"Африка"

Сыныбы: 7

Пәні: Материктер мен мұхиттар географиясы

Тақырыбы: Африка материгі. Географиялық орны. Жағалауындағы мұхиттар мен теңіздер. Зерттелу тарихы.

Сабақтың мақсаттары:

1. Білімділік: Оқушыларды Африка материгімен таныстыра отырып, ерекшеліктері мен маңызына тоқталу және экономикалық байланыстарын анықтау.

2.Дамытушылық: Оқушылардың өз бетімен жұмыс істеу белсенділігін арттыру, шығармашылықпен жұмыс істеуге дағдыландыру.

3. Тәрбиелік: Басқа мемлекеттермен таныса отырып, өз елін, Отанын, жерін сүюге оны құрметтеуге, бірін-бірі сыйлауға тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: Жаңа сабақ

Оқыту әдісі: Сұрақ-жауап, түсіндірмелі, іздену

Сабақтың әдістемелік жабдықталынуы: Африканың физикалық картасы, атлас карта, оқулық, қосымша материалдар.электрондық оқулық,кластер,сәйкестік тест,ойын.

Сабақтың барысы: Ұйымдастыру кезеңі. Оқушылармен амандасу, оларды түгендеу. Оқушылар назарын өзіме аударту, психологиялық дайындық.

Сыныпты топқа бөліп,топ басшыларын тағайындау.

І-топ «Саяхатшы» ІІ-топ «Материк»

II.Үй жұмысын тексеру.

1. 1.Ендік зоналық дегеніміз не?

2.Ендік зоналық қай аймақтарда байқалады?

3.Таулардағы зоналық қалай аталады?

4.Биіктік белдеулер деген не?

2. Кесте толтыру.

Құрлықтағы зоналық	Мұхиттағы зоналық

ІІ. Жаңа тақырыпты түсіндіру.

Сабақ интерактивті тақтада алдынан-ала жазылған эпиграфтан басталады.

1.Қызығушылығын ояту

Жылқы тұқымды,

Матрос киімді ол не? (зебра)

2. Мағынаны ажырату

Бүгінгі сабақта оқушылар топпен жұмыс істейді. Жаңа тақырыпты өту мақсатында сыныптағы оқушылар IІ-топқа бөлінеді. Оқулық мәтінді оқып шығуға уақыт беріледі.

Оқушылар өздері таңдап алған шартты белгілердің түріне қарай топтарға бөлініп отырады.

І-топ «Саяхатшы» . ІІ-топ «Материк»

1.Жаңа сабақ.

Африка материгі. Географиялық орны. Жағалауындағы мұхиттар мен теңіздер. Зерттелу тарихы.

Жоспары:

1. Географиялық орны.

2. Жағалауындағы мұхиттар мен теңіздер.

3. Зерттелу тарихы.

Географиялық орны. Африка оңтүстік жарты шар материктері қатарына енгенімен, оның көпшілік бөлігі солтүстік жарты шарда жатыр. Екі тропик шеңберінің аралығында орналасқандықтан материкке күн сәулесі мол түседі, сондықтан Африка Жер шарындағы ең ыстық материк болып табылады. Солтүстік тропик шеңбері кесіп өтетін материктің ең енді бөлігіне Сахара шөлі сәйкес келеді.

3. Оқулықпен жұмыс.

1.Материк көлемі жағынан дүниежүзінде нешінші орында? (2)

2.Атлас таулары қай материкте орналасқан? (Африка)

3.Африканың Замбези өзенінде қандай сарқырамалар бар? (Виктория)

4.Африкадағы бұл көл тереңдігі жөнінен Байкалдан кейін 2-ші орында (Танганьика-1435м)

5.Африка мен Еуропаны бөліп тұрған бұғаз (Гибралттар)

6.Ең үлкен шөлі (Сахара)

7.Ең ыстық материк (Африка)

8.Оңтүстік жарты шардағы қай материктің тең ортасынан экватор кесіп өтеді? (Африка)

9.Африкада неше мемлекет бар? (54 мемлекет)

2.Жағалауындағы мұхиттар мен теңіздер. Материктің батыс жағалауын Атлант мұхитының, ал солтүстігін Атлант мұхитына енетін Жерорта теңізінің сулары шайып жатыр. Олардың арасын ені 12 км-лік Гибралтар бұғазы жалғастырып жатыр. Ал материктің шығысы мен оңтүстік-шығыс жағалауларына Қызыл теңіз бен Үнді мұхитының сулары ұласады.

Африка жағалаулары онша тілімденбеген, көбінесе таулы, тік беткейлі, ал материктік қайраң өте жіңішке болып келеді. Материк жэағалауында қолайлы қойнаулар аз, ірі шығанақтары-Гвинея мен Сидра, ал шығыста ірі түбек Сомали («Шығыс Мүйіс») орналасқан. Ірі аралдардың көпшілігі Үнді мұхитында орналасқан, оларға Мадагаскар, Занзибар, Сокотра аралдары мен Комор, Сейшел, Маскарен аралдарының тобы жатады. Африканың батысында Мадейра, Канар, Жасыл Мүйіс аралдары мен Гвинея шығанағының аралдары орналасқан.

