Спорттық ойындар (Дене шынықтыру пәні бойынша)

Спорттық ойындар

Салават Каримов Гизатоллаевич

Дене шынықтыру пәні мұғалімі

• Спорт  ( фр.   desport  — жалқу) - белгілі ережелер немесе дәстүрлерге сай көбінесе жарыс күйінде өтетін әрекет.
• Спорт жалпы алғанда физикалық мығымдығы өте маңызды болатын (жеңіске немесе жеңіліске әкелетін) әрекетті сипаттағанымен, ақыл-ой немесе құрал-жабдық сапасы да маңызды рөл атқаратын ақыл-ой спорты және мотор спортына қатысты айтылады.
• Адам баласы спортпен денсаулығын жақсарту, моральді және затты қанағаттану үшін, өзін-өзі дамыту үшін шұғылданады.

Футбол

Футбол — (ағылш. foot — аяқ, ball — доп) спорттың командалық ойын түрі.

Ойын алаңы [ өңдеу ]

Ойын ұзындығы 100-110 м, ені 64-75 метрлік тіктөртбұрышты алаңда өткізіледі. Биіктігі 2 м 44 см, ұзындығы 7 м 32 см-лік қақпасы бар. Қақпаның сыртына тор керіледі.

Футбол добының салмағы 396-453 г, диаметрі 68-71 см.

Әр командада максималды 11 ойыншы (қосалқы ойыншыларды санамағанда), оның біреуі - қақпашы. Өз айып алаңында қақпашыдан басқа ойыншы допты қолымен ұстауға болмайды. [6] . Қақпашыдан басқа ойыншылар қорғаушылар, жартылай қорғаушылар, шабуылшылар болып бөлінеді.

Бір ойынның аты - матч, матч екі 45 минуттық бөлімнен (тайм) тұрады. Ойын арасында 15 минуттық үзілісі бар.

Ойын мақсаты - команданың допты қарсылас команданың қақпасына салу (гол) және өз қақпасына салғызбау. Матчта көбірек доп салған команда ұтады.

Волейбол

Волейбол (( volleyball , volley — «қалқып ұру», ball — «доп») -  спорт  түрі, анығырақ айтқанда, командалық спорт түрі. 

•   Ойынның мақсаты - волейбол добын команда өкілдері өздерінің алаңдарына түсіріп алмау керек, керісінше, қарсылас команданың белгіленген алаңына түсіріп, ұпай алу қажет.
• Волейболдың ережелерін бекітіп, басқа да волейболға қатысты маңызды істермен айналысатын басты кеңес -  Халықаралық волейбол федерациясы .
• Волейбол - комбинациялық спорт түрі. Волейбол алаңында әрбір спортшы маңызды рөл атқарады. Волейбол ойыншысы биіктікке секіру қабілеті жоғары, реакциясы мықты, командаластарымен еркін түсінесетін, физикалық әлеуетін соққы жасау кезінде орынды пайдаланатын ойыншы болғаны жөн.
• Волейбол маңыздылығы: салауатты өмір салтын ұнату, ережелерінің оңай болуы және волейбол ойнау үшін көп құралдың қажет болмауы.
• Волейболдың бірнеше түрі бар:  жағажай волейболы мини-волейбол, пионербол, саябақтағы (парктегі) волейбол.

Баскетбол

• Баскетболдың этимологиясы (basket – себет, boll -доп) деп жіктеледі. 
• Баскетболдың отаны Америка Құрама Штаттары болып есептелінеді. Командадағы  ойыншылар допты  сақиналы  торқалта  себетке  дөп түсіруі қажет.
• Командадағы ойыншылар допты сақиналы торқалта себетке дөп түсіруі қажет. Қақпа жерден кем дегенде 3 метр биіктікте орнатылады.
• Тор қалтаны жақын жерден дәлдесе 2 ұпай беріледі. Ал, егер доп 6,25 метрден сәтті лақтырылса онда ұпай саны бірден 3-ке көбейеді. Бір матч 20 минуттық үш кезеңнен тұрады. Осы аралықта ойында есеп тең болып тұрса, төреші тарапынан қосымша уақыт қосылады.
• Кәсіби терминде мұны «Овертайм» деп атайды.

Теннис

• Теннис - бірге бір (жекелей сын) немесе екіге екі ойналатын (жұптық ойын) спорт түрі.

• «Теннис сөзі Француздың «Тенназ» сөзінен шыққан» «Бұл сөз «Ойнаңдар» мағынасын білдіреді».
• Теннис ойынының тарихы ежелгі дәуірден басталған. Оның ең алғашқы үлгісін грек пен римдіктер ойлап тапқан.
• XII – XIII ғасырдағы тарихи жазбаларда '''Италияда''' адамдардың доптарды қолдарымен немесе ағашпен қайтарып ойнайтын ойыны жайлы мәлеметтер кездеседі.
• Ойынның аты «ДЖИДОКО» деп аталған.
• Ракетканың ұзындығы 81,3 см-ден аспауы керек. Ал ені болса 31,75 см-ден аспауы керек.
• Доптың түсі ақ немесе сары түсті болады. Доптың салмағы 56,7 – 58,5 г болуы керек.
• Теннис ойнайтын корт шөппен жабылған немесе асфальтталған болады.
• Теннис алаңының ұзындығы - 23,77 метр, ал ені – 8,23 метр.

