Урок на тему "Кысым"

Саба?ты? та?ырыбы: §43. ?ысым.

Саба?ты? ма?саты:

Білімділік: О?ушылар?а к?шті? ?рекетіні? тіреу ауданына т?уелді болатыны, ?ысым ж?не ?ысымны? бірліктері туралы т?сінік беру, білімін ?алыптастыру.
Дамытушылы?: О?ушыларды? п?нге деген ?ызы?ушылы?ын арттыру, есептер шы?арту ар?ылы ойлау ?абілетін дамыту.
Т?рбиелік: О?ушыларды ??ыптылы??а, шапша?дылы??а, жауапкершілікке т?рбиелеу.
Саба?ты? т?рі: аралас саба?.
Саба?ты? ?дісі: т?сіндірмелі, с?ра? – жауап, тестпен ж?мыс, физикалы? диктант.
Саба?ты? к?рнекілігі: Суреттер, слайдтар, интерактиві та?та.
??рал жабды?тар: проектор, компьютер, ??мы бар ыдыс, жі?ішке т?рт ая?ы бар ?стелше.

П?наралы? байланыс: Математика, ?аза? тілі, Информатика.
Саба? барысы:

І. ?йымдастыру кезе?і.

ІІ. «Масса ж?не к?ш» тарауын ?орытындылау.

А) «Кім жылдам?» ойыны ар?ылы ?ткен тарау материалдарын ?айталау с?ра?тары беріледі.

1. Затты? ты?ызды?ы деп нені айтамыз?
2. К?ш немен сипатталады?
3. Гук за?ын айт.
4. «Деформация» с?зі ?андай ма?ынаны білдіреді?
5. К?шті? ?лшем бірлігі?
6. Пластикалы? деформация?а мысал келтір.
7. Динамометр ?андай ??рал?
8. Денені? салма?ы дегеніміз не?
9. ?андай к?шті ?йкеліс к?ші деп айтамыз?

10. ?йкелісті? неше т?рі бар?
?) «С?йкесін тап». Формулаларды тап.
Формулалар

Атауы

Гук за?ы

Нормаль ?ысым к?ші

9,8 Н/кг

F (?лшем бірлігі)

?йкеліс коэффициенті

Ауырлы? к?ші

m (?лшем бірлігі)

?йкеліс к?ші

Затты? ты?ызды?ы

Ньютон

кг

Денені? салма?ы

ІІІ. Жа?а саба?.

Біз к?нделікті т?рмыста пыша?, ?айшы, ине сия?ты алуан т?рлі ??ралдарды пайдаланамыз. Алайда оларды? ?сері осы к?ш т?скен бетті? ауданына т?уелді болатынын бай?ай бермейміз.

Мысалы, матаны ?шы до?ал инеге ?ара?анда, ?шкір инемен тесу о?ай; ?ткір пыша??а ?ара?анда ?тпейтін пыша?пен кесу ?иын, сол себепті ??ралдарды? кесетін жеріні? ауданын кішірейтіп, ?ткірлеу ?шін ?р уа?ытта да оларды? ж?зін м??ият ?айрау?а тырысады.

Мынадай т?жірибені ?арастырайы?. Жі?ішке т?рт ая?ы бар ?стелшені т??керіп, ыдыста?ы ??мны? ?стіне ?ояды да, оны массасы 5 кг кір таспен бастырады. Б?л жа?дайда ?стел ??м?а батпайды.
Ал, ?стелшені? бетін жо?ары ?аратып, ?стіне сондай кір тас ?ой?анда, оны? ая?ы ??м?а батып кетеді.

Сол сия?ты адамны? ?армен ж?руі ?иын, ?йткені ол ?адам бас?ан сайын ?ар?а омбылайды. Ал ая?ына ша??ы байла?ан адам ?ар ?стімен же?іл ж?ре алады. М?ны? себебі не? Ша??ымен де, ша??ысыз да адам ?арды ?зіні? салма?ына те? бірдей к?шпен басады. Біра? ол к?шті? б?л екі жа?дайда?ы ?рекеті бірдей емес. ?йткені ша??ы бетіні? ауданы адамны? табаныны? ауданынан жиырма еседей ?лкен. Сонды?тан ол ша??ымен т?р?анда ?ар бетіні? ?рбір шаршы сантиметр ауданын шы??ысыз т?р?анда?ыдан г?рі жиырма еседей аз к?шпен басады.

