Антарктиданың физикалық - географиялық орны. Зерттелу тарихы (Панорамалық сабақ)

Антарктиданың

географиялық орны. Ашылу және зерттелу тарихы.

Мақсаты:   1 . Антарктиданың географиялық орны, ашылу мен зерттелу тарихын түсіндіру.  2. Оқушыларға жаңа сабақты мазмұндау, зерттелу тарихын ғылыми деректерді пайдаланып тереңдете меңгерту. Білімге құштарлығын, дүниетанымдық көзқарасын, картамен жұмыс істеу қабілеттерін дамыту.  3. Пәнге деген қызығушылыққа тәрбиелеу, жауапкершілікке тәрбиелеу .  Сабақ түрі: Жаңа білімді меңгерту.  Әдістері: Слайд арқылы түсіндіру, СТО, «Ыстық картоп», сұрақ - жауап, ой шақыру, кластер құру, Бес жолды өлең.  Көрнекіліктері: Ақпаратты технология құралдары: компьютер, проектор.  Дүние жүзінің физикалық картасы . 

Сабақ жоспары:  І. Ұйымдастыру.  

• Үй тапсырмасын тексеру. «Ыстық картоп» ІІ. Ой шақыру. 

«Миға шабуыл» ІІІ. Жаңа білімді меңгерту .  1. Антарктиданың географиялық орны. 

2. Постер қорғау 3. Карта еліне саяхат. 

4. Зерттелу тарихы ІV. Білімді бекіту.   1. «Мен кіммін?» ойыны

2. Сұрақ-жауап

Ү. Қорытындылау .

«Бес жолды өлең».

VІ. Үйге тапсырма беру.  VІІ. Оқушылардың білімін бағалау . 

«Ыстық картоп»

• 1.Тынық мұхитының ауданы қанша?
• 2. Тынық мұхитының орташа тереңдігі және ең терең жері қанша?
• 3.Тынық мұхитының жағалауында қандай мұхиттар бар?
• 4. Тынық мұхитының қай аудандарында теңіз дауылдары соғады? Неге?
• 5. Тынық мұхитына ғана тән жануарларды атаңдар.
• 6. Тынық мұхитындағы аралдар қандай топтарға бөлінеді?
• 7. Аралдар табиғатын зерттеген қандай ғалымдарды білесіңдер?
• 8. Мұхит аралдарының ішінде ең ірі шаруашылығы жағынан жақсы дамыған елі қай ел?
• 9. Тынық мұхитының басты ерекшелігі неде?
• 10. Тынық мұхитты адамдар қандай қажетіне пайдаланады?

Ой шақыру «Полярлық күні көзді шағылыстыра жарқыраған, полярлық түні алай - дүлей боран мен бұлтқа оранған осы бір беймәлім қар мен мұздың өлкесі Оңтүстік поляр аймағында жатыр.» (Гусев А. М.) Бұл қай материк туралы айтылған

Айтқым келеді саған, достым,

Тамаша жер көп бұл ғаламшарда

Келеді саған бір ой қосқым,

Неге барасың Антарктидаға?

«Миға шабуыл»

• 1.Тынық мұхитының оңтүстігінде қандай материк бар?
• 2. Антарктика, Арктика,Антарктиданың бір бірінен қандай айырмашылығы бар?

Антарктида.

Географиялық орны

• Антарктида  жер шарының  оңтүстік поляр аймағы болып табылатын  Антарктиканың орталығында орналасқан  бірден-бір материк.  Антарктида «Арктикаға қарама-қарсы» деген мағынаны білдіреді. Материк ауданы 12,4 млн км 2 ал қайрандық мұздықтар мен көршілес аралдарды қоса есептегенде  14 млн км2 жуық. Жерінің 99 пайызын мұздар құрайды. Мұздың орташа қалыңдығы 1720 м, е ң қалың жері Шмид жазығы 4300 м тұщы су қоры 80 пайызын құрайды. 1983 ж ең суық температура - 89,2, С құрайды. Материктің ең биік нүктесі- 5140 м ең төмен ойыс Бентли - 2555 м

•   Сөнбеген жанартау ең ірісі Эребус жанартауы 3794 м  таңның атуы мен күннің шығуын жылына бір рет болады.

Ерекшелігі

• Антарктиданың басқа материктерден ерекшелігі: мұнда тұрақты халық жоқ және оның құқықтық жағдайы мүлде басқаша. Ол бірде бір мемлекеттің қарамағына жатпайды. Халықаралық келісім бойынша оның территориясында әскери сипаттағы кез - келген шараларды өткізуге, қарулар мен ядролық жарылыстарды сынауға тыйым салынған. Антарктиданың табиғатын қорғау заңда баян етілген.

Фильхнер, Ронне қайраңдық мұздықтары

Эребус жанартауы

. Винсон тауы

Бентли ойысы

Уэддел теңізі

Беллинсгаузен теңізі

Амундсен теңізі

Постер қорғау

• 1-топ. Материктің географиялық орнын айтады.
• 2-топ Материктің басты ерекшеліктерін түсіндіреді.
• 3-топ Материктің зерттелу тарихы

Постер қорғау

Карта еліне саяхат

• Антарктида материгі 1. Винсон тауы. 2. Бентли ойысы. 3. Эребус жанартауы. 4. Ронне, Фильхнер қайраңдық мұздықтары. 5. Уэддел, Амундсен, Беллинсгаузен теңіздері.

