Физика 7-8 сынып

Сабақтың тақырыбы: Жылу құбылыстары

Сабақтың мақсаты:

Білімділік: Сабақта қазақ халқының тұрмысы, әдет-ғұрпы, үлгі дәстүрлерін физика пәнімен шебер ұштастырып, шәкірт бойында ұлттық патриоттық сезім қалыптастыру.

Дамытушылық: Оқушылардың есте сақтау, ойлау қабілеттерін арттыру, тіл байлығын қалыптастыру.

Тәрбиелік: Оқушыларды ана-тілін құрметтеуге, сөз өнерінің құдіретін танап білуге тәрбиелеу.

Сабақтың әдіс-тәсілдері: Сұрақ-жауап, талдау, салыстыру, көрнекілік.

Сабақтың көрнекілігі: интерактивті тақта, суреттер.

Сабақтың барысы:

1. Кіріктірілген бөлім. Бағдарлау-мотивациялық кезең.

1. Суретпен жұмыс.

Оқушыларға киіз үйдің суреті ұсынылады. Халқымыздың асыл мұрасын физика пәнімен ұштастырыңдар.

1. Сараланған бөлім. Операциялық- орындаушылық кезең.

1. Кестені толтыр

1. Кіріктірілген бөлім. Рефлексиялық - бағалау кезеңі.

1. Қазақтың ұлттық киімі.

Оқушыларды ұлттық киім физикасымен таныстыру мақсатында Абайдың «Ескілік киім» атты өлеңінің үзіндісін оқып, көшірмесі таратылған болатын (үйге тапсырма ретінде ізденіс жұмысы берілді )

Зерттеуге қойылытын талаптар: Өлеңнің берілген жолында қандай физикалық ұғымдар, құбылыстар, заңдылықтар т.б. орын тапқан, сонымен бірге сөздердің, сөзтіркестердің, сөйлемдердің мән-мағынасын ашу.

Оқушылар мұндай үй тапсырмасын қызығушылықпен өз еркімен толық орындауға тырысады. Олар ата-аналарын, кітапханашыны талай мазалап сөздіктерді, көркем сөз әдебиеттерін қазбалайды. Оқушылар ізденісімен мұғалімнің толықтыруынан төмендегідей мәлімет қалыптасты.

Сөздікті- анықтаушы материал.

Әдіп- киімнің етек жеңіне, өңіріне, айналасына жиектеп салынған салынған шүберек.

Былғары- өңделген тері.

Дәндәкуім- былғары қалта.

Оқшантай-оқ қалташықтары.

Жарғақ- құлын мен ешкінің терісінен иленген киім.

Жез- мыстың қорытпасы.

Жейде дамбал- басты-басты іш киімдер.

Сан- матаның бір түрі.

Кісе- белбеуге бекіткен былғары қалта.

Мықшима-бүгілген.

Шекпен- жүннен иіріп, тоқылған сыртқы киім.

Шақпақ- тас, оны жанап от шығарады.

Шидем- жүннен тоқылып істелінетін жылы сыртқы киім.

Енді көне мұраны көңілден, ойдан өткізіп физика ғылымымен сабақтасуын қарастырайық.

Ойланып, ойға кеттім жүз жыл өткен,- санап шықсақ бұл 18-ғасырдың ортасында қазақтардың киген киімі.

Тон қабаттап кигенім- шидем шекпен,- « Жылу өтімділігі « ұғымы тұрғысынан: қат-қабат киілген киімдердің арасында ауа болады, ол өте жақсы жылу изоляторы болып табылады. Өйткені ауаның жылу өтімділігі, басқа заттарға қарағанда аз.

Жейде- дамбал ақ саннан, жарғақ шалбар, –

«Қатты денелердің механикалық қасиеттері « тақырыбы бойынша: арнайы илеп жұмсартқан мал терісінен тігілген шалбар, берік және жел өткізбейді, жылы болады. (« Үйкеліс құбылысы», « Заттың беріктік шегі» )

Жырым балақ, матамен әдіптелген,-

Балақтардың, жеңдердің беріктігін арттыру үшін, шүберекпен астынан қаптайды. Беріктік шегі максималды мәнге жеткенде ғана мата жыртылады.