Белгілі бір бетке т?сетін к?ш ?рекетіні? н?тижесін сипаттайтын шаманы ?ысым деп атайды. ?ысым т?сетін к?шті? модуліне ?ана емес, осы к?ш перпендикуляр ба?ытта ?рекет ететін бетті? ауданына да т?уелді болады.
Д?лірек айтса?, ?ысым бетке перпендикуляр ба?ытта ?рекет ететін к?шті? осы бетті? ауданына ?атынасымен аны?талады:

М?нда?ы р - ?ысым,
? - бетке перпендикуляр ба?ытта ?рекет ететін к?ш немесе ?ысым к?ші;
S - к?ш т?сетін бетті? ауданы.
Жо?арыда?ы формуланы т?рлендірсек:

немесе

ХБЖ - да ?ысым Паскальмен (Па) ?лшенеді. Ол француз ?алымы Паскальды? ??рметіне осылай атал?ан. Бір паскаль – 1 Н к?шті? 1м2 аудан?а т?сіретін ?ысымы: 1Па = 1Н/м2.

Т?жірибеде ?ысымны? гектопаскаль (гПа), килопаскаль (кПа), мегапаскаль (МПа) сия?ты не??рлым ?лкен бірліктері де пайдаланылады:
                                      гПа=100 Па=102 Па
                                      кПа=1000 Па=103 Па
                                      МПа=100000 Па=106 Па.
ІV. Саба?ты бекіту.
а) Физикалы? диктант:

1. Бос орынды толтыры?дар:_______________________________________________

_______________________________________________________?ысым деп атайды.

2. ?ысымды латынны? ___________?рпімен белгілейді.

3. ?ысымды есептеу формуласы.

4. ?ысымны? негізгі ?лшем бірлігі: _____________

5. ?ысым бірліктері арасында?ы байланысты жазы?дар:

1гПа =_________Па

1кПа =__________Па

1МПа =__________Па

б) Сергіту с?ті
Жа?а материалды есептер шы?ару ар?ылы бекіту.
1. Розеткалар?а 37,5 кН к?шпен ?сер ете отырып арнаулы кеспелтектермен престейді. Розетканы? ауданы 0,0075 м2. Розетка?а ?андай ?ысым т?седі?
Берілгені:                                       Шешуі:
F=37,5кH= 37,5*103Н                   р=F/S     р= 37,5*103H/0,0075м2 =5000*103 Па
S= 0,0075 м2                                                                                              =5000 кПа
т\к: р -?
2. Массасы 6000 кг жер тегістегіш машина тіреуіні? ауданы 0,2м2. Оны? топыра??а т?сіретін ?ысымы ?андай?
Берілгені:                            Шешуі:
m=6000 кг                            F=mg        р=F/S
S =0,2м2                                F= 6000 кг · 10 Н/кг = 60000 Н
р -?                                         р = 60000Н/ 0,2 м2= 300000 Па = 300 к Па
в) Тестпен ж?мыс.
1. О?ушы ?зіні? кресло?а отыр?анда?ы ?ысымын аны?тама? болып, барлы? уа?ытын аудан?а ?зіні? к?шін б?лумен кетіреді. Сені? а?ылы?
А) ?рі ?арай жал?астыр.
Б) К?шті аудан?а б?л.
В) Креслоны мазала?анды ?ой
2. Сыныптас о?ушы?а ?ысымны? ?андай бірлікпен ?лшенетініне а?ыл бер.
А) Ньютонмен
Б) Паскальмен
В) килограмммен
3. Білмеске ?йрет: ?ысымды ?алай ?згертуге болады?
А) Денені? ауданыны? беті мен к?шін ауыстыр.
Б) Бетін ?р т?рлі маймен майла.
В) Денені? т?сін ?згерт.
4. Екінші сынып о?ушысы мектеп табалдыры?ына ?лкен ?ысыммен ?сер еткісі келеді. ?андай а?ыл бересі??
А) Биік ?кше туфли кию.
Б) Ша??ы кию.
В) бос?а уа?ыты?ды кетірме.
5. Су?а бат?ан адамды ??т?арушы?а ?андай а?ыл бересі??
А) Ж??а м?зды? ?стімен жала? ая? ж?гір.
Б) Ж??а м?зды? ?стімен а?ырын ж?р.
В) М?з?а іші?мен жатып жылжы
V. ?орытындылау. Сонымен ?ысым дегеніміз не?
?ысым бір дене екінші дене бетіне ?сер еткенде пайда болатын ?алыпты к?шті? ?ар?ындылы?ын сипаттайтын физикалы? шама.
VІ. Ба?алау.
VІІ. ?й тапсырмасы
К?нделікті енді ашайы?,
?й тапсырмасын жазайы?.
?ысымнан ал?ан білімді,
?мытпай есте са?тайы?.
?йге тапсырма: §43. 20-жатты?у.

Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?

Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.

Быстро и объективно проверять знания учащихся.

Сделать изучение нового материала максимально понятным.

Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.

Наладить дисциплину на своих уроках.

Получить возможность работать творчески.

=> ПОЛУЧИТЬ СУПЕРСПОСОБНОСТИ УЧИТЕЛЯ <=

Просмотр содержимого документа
«урок на тему "Кысым" »

Қызылорда облысы, Жаңақорған ауданы,

Құттықожа ауылы, №164 орта мектебінің

физика пән мұғалімі Бимурзаева Балымай

Сабақтың тақырыбы: §43. Қысым.

Сабақтың мақсаты:

Білімділік: Оқушыларға күштің әрекетінің тіреу ауданына тәуелді болатыны, қысым және қысымның бірліктері туралы түсінік беру, білімін қалыптастыру.
Дамытушылық: Оқушылардың пәнге деген қызығушылығын арттыру, есептер шығарту арқылы ойлау қабілетін дамыту.
Тәрбиелік: Оқушыларды ұқыптылыққа, шапшаңдылыққа, жауапкершілікке тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: аралас сабақ.
Сабақтың әдісі: түсіндірмелі, сұрақ – жауап, тестпен жұмыс, физикалық диктант.
Сабақтың көрнекілігі: Суреттер, слайдтар, интерактиві тақта .
Құрал жабдықтар: проектор, компьютер, құмы бар ыдыс, жіңішке төрт аяғы бар үстелше.

Пәнаралық байланыс: Математика, Қазақ тілі, Информатика.
Сабақ барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі.

ІІ. «Масса және күш» тарауын қорытындылау.

А) «Кім жылдам?» ойыны арқылы өткен тарау материалдарын қайталау сұрақтары беріледі.

1. Заттың тығыздығы деп нені айтамыз?
2. Күш немен сипатталады?
3. Гук заңын айт.
4. «Деформация» сөзі қандай мағынаны білдіреді?
5. Күштің өлшем бірлігі?
6. Пластикалық деформацияға мысал келтір.
7. Динамометр қандай құрал?
8. Дененің салмағы дегеніміз не?
9. Қандай күшті үйкеліс күші деп айтамыз?

10. Үйкелістің неше түрі бар?
Ә) «Сәйкесін тап». Формулаларды тап.

Формулалар		Атауы
		Гук заңы
		Нормаль қысым күші
		9,8 Н/кг
F (өлшем бірлігі)		Үйкеліс коэффициенті
		Ауырлық күші
m (өлшем бірлігі)		Үйкеліс күші
		Заттың тығыздығы
g		Ньютон
		кг
µ		Дененің салмағы

ІІІ. Жаңа сабақ.

Біз күнделікті тұрмыста пышақ, қайшы, ине сияқты алуан түрлі құралдарды пайдаланамыз. Алайда олардың әсері осы күш түскен беттің ауданына тәуелді болатынын байқай бермейміз.

Мысалы, матаны ұшы доғал инеге қарағанда, үшкір инемен тесу оңай; өткір пышаққа қарағанда өтпейтін пышақпен кесу қиын, сол себепті құралдардың кесетін жерінің ауданын кішірейтіп, өткірлеу үшін әр уақытта да олардың жүзін мұқият қайрауға тырысады.

Мынадай тәжірибені қарастырайық. Жіңішке төрт аяғы бар үстелшені төңкеріп, ыдыстағы құмның үстіне қояды да, оны массасы 5 кг кір таспен бастырады. Бұл жағдайда үстел құмға батпайды.
Ал, үстелшенің бетін жоғары қаратып, үстіне сондай кір тас қойғанда, оның аяғы құмға батып кетеді.

Сол сияқты адамның қармен жүруі қиын, өйткені ол қадам басқан сайын қарға омбылайды. Ал аяғына шаңғы байлаған адам қар үстімен жеңіл жүре алады. Мұның себебі не? Шаңғымен де, шаңғысыз да адам қарды өзінің салмағына тең бірдей күшпен басады. Бірақ ол күштің бұл екі жағдайдағы әрекеті бірдей емес. Өйткені шаңғы бетінің ауданы адамның табанының ауданынан жиырма еседей үлкен. Сондықтан ол шаңғымен тұрғанда қар бетінің әрбір шаршы сантиметр ауданын шыңғысыз тұрғандағыдан гөрі жиырма еседей аз күшпен басады.

