Адамзатты? ?аламды? проблемалар

География 11 сынып

Мерзімі:

Сабақтың тақарабы: Қайталау

Сабақтың мақсаты: Оқушыларға адамзаттың ғаламдық проблемаларының туындауы, проблеманың мәнісі, оны шешудің мүмкіндіктерін ғылыми деректерді пайдаланып тереңдете меңгерту, БАҚ құралдары мен ғаламтор материалдарын пайдалана отырып, географиялық білімдерін дамыту.

Сабақтың міндеттері:

Білімділік:	Оқушылардың алған білімдерін табиғат, қоғаммен байланыстыра білуі, ғаламдық проблемалар туралы білімнің өзектілігі - оқушы санасына осы проблемалардың бар екенін және оның қауіптілігін түсіндіру.
Дамытушылық:	Саяси картадағы өзгерістерді түсіне білу дағдыларын және білім алу кезінде шығармашылық ізденістерін дамыту арқылы, танымдық құзіреттілігін дамыту
Тәрбиелік:	Жас ұрпақты өмір қауіпсіздігіне, жанашырлыққа, бейбіт рухтағы адами қасиеттерге тәрбиелеу арқылы, адамзаттың ғаламдық проблемаларын шешуге күш салу. Татулық, бірлік, бейбітшілік туралы тәрбие беру арқылы тұлғалық қасиеттерін қалыптастыру.
Сабақтың түрі:	қайталау сабақ
Сабақты ұйымдастыру формасы, әдісі:	Блум жүйесі, түсіндіру, сұрақ-жауап, талдау, жинақтау, салыстыру, деңгейлік тапсырма және шығармашылық тапсырма.
Көрнекілігі:	Оқулық, дүние жүзінің саяси карта, атлас, интерактивті тақтада дайындалған флипчарттар, тірек сызба.
Пәнаралық байланыс:	экология, биология.
Күтілетін нәтиже:	Сабақ соңында оқушылар табиғат пен адамның және қоғамның байланыстылығын анықтайды; Дүние жүзінің ғаламдық проблемалары және олардың туу себептері мен шешу жолдарын анықтайды, өзгелермен ой бөлісе алады; Оқушылардың танымдық қызығушылығы артып, бейбітшілікті қолдайтын ұлтжанды тұлға тәрбиеленеді.
Нәтижені бағалау:	Оқушылардың еңбегін әрбір кезең бойынша бағалау парағы арқылы көрсету.

Сабақ барысы:

Ұйымдастыру кезеңі

І.1. Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру, назарын сабаққа аудару.

І.2. Топтарға бірден бөле отырып тапсырма беру, тапсырмаға ауызша және карта бойынша жауап беру.

І.3. Оқушыларға сабақ барысында білімдерін бағалау мақсатында «Бағалау парағы» жүргізіледі.

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру.

Тапсырма: «Дүние жүзінің саяси картасы» тақырыбы бойынша тапсырмалар

Топтық жұмыс:

І. Ұғымдар мен түсініктер:

І.1 топ: Геосаясат, БҰҰ, Біріккен Ұлттар ұйымына қазіргі уақытта қанша мемлекет кіреді?

І.2 топ: Саяси картададағы өзгерістер: сапалық өзгеріс., НАТО блогы Солтүстік Атлантикалық Шарты

І.3 топ: Саяси картададағы өзгерістер: сандық өзгеріс, ТМД.

ІІ. Берілген мемлекеттердің экономикалық - географиялық орнын сипаттап, геосаяси жағдайына баға беріңдер.

ІІ.1 топ: Егеменді Қазақстанның экономикалық - географиялық орнын сипаттап, оның геосаяси жағдайына баға беріңдер.

ІІ.2 топ: Ресей Федерациясының экономикалық - географиялық орнын сипаттап, оның геосаяси жағдайына баға беріңдер. Ресей Федерациясында қандай геосаяси проблемалар бар?

ІІ.3 топ: АҚШ-тың экономикалық - географиялық орнын сипаттап, оның геосаяси жағдайына баға беріңдер.