Бейсбол

• . Бейсбол (ағылш. baseball ; base — база, а ball — доп.) — таяқшамен (битамен) допты соғып ойнайтын спорттық ойын түрі.
• 1992 жылдан Олимпия ойындарына енгізілді.Қазақстандағы бейсбол тарихы 1995 жылғы Chevron компаниясы мен Сан-Роман қаласының (Калифорния) бейсбол лигасы белсенділерінің қолдауымен өткен ойыннан басталады.
• Бейсбол (ағылш. baseball) — таяқшамен (битамен) допты соғып ойнайтын спорттық ойын түрі.
• Ойын тегіс, төртбұрышты (175х125 м) көгалды алаңда өткізіледі. Әр команда құрамында 9 (солтүстік-америкалық бейсбол) немесе 11 (уэльстік бейсбол) ойыншы болады.
• Ойын мақсаты — допты төртбұрыш алаңның ортасында орналасқан “қоймаға” түсіру. Доп шеңберінің ұзындығы 23,5 см, салмағы 145 г, таяқшасының ұзындығы 106,7 см.
• Бейсболдың отаны — Англия. Халықаралық федерациясы (ІBF) 1921 жылы құрылған. Оған 71 мемлекет мүше (1991). Бейсболдан дүниежүзілік чемпионат 1938 жылдан өткізіліп келеді, 1992 жылдан Олимпия ойындарына енгізілді.

Гандбол

• Гандбол (дат. håndbold, англ. handball от hand — қол және ball — доп) -қол добы— командалық спорттық доп ойыны. Шамамен 1895 жылы Германияда пайда болған. Халықаралық қол добы федерациясы 1928 жылы құрылды. 1936 жылы Берлинде өткен Олимпиялық ойындар бағдарламасына енді.
• Қол добының әр командада 7 немесе 11 адам ойнайтын екі түрі бар. Алғашқысы 40x20 м алаңда ойналады. 
• Доптың салмағы 425–475 грамм, диаметрі 54–56 сантиметр, қақпаның ені 3 метр, биіктігі 2 метр.
• Ойыншылардың қақпа алдындағы 6 метрлік алаңға енуіне болмайды. Ойын 30 минуттық (әйелдер үшін 25 минут) екі таймнан тұрады.
• Қол добынан Қазақстан Республикасы әйелдер құрамасы 2002 жылы Азия чемпионы және 14 - Азия ойындарының күміс жүлдегері атанды.

Гольф

• Гольф (ағыл. golf) — спорттық ойын, жекелеген қатысушылар немесе командалар, белгілі қашықтықты ең аз соққы санымен кішкентай допты арнайы шұңқырға сырғытпа таяқпен кіргізіп жарысады.
• . Гольф алаңы шұңқырлар сериясынан тұрады, олардың әрқайсысы өзінің бастапқы алаңынан тұрады.
• Бастапқы алаң екі белгімен белгіленеді және олар рұқсат етілген аймақ шекараларын көрсетеді, онда допқа арналған қазық орнатылуы мүмкін.
• Ойын үшін алаңда әр түрлі кедергілер — су бөгеттері, құм толтырылған бункерлер, түптер, ағаштар, биік шөптер бола алады.
• Әрбір ойынға қатысушы белгіленген тәртіппен лункадардың (әдетте 18) белгілі бір саны өтуі тиіс. Бұл жағдайда лунка жердегі тесік және ойындар үшін арналған бүкіл алаң аталадыГольф үшін ойыншы 14-тен артық емес сығыртпа таяқ түрін пайдалана алады.

ДҰРЫС ТАМАҚТАНУ НЕГІЗДЕРІ. САЛАУАТТЫ ӨМІР САЛТЫН ҰСТАНУ

Дұрыс тамақтану ережелері:

1. Жиі әрі аз-аздан тамақтану (әр 2,5 — 3 сағат сайын тамақтану. 1 күнге 5-6 рет тамақтану қажет);

2. Рационда белоктың, майдың және көмірсутегінің болуы;

3. 1 күн ішінде тұтынатын майды, белокты және көмірсутегін өз организміңіздің қалауына қарай ыңғайластыра қолдану;

4. Таза су (күніне 2 литрден жоғары мөлшерде су ішу керек);

5. Таза тамақ (жартылай фабрикаттардан, тез дайындалатын тағамдардан және тәттіден бас тарту);

6. Калория нормасын сақтау.

Назарларыңызға рахмет!