Белгілі бір бетке түсетін күш әрекетінің нәтижесін сипаттайтын шаманы қысым деп атайды. Қысым түсетін күштің модуліне ғана емес, осы күш перпендикуляр бағытта әрекет ететін беттің ауданына да тәуелді болады.
Дәлірек айтсақ, қысым бетке перпендикуляр бағытта әрекет ететін күштің осы беттің ауданына қатынасымен анықталады:

Мұндағы р - қысым,
Ғ - бетке перпендикуляр бағытта әрекет ететін күш немесе қысым күші;
S - күш түсетін беттің ауданы.
Жоғарыдағы формуланы түрлендірсек:

немесе

ХБЖ - да қысым Паскальмен (Па) өлшенеді. Ол француз ғалымы Паскальдың құрметіне осылай аталған. Бір паскаль – 1 Н күштің 1м² ауданға түсіретін қысымы: 1Па = 1Н/м².

Тәжірибеде қысымның гектопаскаль (гПа), килопаскаль (кПа), мегапаскаль (МПа) сияқты неғұрлым үлкен бірліктері де пайдаланылады:
гПа=100 Па=10² Па
кПа=1000 Па=10³ Па
МПа=100000 Па=10⁶ Па.
ІV. Сабақты бекіту.
а) Физикалық диктант:

1. Бос орынды толтырыңдар:_______________________________________________

_______________________________________________________қысым деп атайды.

2. Қысымды латынның ___________әрпімен белгілейді.

3. Қысымды есептеу формуласы.

4. Қысымның негізгі өлшем бірлігі: _____________

5. Қысым бірліктері арасындағы байланысты жазыңдар:

1гПа =_________Па

1кПа =__________Па

1МПа =__________Па

б) Сергіту сәті
Жаңа материалды есептер шығару арқылы бекіту.
1. Розеткаларға 37,5 кН күшпен әсер ете отырып арнаулы кеспелтектермен престейді. Розетканың ауданы 0,0075 м². Розеткаға қандай қысым түседі?
Берілгені: Шешуі:
F=37,5кH= 37,5*10³Н р=F/S р= 37,5*10³H/0,0075м² =5000*10³ Па
S= 0,0075 м² =5000 кПа
т\к: р -?
2. Массасы 6000 кг жер тегістегіш машина тіреуінің ауданы 0,2м². Оның топыраққа түсіретін қысымы қандай?
Берілгені: Шешуі:
m=6000 кг F=mg р=F/S
S =0,2м² F= 6000 кг · 10 Н/кг = 60000 Н
р -? р = 60000Н/ 0,2 м²= 300000 Па = 300 к Па

в) Тестпен жұмыс.
1. Оқушы өзінің креслоға отырғандағы қысымын анықтамақ болып, барлық уақытын ауданға өзінің күшін бөлумен кетіреді. Сенің ақылың
А) Әрі қарай жалғастыр.
Б) Күшті ауданға бөл.
В) Креслоны мазалағанды қой

2. Сыныптас оқушыңа қысымның қандай бірлікпен өлшенетініне ақыл бер.
А) Ньютонмен
Б) Паскальмен
В) килограмммен

3. Білмеске үйрет: Қысымды қалай өзгертуге болады?
А) Дененің ауданының беті мен күшін ауыстыр.
Б) Бетін әр түрлі маймен майла.
В) Дененің түсін өзгерт.

4. Екінші сынып оқушысы мектеп табалдырығына үлкен қысыммен әсер еткісі келеді. Қандай ақыл бересің?
А) Биік өкше туфли кию.
Б) Шаңғы кию.
В) босқа уақытыңды кетірме.

5. Суға батқан адамды құтқарушыға қандай ақыл бересің?
А) Жұқа мұздың үстімен жалаң аяқ жүгір.
Б) Жұқа мұздың үстімен ақырын жүр.
В) Мұзға ішіңмен жатып жылжы

V. Қорытындылау. Сонымен қысым дегеніміз не?
Қысым бір дене екінші дене бетіне әсер еткенде пайда болатын қалыпты күштің қарқындылығын сипаттайтын физикалық шама.

VІ. Бағалау.
VІІ. Үй тапсырмасы
Күнделікті енді ашайық,
Үй тапсырмасын жазайық.
Қысымнан алған білімді,
Ұмытпай есте сақтайық.
Үйге тапсырма: §43. 20-жаттығу.