Атлант мұхитының сулары Африканың батыс жағалауын шайып жатыр. Материктің экваторлық жағалауы арқылы Гвинея жылы ағысы өтеді, оған солтүстіктен Канар суық ағысы жалғасады. Гвинея ағысы оңтүстіктен суық сулар әкелетін Бенгел суық ағысымен араласып, тропик маңында күшін жояды. Жылы және суық ағыстар түйісетін Жасыл Мүйіс аралдары мен Ангола жағалауында мұхит суы тіршілікке өте бай келеді.

Жерорта теңізі жағалауы Сахарамен бірге жаз кезінде жоғары қысымды белдеу құрайтындықтан ыстық әрі құрғақ болады. Теңіздің материкке тигізетін қолайлы әсері тек қыста айқын байқалады. Жерорта теңізі мен Қызыл теңіз аралығында Африка мен Еуразияны жалғастырып жатқан жіңішке Суэц мойнағы орналасқан.

Үнді мұхиты алабына енетін Қызыл теңіз тектоникалық терең жарылыста орналасқан. Ол Дүниежүзілік мұхиттың ең жылы және тұзды бөлігі, бұған теңіздің екі материктегі тропиктік шөлдер аралығында орналасуы және теңіз түбінде тұзды көлдерінің болуы әсер етеді.

Үнді мұхитының Сомали түбегі жағалауына Мадагаскар аралының солтүстігінен басталатын Сомали суық ағысы әсер етеді. Бұл жағалау экватор маңындағы орнына қарамастан Африкадағы ең құрғақ аудандар қатарына жатады.

4. Картамен жұмыс. (Электрондық оқулық)

№7 Материктің географиялық орнын сипаттайтын географиялық нысандарды дұрыс орналастыр.

«Сергіту сәті»

«Ойын» Мен-саған, сен-маған

Африканың 40% аймағын,

Алатын табиғат зонасы

Өсімдігі мол қалың ,

Аңға толы арасы.

Білімі терең оқушы,

Тез-ақ табар шамасы (саванна)

Арғы тегі жағынан,

Адамға жақын келетін.

Мәңгі жасыл орманда

Африкада өмір сүретін

Аса үлкен маймылды

Кім айтады айбынды? (Горилла)

Ең алып құс әлемдегі,

Хандар таққан қауырсынның .

Ірі малға теңеу қылған,

Қандай шебер менің халқым.

Африканы көп оқыған,

Атай алар оның атын.(Түйеқұс)

Сирақтары сырықтай,

Мойын деген құрықтай.

Шөк десең шөкпейді,

Мойны жерге түспейді.(Керік)

Жылқы тұқымды,

Матрос киімді.

Есек жалды,

Білесіңбе мұндай аңды (Зебра)

Африкада тараған,

Алатын әр кез тынымды.

Ұйқы ауруын таситын,

Қан сорғыш бұл шыбынды.

Кім біледі айта ғой,

Тереңнен тарта ой.(Цеце)

3.Зерттелу тарихы. Африка туралы мәліметтер Еуразия халықтарына ерте кезден –ақ белгілі болған. Әсіресе оның Жерорта теңізі жағалауында орналасқан ірі мемлекеттері туралы тарихи-географиялық деректер ежелгі грек және рим оқымыстыларының жазба еңбектері мен карталарында көп кездеседі. ХІV ғасырда мароккалық араб Әбу ибн Баттута Сомали түбегі аймағын, кейіннен Тимбукту мен Мали жерлеріне саяхат жасап, зерттеген. 1497-99 жылдары Васко да Гама басқарған Португал экспедициясы Африканы айналып өтіп, Сомали түбегі жағалауы арқылы Үндістанға қарай бағыт алған. Африканың ішкі аудандарын ашу мен табиғат жағдайларын танып-білуде ағылшын Давид Ливингстонның еңбегі өте зор. ХІХ ғасырдың аяғында орыс ғалымы В.В.Юнкер Ніл өзені бойымен Шығыс және Орталық Африкаға саяхат жасап, материктің осы бөлігі туралы құнды мәліметтер жинады.

6. «Кластер жасау». Зерттелу тарихы

Әбу ибн Баттута Васка да Гамма

(Самали,Тимбукту, ( Бүкіл Африканы,Самали

Мали жерлерін зерттеді) түбегі айналып шықты.)

Зерттелу тарихы

Н.И.Вавилов ( 6000түрлі

Генри Стәнли мәдени өсімдіктерді

(Көлдерін,Конго өзеніндегі жинақтады.) сарқырамалар жүйесін ашқан)

Давид Ливингстон

(1849ж Замбези өзенін кесіп өткен.1888 ж .Викторя сарқырамасын ашқан.

Коладж. Африка материгі бойынша жануарлары мен өсімдіктері туралы.

Сабақты қорытындылау.