НАТО блогы Солтүстік Атлантикалық Шарты (НАТО) әскери-саяси одақ,1949 ж 4 сәуірде құрылды. Құрамына: АҚШ,Франция, Германия, Ұлыбритания, Канада, Италия, Бельгия, Люксембург,Нидерланды, Португалия, Дания, Норвегия, Испания, Туркия, Грекия кіреді.

ІІІ. Жаңа сабақты меңгеру кезеңі:

3.1. Жаңа тақырып бойынша жетекші ұғымдар мен түсініктер:

3.2. Ғаламдық проблема ұғымы.

3.3. Ғаламдық проблема түрлері

3.4. Жаңа тақырып бойынша тірек схемелармен жұмыс

3.5. Ядролық қауіпсіздік– ғаламдық қауіпсіздіктің кепілі 3.6. Деңгейлік тапсырмалар 3.7. Картамен жұмыс 3.8. Проблемалық тапсырмалар, проблемалық сұрақ. 3.9. Пысықтау 3.10. Cабақты қорытындылау

«Түсіну» теориялық білім Неліктен? Неге? Не үшін? Не себепті?

Ғаламдық проблема ұғымы.Адамзаттың ғаламдық мәселелері ХХ ғасырдың соңғы 10 жылы дүние жүзі халықтары алдында көптеген шиеленіскен және күрделі проблемаларды қойды. Олар ғаламдық проблемалар деген атқа ие болды. Ғаламдық проблемалар дегеніміз – бүкіл адамзатқа қатысты проблемалар. Олар дүниежүзілік қоғамдастық елдерінің арасындағы қарым-қатынастарды, қоғам мен табиғат арасындағы қатынастарды, ресурстармен қамтамасыз етуді бірлесіп шешу мәселелерін қамтиды. Ғаламдық сұрақтар мен қоғамдық жауаптардың болуын, оларды шешу үшін кең көлемді халықаралық ынтымақтастық болуын талап етеді.

Ғаламдық проблемалар өзінің бір – бірімен әрекеттесуінде өзінше мынадай үшбұрыш құрайды.

АДАМ – халықтың әлеуметтік дамуы;

ҚОҒАМ – экономикалық дамуы;

ТАБИҒАТ – айналадағы ортаға ықпалы.

Жаңа тақырып бойынша жетекші ұғымдар мен түсініктер:

ғаламдық проблема, милитаризм, конверсия

Қазіргі халықаралық саяси жағдайдың дүниежүзінің саяси картада бейнеленуі

1. Дүние жүзінің саяси картасын пайдаланып, әлемнің «ыстық нүктелерін» анықтаңдар, оларда өтіп жатқан процестердің себеп-салдарларын түсіндіріңдер.

Жер бетінде бейбітшілікті сақтау дегеніміз

1-ден жаңа дүниежүзілік соғысты болдырмау;

2-ден ғаламдық ядролық қайшылықтарды болдырмау;

Қазіргі кезде жаңа қару-жарақ түрлері қорының шексіз өсуі жер бетінде өмір сүріп жатқан миллиондаған адамдардың өмірі үшін қауіпті.

Ғаламдық проблемалар туралы білімнің өзектілігі- қоғам санасына осы проблемалардың бар екенін және оның қауіптілігін түсіндіру.

Ғаламдық проблемалар – ол объективті шындық. Жер бетіндегі тіршіліктің сақталуы немесе өркениеттің барлық жетістіктерінің жойылып кетуі біздің әрқайсысымыздың жауапкершілігімізде. Жер бетінде тіршілік болған жағдайда ғана ондағы барлық іс-әркеттің мәні бар. Соғыс пен бейбітшілікті сақтау проблемасының түп- тамыры сонау өткен тарихпен байланысты мемлекетаралық шекара, жер аумағы мәселелері жөніндегі тайталас. Ғаламдық проблемалар туралы білімнің өзектілігі- қоғам санасына осы проблемалардың бар екенін және оның қауіптілігін түсіндіру.

