Сабақ түрі, өткізу үлгісі (жаңа білім,дағды және біліктілік беру сабағы; жаңа білімді, дағдыны және біліктілікті бекіту сабағы; білімді жалпылау және жүйелеу сабағы; бақылау сабағы, білім тексеру сабағы; конференция-сабақ; сайыс-сабақ; өздік жұмыс сабағы, іскерлік ойын; т.б.үлгілері)
Электр тізбегінің элементтері, электр энергия көзі үшін балама сұлба. ЭҚК-і бар тізбек бөлігі үшін Ом заңы. Потенциалдық диаграмма. Кирхгофф заңдарын тармақталған тізбекті есептеуде қолдану. Түйін потенциал тәсілі, екі түйін тәсілі. Қуат балансы. Контурлық токтар тәсілі. Матрицалық түрдегі тізбек күйінің теңдігі. Сызықты электр сұлбаларын түрлендіру. Электр тізбектерінің бастапқы қасиеттері. Беттестіру принципі, өзаралық қасиет, тармақтағы өзара және кірерлік өткізгіштер. Компенсация теоремасы. Кернеу мен токтың арасындағы сызықтық қатынас. Сызықты электр тізбегін есептеуде, топологиялық тәсілді қолдану. Екіұштылар туралы ортақ ескеру. Активті екіұшты теоремасы және оның тармақталған тізбекті есептеуде қолдану. Активті екіұштыдан пассивті екіұштыға энергия беру. Электр тізбектерін зерттеу үшін компьютерлік технологияны қолдану.
Бір фазалы синусоидалы токтың электр тізбегі
Бір фазалы синусоидалы токтың бастапқы түсініктері. Токтың орташа және әсерлік мәндері, ЭҚК, кернеу. Кедергідегі, индуктивтіктегі және сыйымдылықтағы синусоилы ток. Комплекс түрдегі Ом және Кирхгофф заңдары. Векторлық және топографиялық диаграмма. Синусоидалы токтагы қуаттар. Қуат балансы. Максимал қуатты кернеу көзінен, қабылдағышқа беру шарты. Синусоидалы ток көзінде тармақталған тізбекті есептеу. Индуктивті байланысқан элементтер. Өзаралық индукцияның ЭҚК. Индуктивті байланысқан элементтер. Өзаралық индукцияның ЭҚК. Индуктивті байланысқан элементтердің тізбектеп қосылуы. Парраллель индуктивтік байланысқан элементтер тізбегі. Индуктивті байланысты эквивалентті алмастыру. Тізбектің индуктивті байланысқан элементтердің арасындағы энергияны тапсыру. Болат өзекшесі жоқ трансформатор. Индуктивті байланысы бар кездегі тармақталған тізбектерді есептеу. Синусоидалы ток көзінің тармақталған электр тізбегін компьютерлік моделдеу.
Үшфазалы тізбек
Көп фазалы қоректендіру көзі және көп фазалы тізбек туралы түсінік. Жұлдызша және үш бұрышты қосу. Үш фазалы тізбектегі симметриялы режім. Үш фазалы тізбектің, әртүрлі сұлбаларын қосылғандағыкейбір қасиеттері. Симметриялы емес режімдегі үш фазалы тізбекті, статикалық жүктемемен есептеу. Кейбір дара жағдайлардағы қабылдағыш фазасындағы кернеу. Үш фазалы желінің эквиваленттік сұлбалары. Үш фазалы тізбектегі қуатты өлшеу. Айналмалы магнит өрісі. Синхронды және асинхронды қозқозғалтқыштардың жұмыс істеу принципі. Үш фазалы жүйе өлшемдерінің симметриялы құраушылары. Кернеудің және токтың симметриялы құраушыларына, үш фазалы тізбектің кейбір қасиеттерінің қатынасы. Токтардың әртүрлі тізбектей қосылыстарындағы симметриялы үш фазалы тізбектің кедергілері. Симметриялы емес үш фазалы тізбектегі кернеу мен токтың симметриялы құраушылары. Симметриялы емес жүктемелі тізбектегі есептеу. Желідегі симметриялы емес тізбек бөлігін есептеу.