Антарктиданың зерттелу тарихы

Топтастыру «Зерттеушілер»

Зерттеушілер

Джеймс Кук зерттеулері

• 1772-1775 жылдар аралығында ағылшын теңізшісі Джеймс Кук оңтүстік материкті іздеп, саяхатқа шыққан. Оңтүстік поляр шеңберін үш рет кесіп өткен Джеймс Кук Антрактида жағалауына біршама жақындап барған, бірақ қалың мұздан әрі өте алмай кері қайтқан. Нәтижесінде ғалым егер материк табыла қалса, тек полюстің маңында ғана болуы мүмкін деген қорытынды жасаған. Куктың тұжырымдамаларынан кейін ұзақ уақыт оңтүстік материкті іздеуге ешкім әрекет жасаған жоқ.

Беллинсгаузен мен Лазарев зерттеулері

• Антарктиданың ашылуы мен зерттелуінде Ресей ғалымдарының үлесі зор.
• 1819-1821 жылдары Ф.Ф.Беллинсгаузен мен М.П.Лазерев басқарған “Восток” және “Мирный” желкендң кемелерімен саяхатқа шыққан орыс экспедициясы Антарктида материгі жағалауына бес рет жақындап барып, көптеген аралдарды ашты. Экспедиция материк жағалауына тұңғыш рет тоқтаған 1820 жылдың 28 қаңтары Антарктиданың ашылған күні болып табылады.

Руаль Амундсен зерттеуші

. Норвегиядан  ( 1910 ) “ Фрам ” кемесімен Антарктикаға  аттанады.  1911  жылы 14 желтоқсанда ағылшын саяхатшысы  Р. Скоттан  бір ай бұрын Оңтүстік полюске жетеді.  1926  жылы Шпицберген – Солтүстік полюс –  Аляска  бағыты бойынша “Норвегия”  дирижаблімен  1-трансарктикалық ұшуды басқарды. Солтүстік мұзды мұхитта  апатқа ұшыраған У. Нобиле  экспедициясына көмек көрсетпекші болып “Латам” гидроұшағының экипажымен бірге қаза тапты. Солтүстік Мұзды мұхитта Амундсен есімімен аталатын қазан-шұңқырлар, бұғаздар бар

Роберт Скотт зерттеуші

( 6.6. 1868,  Девонпорт  — 30.3.1912 ж. ш.) — Антарктиданы  зерттеуші ағылшын саяхатшысы. Корольдік әскери-теңіз флотында қызмет етті. 1900 ж. тұңғыш ағылшын ұлттық антарктикалық экспедициясын басқарып, “Дискавери” әскери кемесімен Антарктидаға аттанды. 1901 — 04 ж. аралығында  Виктория  жерін,  Росс  түбегінің жағалауын, Росс қайраңдық мұздығын зерттеп, Эдуард V ІІ  түбегін ашты. Скот қасына Э.Уилсон мен Э.Шеклтонды алып, құрлықтың түпкіріне қарай жүріп, 82Ә17о. е-ке дейін жетті. 1910 ж. 15 маусымда “Терра Нова” кемесімен Антарктидаға екінші экспедицияға шықты. 1911 ж. қараша айында Росс аралынан оңтүстікке қарай аттанды. 1912 ж. 18 қаңтарда норвег поляр зерттеушісі  Р.Амундсеннен  33 күннен кейін төрт серігімен бірге  Оңтүстік полюске  жетті. Қайтар жолда серіктерімен бірге мерт болды. Скот есімімен Эндерби Жеріндегі таулар, екі  мұздық ,  Тынық мұхиттың оңтүстігіндегі арал,  Виктория Жеріндегі жаға , т.б. аталады

• 1-топқа. Үдей түскен боран біздің шатырдан шығуымызға мүмкіндік бермеді,біз әлсіредік.Мен зорға жазып отырмын,бірақ мен қалай дегенмен де жасаған саяхатымызға өкінбеймін.Біз тәуекелге бел байладық және қандай сапарға бара жатқанымызды да білдік. (Р. Скотт)
• 2-топқа. Бірде бір адам еш уақытта оңтүстікке мен барғаннан әрі ене алмас еді деп мен батыл айта аламын. Ешқандай оңтүстік материгі жоқ» бұл туралы жазған Англияның ержүрек мақтанышы (Д.Кук)
• 3-топқа. 1911 жылы 14 декабрьде 4 ит жеккен шана саяхатқа шыққан кім?Ол қандай жаңалық ашты? (Р. Амундсен)

«Мен кіммін» ойыны  

Білімді бекіту

Материктегі мұздың орташа қалындығы

• 1720 м

Мұздың ең қалын жері

• 4300 м. Шмидт жазығы

Оңтүстік поляр шеңберін 3 рет кесіп өткен ағылшын саяхатшысы

• Джеймс Кук

Оңтүстік полюске жеткен норвег саяхатшысы

• Руаль Амундсен

Сөнбеген жанартауы

• Эребус

Жер бедерінің ерекшелігіне қарай материк бөлінеді?

• Батыс және шығыс Антарктида  

Жер шарының суық полюсі тіркелген стансасы

• «Восток»

«Бес жолды өлең»

• Бес жолды өлеңді құрудың ережесі мынадай: бірінші жолда 1 зат есім, екінші жолда 2 сын есім, үшінші жолда 3 етістік, төртінші жолда 4 сөзден тұратын сөйлем яғни ойды түйіндеу, бесінші жолда тақырыпқа байланысты 1 синоним сөз жазылады.

Үйге тапсырма: Антарктида (оқып келу). Контур картаға түсіру. Шығармашылық жұмыс: «Кейіпкерге хат» тәсілі бойынша Антарктиданы зерттеген саяхатшыларға хат жаз

Бағалау

• Бағалау парақтарын жиып, оқушыларды бағалау

Назарларыңызға рахмет!