Бекіту:

Сұрақ: Биосфера мен ондағы адамзат үшін дүниежүзілік ядролық кикілжің салдары қандай болмақ?

Тапсырма: Ғаламдық проблемалар тізбегін құрастырыңдар. Оның ішіндегі кезек күттірмейтін №1 проблеманы және 2,3 ... проблемаларды анықтаңдар, себебін түсіндіріңдер.

Адамзат саяси идеология қайшылықтарын, ұлшылдық пен діни айырмашылықтарды ушықтырады. Одан қалай сақтану қажет?

Әдебиет пен өнер оны қайғырудан, күйзелуден десе, ғылым оны ақыл-ойдан дейді.

Ол үшін не істеу керек?

Дүниежүзілік саясат пен халықаралық қатынастар рөлінің өсуі, олардың дүниежүзі экономикалық, саяси, әлеуметтік және мәдени өмірдегі өзара байланыстарының қалыптасуына әсер етуі;

Бүкіл адамзатты ғаламдық проблемаларды шешуге жұмылдыруға күш салу.

Теориясы: Оқушылардың оқулықпен жұмыс жасау дағдысын қалыптастыру кезеңі.

«Білу» (кім? не? қашан? қайда? не істеді? )

БЕЙБІТШІЛІК ЖӘНЕ ҚАРУСЫЗДАНУ ПРОБЛЕМАСЫ
Туу себебі	Шешу жолдары
	Бейбітшілік саясатын жүргізу;
	Халықаралық қатынастарды реттеу;
	Қару жараққа жұмсалатын қаражат мөлшерін азайту.

Оқулықпен жұмыс

Қазіргі халықаралық саяси жағдайдың дүниежүзінің саяси картада бейнеленуі

1. Дүние жүзінің саяси картасын пайдаланып, әлемнің «ыстық нүктелерін» анықтаңдар, оларда өтіп жатқан процестердің себеп-салдарларын түсіндіріңдер.

Елдер арасындағы саяси шиеленістер, әскери қақтығыстар, олардың себептері және қазіргі кездегі жағдайға сипаттама беріңдер.

Мысалы: Кеңес Одағы құрамындағы Армения мен Әзербайджан мемлекеттері арасындағы Таулы Қарабах төңірегіндегі жанжал;

Грузия мен Абхазия және Оңтүстік Осетин арасындағы қақтығыс;

Молдавиядағы Молдова және Днепр бойы республикаларының құрылуы және олардың арасындағы шиеленіс;

Тәжік Республикасындағы азаматтық соғыс;

Югославияның ыдырауы, ұлттық қатынастың шиеленісуі әсерінен Сербия мен албандық Косово, Сербия мен Босния арасындағы соғыс әрекеті;

Кеңес Одағының ыдырауы Ресейдің геосаяси жағдайының өзгеруі;

Орталық Азия елдері мен Қазақстанға ислам фундаментализмінің қауіп төндіруі;

Ауғанстанның талибтерден азат етілуі;

Географиялық қағида: «Аталған объектіні көрсет, көрсеткен объектіні ата».

Елдер арасындағы саяси шиеленісті аймақтарды картадан көрсету

Кеңес Одағы құрамы

Армения мен Әзербайджан мемлекеттері Таулы Қарабах

Грузия мен Абхазия және Оңтүстік Осетин республикасы

Молдавиядағы Молдова және Днепр бойы республикалары

Тәжік Республикасы

Югославияның ыдырауы, Сербия мен албандық Косово, Сербия мен Босния

Орталық Азия елдері

Ауғанстан республикасы

1. Өздеріңді бір сәт «үкімет басшысы» деп елестетіңдер.

Жанталаса қарулануға кеткен жыл сайынғы адамзаттың 1 трлн. доллар қаражатын қандай мұқтаждыққа жұмсар едіңдер?

2. Сендер қалай есептейсіңдер, бейбітшілікті сақтау және ядролық соғысты болдырмау проблемасы ғаламдық проблемалар арасында бірінші кезектегісі қайсысы. Жауаптарыңды дәлелдеңдер.

