктесі биіктігі 5140 м болатын Винсон тауы, ал теңіз деңгейінен ең төмен жатқан жері – Бентли ойысы (-2555 м);

• Антарктикада сөнбеген жанартаулар бар, олардың ең ірісі Эребус жанартауы (3794 м);

• Оңтүстік полюс үстінде таңның атуы мен күннің батуын жылына бір рет қана байқауға болады.

Қорытынды: қорытындылай келе, Антарктика табиғаты халықаралық заңдар негізінде қорғауға алынған. Сондықтан Антарктиканы ғылым мен бейбітшілік материгі деп атайды. Материк пен оның жағалауын зерттеген батыл да табанды, жігерлі де ер жүрек зерттеушілердің аттары олардың құрметіне қойылған жер атауларында мәңгілік сақталады. Антарктика табиғатын зерттеп-білу ғаламшарымызлағы тіршілік дамуының өткені мен болашағын түсінуге мүмкіндік береді.

Үйге тапсырма: §59-оқуға. Кескін картаға материті түсіріп келу.