Енді осы фигураларды? ж?рісін,жеу жолдарын,оларды? ?ыс?аша белгілерін та?тада к?рсетейік:
Кр-король,Ф-ферз,Л-ладья,П-піл,А-ат,пешкалар.
Демек, шахмат ойыны столда шахмат та?тасында 64 шаршыдан т?ратын(32-а?,32-?ара)?р адамда 16 фигурасы бар(а? ж?не ?ара т?сті)ойын. Шахмат ойыны бір ойыншы екінші ойыншы?а мат ?оюмен немесе патпен ая?талатын 2 адамды? ойын.
?ткен саба?ты ?айталап ,еске т?сірдік енді жа?а саба?ты? та?ырыбын жазайы?
ШАХМАТ НОТАЦИЯСЫ.
Жасал?ан ж?рісті жазу ережесін шахмат нотациясы деп атайды.
Мысалы, сіздер аталары?мен немесе папалары?мен шахмат ойнап отырсыздар,ойын енді ?ызып келгенде ?йы?тайтын уа?ыт болады немесе тама??а ша?ырады ж?не шахматты жинау?а б?йры? береді. не істейсін? Жинап тастаса?- ойын ая?талмады,жинамайын десе? ана? ?рсып жатыр. Осы кезде бізге нотация к?мек береді немесе фигураларды? орналасып т?р?ан орнын жазып ?оюымыз?а болады ж?не келесі к?ні осы ойынды ?рі ?арай жал?астыруымыз?а болады.
Та?та?а ?ара?ыздар: к?лдене? ?ріппен белгіленген-оларды к?ше деп алайы? ж?не олар вертикаль шаршылар деп аталады,шахмат та?тасыны? вертикаль бойымен сандар к?рсетілген олар горизонталь шаршылары деп аталады. Вертикаль шаршыны к?ше, ал горизонталь шаршыны ?й№ деп алатын болса? , ?р шаршыны? ?зіні? ?ясында аты болады.Мысалы , осы отыр?ан б?рімізді? азан ша?ырып ?ой?ан атымыз, т?ратын уйімізді? к?шесі,№ бар.Сол сия?ты шахмат та?тасында ?рбір фигураны? ?зіні? орналасу орны бар(Кр е1,е8;Фd1,d8;ладья h1,h8;).
Та?тадан ?рбір фигураларды? орналасу орындарын к?рсету (пешка а-к?шесі 2-?йде т?рады )т.с.с
Енді осы фигураларды? ж?ру ,жеу т.б жолдарын ?ыс?аша белгілеу ережелерімен танысайы?:
- ж?ру
: жеу
+ шах
++ ?осал?ы шах
0-0?ыс?а рокировка
0-0-0 ?зын рокировка
! - ?демі ж?ріс
!!-?те ?демі ж?ріс
?- нашар ж?ріс
??-?те нашар ж?ріс
X- мат.
Та?тадан фигураларды к?рсетіп, орналас?ан орнын ,же?,ж?ру, шах ?ою, рокировка жасау ережелерін ауызша ?айталау.
Есте са?та!
20-шілде шахмат к?ні.
Саба?ты бекіту с?ра?тары:
1. Нотация дегеніміз не?
2. Нотация не ?шін ?ажет?
Тапсырма: о?ушылар бір-бірімен ойнап ,жаса?ан ж?рістерін д?птерге т?сіріп отыру.
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
- Шах дегеніміз қарсылас ойыншының корольға пешкамен немесе фигурамен тікелей шабуыл жасауы.
-Мат дегеніміз не?
-Мат дегеніміз қарсылас фигуралардің шабуылынан кейн корольдің қорғану мүмкүндігі жоқ жағдайды айтамыз
-Рокировка дегенді кім біледі?
-Бір жүрісте 2 фигурамен (король,ладья)жүрген жағдайды айтады.оның 2 түрі бар: қысқа, ұзын.
-алғашқы позиция дегенді қалай түсінесіздер?
Шахмат тақтасында фигуралардың алғашқы орналасуын айтамыз.
Енді осы фигуралардың жүрісін,жеу жолдарын,олардың қысқаша белгілерін тақтада көрсетейік:
Кр-король,Ф-ферз,Л-ладья,П-піл,А-ат,пешкалар.
Демек, шахмат ойыны столда шахмат тақтасында 64 шаршыдан тұратын(32-ақ,32-қара)әр адамда 16 фигурасы бар(ақ және қара түсті)ойын. Шахмат ойыны бір ойыншы екінші ойыншыға мат қоюмен немесе патпен аяқталатын 2 адамдық ойын.
Өткен сабақты қайталап ,еске түсірдік енді жаңа сабақтың тақырыбын жазайық
ШАХМАТ НОТАЦИЯСЫ.
Жасалған жүрісті жазу ережесін шахмат нотациясы деп атайды.
Мысалы, сіздер аталарыңмен немесе папаларыңмен шахмат ойнап отырсыздар,ойын енді қызып келгенде ұйықтайтын уақыт болады немесе тамаққа шақырады және шахматты жинауға бұйрық береді. не істейсін? Жинап тастасаң- ойын аяқталмады,жинамайын десең анаң ұрсып жатыр. Осы кезде бізге нотация көмек береді немесе фигуралардың орналасып тұрған орнын жазып қоюымызға болады және келесі күні осы ойынды әрі қарай жалғастыруымызға болады.
Тақтаға қараңыздар: көлденең әріппен белгіленген-оларды көше деп алайық және олар вертикаль шаршылар деп аталады,шахмат тақтасының вертикаль бойымен сандар көрсетілген олар горизонталь шаршылары деп аталады. Вертикаль шаршыны көше, ал горизонталь шаршыны үй№ деп алатын болсақ , әр шаршының өзінің ұясында аты болады.Мысалы , осы отырған бәріміздің азан шақырып қойған атымыз, тұратын уйіміздің көшесі,№ бар.Сол сияқты шахмат тақтасында әрбір фигураның өзінің орналасу орны бар(Кр е1,е8;Фd1,d8;ладья h1,h8;).
Тақтадан әрбір фигуралардың орналасу орындарын көрсету (пешка а-көшесі 2-үйде тұрады )т.с.с
Енді осы фигуралардың жүру ,жеу т.б жолдарын қысқаша белгілеу ережелерімен танысайық:
- жүру
: жеу
+ шах
++ қосалқы шах
0-0қысқа рокировка
0-0-0 ұзын рокировка
! - әдемі жүріс
!!-өте әдемі жүріс
?- нашар жүріс
??-өте нашар жүріс
X- мат.
Тақтадан фигураларды көрсетіп, орналасқан орнын ,жеү,жүру, шах қою, рокировка жасау ережелерін ауызша қайталау.
Есте сақта!
20-шілде шахмат күні.
Сабақты бекіту сұрақтары:
1. Нотация дегеніміз не?
2. Нотация не үшін қажет?
Тапсырма: оқушылар бір-бірімен ойнап ,жасаған жүрістерін дәптерге түсіріп отыру.