3. «Елімізде бейбітшілік болсын десең – соғысқа дайындал», сөйлемнің мағанасын түсіндіріңдер .

4.Ғаламдық проблемалардың шешу жолы мемлекеттер мен үкіметтерге ғана емес, сондай-ақ Жердің барлық тұрғындарына, әрбір жеке адамға , оның ішінде сендердің әрқайсыларыңа байланысты бролатыны неліктен?

5.Қазақстанның ұлттық қауіпсіздігін реттеуші ішкі тұрақтылық пен жетістіктердің негізгі себептерін атап түсіндіріңдер

«Білу» (кім? не? қашан? қайда? не істеді? )

Проблемалық тапсырма:

Материктегі халықтың таралу заңдылығы неде?

Ең алғашқы халықтар қандай аймақтарды мекендеді, ойкумен дегеніміз не?

Нәсілдердің сырқы белгілері қандай?

Қорытынды:

Тест

1. Үндістан қай топқа жататын мемлекет?

А) орта дамыған; в) дамушы. с) ірі дамыған; д) артта қалған.

2. Жапонияның халықаралық мамандану саласына жатады:

А) кино өндіру; в) автомобиль жасау. с) электроника; д) текстиль өнеркәсібі.

3. Болат қорытудан дүние жүзінде 1-ші орын алатын ел:

А) Жапония. в) АКШ; с) Ресей ; д) Қытай; е) Польша,

4. Мақта шаруашылығының дамуы бойынша ежелгі аудан:

А) Еуропа; в) Оңтүстік Америка; с) Солтүстік Америка; д) Азия. е) Африка,

5. Канск –Ачинск көмір бассейні қайда орналасқан?

А) Сібірде. в) Украинада; с) Қола түбегінде; д) Орыс жазығында; е) Молдовада,

6. Масштабтың қанша түрі бар?

А) 1; в) 5; с) 3. д) 8; е) 4,

7. Қай елде әйелдерге қарағанда ер адамдар саны басым?

А) Жапония, ТМД; в) Қытай, Үндістан. с) Польша, Германия; д) Канада,АКШ; е) барлығында бірдей

8. Қай халықтың саны көп?

А) американдықтардың; в) орыстардың; с) үндістердің; д) қытайлықтардың; е) ағылшындардың.

9. Жаңа индустриалды елдер:

а) Аргентина, Мексика; в) Бразилия, Уругвай; с) Корея, Сингапур. д) Гонконг, Вьетнам; е) Қытай, Тайланд,

10. Жер қыртысының ең қалын болатын жері:

а) Батыс Сібір жазығы; В) Амазонка ойпаты; с) мұхит түбі; д) Гималай. е) Арабия түбегі,

11. Азияның микро мемлекеті:

а) Сингапур. в) Тайланд; с) Корея; д) Непал; е) Бутан.

12. Ең ірі АЭС орналасқан ел:

а) Франция; в) Германия; с) АКШ; д) Италия; е) Жапония.

13. Әлемде ең биікте орналасқан мемлекет:

А) Бутан; в) Непал. с) Боливия; д) Перу; е) Чили

14. Сарқылатын табиғат ресурсы:

а) су; в) жер; с) көмір. д) күн) е) климат.

15. Ең үлкен дүние бөлігі:

а) Африка; в) Евразия; с) Азия. д) Америка; е) Европа.

Үй тапсырмасы : қайталау

Бағалау.

Тест

1. Үндістан қай топқа жататын мемлекет?

А) орта дамыған; в) дамушы. с) ірі дамыған; д) артта қалған.

2. Жапонияның халықаралық мамандану саласына жатады:

А) кино өндіру; в) автомобиль жасау. с) электроника; д) текстиль өнеркәсібі.