Синусоидалы емес токтар
Синусоидалы емес ЭҚК, кернеу және токтар. Периодты синусоидалы емес қисықты тригонометриялық картаға тарату. Периодты синусоидалы емес ЭҚК, кернеудің және токтың максимал, әсерлік және орташа мәндері. Периодты синусоидалы емес қисықтың формасын сипаттайтын коэффициенттер. Периодты бүгілетін синусоидалы емес қисықтар. Периодты бүгілетін кернеудің, токтың жәнеЭҚК-ның әсерлік мәндері. Синусоидалы емес ЭҚК және ток кезіндегі резонанс. Периодты синусоидалы емес токтың қуаты. Үш фазалы тізбектердегі жоғары гармониктер.
Сызықты емес электрлік тізбектер
Сызықты емес электрлік тізбектердің теориясындағы және техникасындағы соңғы жетістіктер. Қарапайым сызықты емес тізбектердің элементтері және баламалы сұлбалары. Сызықты емес элементтері бар тармақталмаған тізбектерді есептеудің графикалық әдісі. Сызықты емес элементтері параллель жалғанған тізбектерді есептеудің графикалық әдісі. Сызықты емес сызықты элементтері аралас жалғанған тізбектерді есептеудің графикалық әдісі. Сызықты емес активті екіұштылардың вольтамперлік сипаттамалары. Сызықты емес элементтері бар тармақталған электрлік тізбектерді есептеудің мысалдары. Сызықты және сызықты емес элементтері бар тізбектерді есептеу үшін активті екіұштылар теориясын қолдану.
Магниттік тізбектердің негізгі ұғымдары және заңдары. Тармақталмаған магниттік тізбектерді есептеу.
Айнымалы токтың сызықты емес тізбектеріндегі құбылыстар. Айнымалы токтың сызықты емес тізбектерін есептеу әдістері. Бірдей жиілікті ЭҚК көздері бар тізбектердің жалпы сипаттамасы. Вентильдері бар тізбектегі ток қисығының формасы. Қарапайым түзеткіштер. Болат магнит өткізгіші бар орамадағы токты есептеу. Феррорезонанс құбылысы.
Үш фазалы ток, (Электртехника) үш фазалы жүйе — жиілігі мен амплитудасы бірдей, ал фаза жағынан периодтың 1/3 бөлігіне ығысқан гармониялық үш ток жүйесі. Үш фазалы ток жүйесін 1888 ж. М.О. Доливо-Добровольский ашқан. Үш фазалы ток энергиясы үш кейде төрт өткізгіш сым арқылы беріледі. Үш фазалы токтыңгенераторымен тұтынушыларды өзара жалғастырудың 2 тәсілі бар: үшбұрыш немесе жұлдызша тәсілмен қосу. Үш фазалы токты жұлдызша тәсілімен қосу кезіндегі жеке фазалардағы кернеу ауытқуын шектеу мақсатында тұтынушы мен генератордың бейтарап нүктелерін өзара жалғастырушы сым нөлдік сым деп аталады. Электр энергиясын алыс қашықтыққа тасымалдауға үш фазалы токты пайдалану экономикалық жағынан тиімді. Үш фазалы ток көмегімен айнымалы магнит өрісін алу сенімді әрі қарапайым асинхронды қозғалтқыштарды пайдалануға мүмкіндік береді.
Үшфазалы трансформаторлар. Олардың магнит өзегі конструкциясының ерекшеліктері және орамдағы асимметрия топтарына әсері. Трансформатордың орамдарын олардың жалғану сұлбасы және топтардың белгіленуі. Үшфазалы трансформаторлардың үшбұрыш және жұлдызша жалғанудың жетістіктері мен кемшіліктері. Трансформатордың параллель жұмысы. Трансформатордың параллель жұмысқа қосылудың керектілігі және қосылу шарты. Трансформатордың кернеуін реттеу. Симметриясыз жүктемедегі үшфазалы трансформатордың жұмысы. Үш орамды трансформаторлар. Автортрансформаторлар. Арнайы трансформаторлар. Кернеу мен токты өлшегіш трансформаторлар. Олардың конструкциялы және эксплуатациялық ерекшеліктері. Балқытып қосу трансформаторлары.