Мықшима аяғымда былғары етік,-

Мықшима- етіктің аяққа ыңғайлығын және беріктігін білдіреді. (Бұл жерде жүргенде заттың серпімділік қасиеті артық күш жұмсамауға септігін тигізеді және механикалық қасиетте әсер етеді )

Киіз байпақ тоңдырмас ызғар өтіп ,-

Киіз- сабалап біріктірген жүн. Жылу сақтау қасиеті, жылу өтімділігі өте жоғары. Оңай деформацияланады, адамның аяғының қалпына тез түседі яғни аяққа түсер қысымды кемітеді. Сондықтан киіз байпақ әрі жылы, әрі жұмсақ аяқ киім.

Үлкен кісе белімде жез салдырған

Шақпағым дәндәкуім жарқ-жұрқ етіп.

Қазақтың ер азаматы аттың үстінде көп уақыт өткізетіндігіне байланысты белбеудің бел омыртқасына бекіткіш ретінде жезді салдырады. Ол- беріктік шегін арттыруға және әшекейлеуге себебін тигізеді. Бұл белбеуге қажет болатын қалталар ілінеді. Шақпақ тас- үйкеліс құбылысы арқылы дененің ішкі энергиясын арттырып от шығаруға қажет. Тастардан, металдардан сәндік заттар жасау үшін, зергерлер денелердің физикалық қасиеттеріне әсер етіп, агрегаттық күйлерін өзгертіп, ығысу, иілу, бұрау деформацияларына ұшыратады. Мұнда жездің балқу, кристалдану, меншікті температурасы, серпімділік модулі, аққыштығы, шағылытқыш қасиеттері еленеді. Жарқ-жұрқ ету, жарық сәулесінің шағылу заңына байланысты құбылыс.

Осылайша ғұлама ақылшы Абай атамыздың сегіз жолды әнімен өткен ғасырға барып қайтқандай әсер алып оқушылар төмендегідей қорытынды жасады.

Біздің бабаларымыз әрі әдемі, әрі жылы, әрі жүріс тұрысқа қолайлы киінуге ыңғайланған. Киім тіккенде, аң, мал терісін, құстың, қойдың, түйенің жүні сияқты табиғи материалдарды қолданған, яғни оларда денсаулыққа зиян келтіретін (капрон, лавсан т.с.с. ) қоспалары жоқ.

1. Кіріктірілген бөлім. Рефлексиялық бағалау кезеңі.

1. Бекіту тапсырмасы.

1. Өзін-өзі бағалау

Оқушылар сабақтың басында үлестірілген «Өзін-өзі бағалау « парағы бойынша әрбір берілген тапсырмаға ұпай қою арқылы өз-өздерін бағалайды.

1. Үйге тапсырма.

Қолданылған әдебиеттер:

1. Ғылыми әдістемелік журнал . Алматы-2001жыл.

2. Қазақ тілінде түсіндірме сөздік. Алматы.Ғылым.1979 жыл.

3. Жергілікті желі.

4. Казахи. Ист.- этнографическое исследование. Алматы, Казахстан, 1995ж.

Алгебра. 8 сынып.

Сабақ тақырыбы:

Квадраттық теңдеулерді формула бойынша шешу.

Сабақ мақсаты:

Біліктілік: Квадраттық теңдеулерді формула көмегімен шығаруды үйрету, толымсыз квадраттық теңдеулер туралы алған білімдерін бекіту.

Дамытушылық: Оқушылардың ақыл-ойын дамыту, ойлау қабілетін жетілдіру, есеп шығарудың жаңа түрлерін меңгерту және ойдан ой туындатуға, әр сөзді, айтылған ойды дәлелдеуге үйрету.