Тест

1.Африка материгінің аралдарын қоса есептегендегі көлемі (млн ш.қ²)

а)17,8 ә)24,2 б)30,3 в)54

2.Материктің ең үлкен аралы

а)Мадагаскар ә)Канар б)Сейшель в)Занзибар

3.Материктің ең биік нүктесі (5895м)

а)Маргарита ә)Карисимба б) Климанджаро в)Тахат

4.Дүниежүзіндегі ең ұзын өзен

А)Конго өзені ә)Замбези өзені б)Нигер өзені в)Ніл өзені

5.Африкадағы ең терең көл

А)Танганьика ә)Виктория б)Тана в)Чад

6.Африка материгін қандай мұхиттар шайып жатыр

А)Атлан,Үнді ә)Тынық,Атлант б)Үнді, Тынық в)Солтүсті мұзды,Атлант

7.Африканың солтүстік мүйісі

А)Ине ә)Альмади б)Рас-Хафун в)Бен-Секка

Сонымен бүгін біз сабақта біз не білдік?

Не ұнады? Не үйрендім?

Бағалау.

Үйге тапсырмасы. Кескін картаға африка материгін түсіру.реферат жазу

Тест

1.Африка материгінің аралдарын қоса есептегендегі көлемі (млн ш.қ²)

а)17,8 ә)24,2 б)30,3 в)54

2.Материктің ең үлкен аралы

а)Мадагаскар ә)Канар б)Сейшель в)Занзибар

3.Материктің ең биік нүктесі (5895м)

а)Маргарита ә)Карисимба б) Климанджаро в)Тахат

4.Дүниежүзіндегі ең ұзын өзен

А)Конго өзені ә)Замбези өзені б)Нигер өзені в)Ніл өзені

5.Африкадағы ең терең көл

А)Танганьика ә)Виктория б)Тана в)Чад

6.Африка материгін қандай мұхиттар шайып жатыр

А)Атлан,Үнді ә)Тынық,Атлант б)Үнді, Тынық в)Солтүсті мұзды,Атлант

7.Африканың солтүстік мүйісі

А)Ине ә)Альмади б)Рас-Хафун в)Бен-Секка

Тест

1.Африка материгінің аралдарын қоса есептегендегі көлемі (млн ш.қ²)

а)17,8 ә)24,2 б)30,3 в)54

2.Материктің ең үлкен аралы

а)Мадагаскар ә)Канар б)Сейшель в)Занзибар

3.Материктің ең биік нүктесі (5895м)

а)Маргарита ә)Карисимба б) Климанджаро в)Тахат

4.Дүниежүзіндегі ең ұзын өзен

А)Конго өзені ә)Замбези өзені б)Нигер өзені в)Ніл өзені

5.Африкадағы ең терең көл

А)Танганьика ә)Виктория б)Тана в)Чад

6.Африка материгін қандай мұхиттар шайып жатыр

А)Атлан,Үнді ә)Тынық,Атлант б)Үнді, Тынық в)Солтүсті мұзды,Атлант

7.Африканың солтүстік мүйісі

А)Ине ә)Альмади б)Рас-Хафун в)Бен-Секка

Материк	Африка
Ауданы млн км2
Шектесетін мұхиттар
Ең биік нүктесі.м.
Теңіз деңгейінен ең төмен нүктесі м.
Ең үлкен аралы
Ірі шөлі
Ірі көлі
Ірі өзені
Үлкен сарқырамасы
Ірі сөнбеген жанартауы

Материк	Африка
Ауданы млн км2
Шектесетін мұхиттар
Ең биік нүктесі.м.
Теңіз деңгейінен ең төмен нүктесі м.
Ең үлкен аралы
Ірі шөлі
Ірі көлі
Ірі өзені
Үлкен сарқырамасы
Ірі сөнбеген жанартауы

2. Кесте толтыру.

Құрлықтағы зоналық	Мұхиттағы зоналық

2. Кесте толтыру.

Құрлықтағы зоналық	Мұхиттағы зоналық

Африканың 40%аймағын,

Алатын табиғат зонасы

Өсімдігі мол қалың ,

Аңға толы арасы.

Білімі терең оқушы,

Тез-ақ табар шамасы (саванна)

Арғы тегі жағынан,

Адамға жақын келетін.

Мәңгі жасыл орманда

Африкада өмір сүретін

Аса үлкен маймылды

Кім айтады айбынды? (Горилла)

Ең алып құс әлемдегі,

Хандар таққан қауырсынның .

Ірі малға теңеу қылған,

Қандай шебер менің халқым.

Африканы көп оқыған,

Атай алар оның атын. (Түйеқұс)

Сирақтары сырықтай,

Мойын деген құрықтай.

Шөк десең шөкпейді,

Мойны жерге түспейді. (Керік)

Жылқы тұқымды,

Матрос киімді.

Есек жалды,

Білесіңбе мұндай аңды (Зебра)

Африкада тараған,

Алатын әр кез тынымды.

Ұйқы ауруын таситын,

Қан сорғыш бұл шыбынды.

Кім біледі айта ғой,

Тереңнен тарта ой. (Цеце) шыбын