3. Болат қорытудан дүние жүзінде 1-ші орын алатын ел:

А) Жапония. в) АКШ; с) Ресей ; д) Қытай; е) Польша,

4. Мақта шаруашылығының дамуы бойынша ежелгі аудан:

А) Еуропа; в) Оңтүстік Америка; с) Солтүстік Америка; д) Азия. е) Африка,

5. Канск –Ачинск көмір бассейні қайда орналасқан?

А) Сібірде. в) Украинада; с) Қола түбегінде; д) Орыс жазығында; е) Молдовада,

6. Масштабтың қанша түрі бар?

А) 1; в) 5; с) 3. д) 8; е) 4,

7. Қай елде әйелдерге қарағанда ер адамдар саны басым?

А) Жапония, ТМД; в) Қытай, Үндістан. с) Польша, Германия; д) Канада,АКШ; е) барлығында бірдей

8. Қай халықтың саны көп?

А) американдықтардың; в) орыстардың; с) үндістердің; д) қытайлықтардың; е) ағылшындардың.

9. Жаңа индустриалды елдер:

а) Аргентина, Мексика; в) Бразилия, Уругвай; с) Корея, Сингапур. д) Гонконг, Вьетнам; е) Қытай, Тайланд,

10. Жер қыртысының ең қалын болатын жері:

а) Батыс Сібір жазығы; В) Амазонка ойпаты; с) мұхит түбі; д) Гималай. е) Арабия түбегі,

11. Азияның микро мемлекеті:

а) Сингапур. в) Тайланд; с) Корея; д) Непал; е) Бутан.

12. Ең ірі АЭС орналасқан ел:

а) Франция; в) Германия; с) АКШ; д) Италия; е) Жапония.

13. Әлемде ең биікте орналасқан мемлекет:

А) Бутан; в) Непал. с) Боливия; д) Перу; е) Чили

14. Сарқылатын табиғат ресурсы:

а) су; в) жер; с) көмір. д) күн) е) климат.

15. Ең үлкен дүние бөлігі:

а) Африка; в) Евразия; с) Азия. д) Америка; е) Европа.

Ғаламдық болжаулар, гипотезалар және жобалар

ПЕССЕМИСТІК КӨЗҚАРАС	ОПТИМИСТІК КӨЗҚАРАС
Пессимистік көзқарас бойынша, ХХІ ғасырдың ортасында Жердің көптеген табиғи қорлары азаяды, ал айналадағы ортаның ластануы апатты деңгейге жетеді. Осының нәтижесінде ғаламдық қорлар, экология, азық-түлік дағдарысы туындайды. Бір сөзбен айтқанда «ақырзаман» орнайды.Сөйтіп планетамыздың халқы біртіндеп қырыла бастайды. Мұндай ғалымдарды алармистер (француз тілінен аударғанда «дабыл» деген сөзден шыққан) - дабыл қағушылар деп атайды.	Оптимистік тұрғыдан ғалымдар адамзаттың ғаламдық проблемаларының өте күрделі екендігін теріске шығармайды. Бірақ осыған қарамастан, Жер қойнауы мен Дүниежүзілік мұхитта әлі де ашылмаған және пайдаланылмаған көптеген байлықтар бар, дүстүрлі қорлардың орнына жаңа қорлардың келетінін, ҒТР қоғам мен табиғат арасындағы экологиялық тепе-теңдікті жақсартуға көмектесетінін , ал демографиялық жарылыстың мәңгілік құбылыс еместігін басшылыққа алады.
Алармистердің бір басылымында мынадай мысал келтірілген: «Таяуда соңғы адам ақырғы уыс шөпті қайнатып, ақырғы атжалманды қуырып жеу үшін мұнайдың соңғы тамшысын пайдаланады».	Ғаламдық проблемаларды шешудің басты жолы халықтың саны мен өндірісті қысқартуда емес, адамзаттың ғылыми-техникалық прогреске ұштасқан әлеуметтік прогресінде, дүниежүзілік саяси ахуалдың жұмсаруында және даму жолындағы қарусыздануда деп біледі.
Өз жобаларың мен ұсыныстарың	Өз жобаларың мен ұсыныстарың