Тәрбиелік: Оқушылардың алгебра пәніне қызығушылығын арттыру, оқушыларды алғырлыққа, шапшандыққа тәрбиелеу.

Қайталау сұрақтары

• Қандай теңдеуді квадраттық теңдеу деп атайды?

2. Квадраттық теңдеудегі a, b, c сандары қалай аталады?

3. Қандай теңдеуді толымсыз квадраттық теңдеу деп атайды?

4. Толымсыз квадраттық теңдеулердің неше түрі бар?

5. Толымсыз квадраттық теңдеудің әр түрінің неше түбірі бар болады?

м ұндағы

Толымсыз квадраттық теңдеулердің түрлері

м ұндағы

4

м ұндағы

м ұндағы

немесе

екі түбірі болады

түбірлері жоқ

бір ғана түбірі болады

екі түбірі болады

5

те ңдеудің екі жағын да -ға бөліп, онымен мәндес болатын келтірілген квадраттық теңдеу шығарып аламыз

Осы теңдеуді түрлендірейік:

5

те ңдеуімен

те ңдеуі

мәндес. Мұның түбірлерінің саны

бөлшегінің

таңбасына тәуелді болады.

- оң сан болады, сондықтан бұл бөлшектің

болғандықтан,

таңбасы оның алымының, яғни өрнегінің таңбасымен

анықталады. Осы өрнекті квадраттық

теңдеуінің дискриминанты деп атайды . Мұны D әрпімен

белгілейді, яғни Енді екінші теңдеуді

мына түрде жазамыз:

5

-ға тәуелді мүмкін болатын әр түрлі жағдайларды қарастырайық.

Енді

1. Егер

болса, онда

5

Сонымен, бұл жағдайда теңдеуінің екі түбірі болады:

Қысқаша былай жазуға болады:

мұны квадраттық теңдеудің түбірлерінің формуласы деп атайды.

5

2. Егер болса, онда

Бұдан

Бұл жерде теңдеудің бір түбірі болады

5

3. Егер болса, онда бөлшегінің мәні теріс

болады, сондықтан

теңдеуінің түбірлері жоқ.

Онда теңдеудің де түбірлері жоқ болады.

Сонымен,

екі түбірі болады

бір түбір болады

түбірлері жоқ

5

1-мысал

Жауабы:

12

2-мысал

Жауабы:

13

3-мысал

Жауабы: түбірлері жоқ.

13

Есеп №1.

Квадраттық теңдеу

a

b

c

Түбірлер

саны

Есеп №2.

Түбірлер

саны

Квадраттық теңдеу

a

b

c

Түбірлері

Деңгейлік тапсырмалар

А

В

В

С

х -тің қандай мәндерінде

х -тің қандай мәндерінде

және

үшмүшесі 1-ге тең мән қабылдайды.

көпмүшелерінің мәндері тең болады.

17

Тест тапсырмалары

1 . Теңдеуді шешіңіз:

А) 0; 1,5. В) -1,5; 1,5. С) -1,5; 0. D ) 0. Е) 1,5.

2 . Теңдеуді шешіңіз:

А) 0; 1,2. В) -1,2; 1,2. С) -1,2; 0. D ) 0. Е) -1,2.

3 . Теңдеуді шешіңіз:

А) 0; 2. В) -2; 2. С) -2; 0. D ) 0. Е) 2.

4 . Теңдеуді шешіңіз:

А) 1; 6. В) 4; 5. С) 4; 7. D ) -5; 2. Е) -1; 2.

5 . Теңдеуді шешіңіз:

А) 1. В) -1; 0. С) -1; 1. D ) -1. Е) 0.

6 . Теңдеуді шешіңіз:

А) -1; 0. В) Түбірлері жоқ. С) 1. D ) -1. Е) 0.

18

Сөзжұмбақты шешу

• Барлық рационал және иррационал сандардан тұратын сандар жиыны.
• не болып табылады?
• функциясының графигі.
• түріндегі квадрат теңдеу қалай аталады?
• формуласымен не табылады?

19

Үйге тапсырма:

19