Асинхронды машиналар. Айнымалы ток машиналарының арналымы және пайдалану аймағы. Асинхронды қозғалтқыштар. Асинхронды қозғалтқыштың статоры мен роторының конструкциясы. Материалы және оларды дайындау технологиясы. Асинхронды қозғалтқыштың статор мен роторының орамдарының типі және олардың негізгі параметрлері. Асинхронды қозғалтқыштың электр энергиясын механикалық энергияға түрлендіру принципі. Асинхронды күштің магниттеуші күштері. Асинхронды қозғалтқыштың статоры мен роторындағы индукцияланатын электр қозғаушы күші. Асинхронды электр қозғалтқышы электрлік тепе-теңдігінің теңдеулер жүйесі. Трансформаторға келтірілген асинхронды қозғалтқыш. Асинхронды электр қозғалтқышының роторы қозғалмай тұрғандағы электрлік тепе-теңдігінің теңдеуі. Келтірілген асинхронды қозғалтқыштың Т-тәріздес және Г-тәріздес орынбасар сұлбасы. Асинхронды қозғалтқыштың энергетикалық диаграммасы. Асинхронды қозғалтқыштың моменті. Асинхронды қозғалтқышты электромагниттік моментінің жалпы көрсетілуі. Асинхронды қозғалтқыштың механикалық сипаттамасы. Асинхронды қозғалтқыштың жұмыс сипаттамасы.
Бірфазалы асинхронды қозғалтқыштар және олардың пайдалану саласы. Конструкциялық ерекшеліктері. Жұмыс принципі.
Синхронды машиналар. Синхронды машиналардың арналымы, типі және құрылысы. Айқындалған полюсті және айқындалмаған полюсті синхронды машиналар. Синхронды генератормен айналатын біліктің механикалық энергиясы. Электр энергияға түрлену принципі. Якорь реакциясының ұғымы. Айқындалмаған және айқындалған полюсті синхронды генератордың электрлік тепе-теңдігінің теңдеуі. Айқындалмаған полюсті және айқындалған полюсті синхронды генератордың орынбасар эквивалентті сұлбасы және олардың параметрлері. Синхронды генератордың сипаттамасы. Бос жүріс, қысқа тұйықталу, жүктемелік, сыртқы және реттейтін сипаттамалары. Синхронды машинаның қысқа тұйықталу қатынасы. Синхронды генераторлардың жүйемен параллель жұмыс істеуі. Шарты және оның қосылу тәсілі. Үшфазалы синхронды қозғалтқыш. Синхронды қозғалтқыштың электр энергиясының айналатын біліктің механикалық энергиясына түрлену принципі. Асинхронды қозғалтқыштың алдында синхронды қозғалтқыштың жетістігі мен кемшілігі. Синхронды қозғалтқыштың электромагниттік қуаты және моменті. Синхронды қозғалтқыштарды жүргізу тәсілі. Синхронды қозғалтқыштың реактивті қуаттың компенсаторы режиміндегі жұмысы.
Тұрақты ток машинасы
Тұрақты ток машинасының арналымы және пайдалану саласы. Тұрақты ток машинасының құрылысы. Тұрақты ток машинасының конструкциялық элементтерінің арналымы. Тұрақты ток генераторы мен қозғалтқышының жұмыс істеу принципі. Тұрақты ток машинасының магнит тізбегі. Магнит тізбегінің негізгі есептеулері. Тұрақты ток машинасының негізгі орамы. Тұрақты ток машинасындағы якорь реакциясы. Геометриялық және физикалық нейтралды ұғымы. Машинаның жұмысына якорь реакциясының әсері. Тұрақты ток машинасындағы коммутация және оның пайда болуы. Коммутациялық процестің мәні. Коммутацияны жақсарту тәсілдері. Тұрақты ток машинасының қоздыру жүйелері. Тұрақты ток генераторы. Тұрақты ток машинаның якорь орамындағы индукцияланатын электр қозғаушы күші. Генератордың электрлік тепе-теңдігінің теңдеуі. Әртүрлі жүйедегі қоздырғышты генераторлардың электрлік сипаттамалары.
Тұрақты ток қозғалтқыштары. Тұрақты ток қозғалтқышының электрлік тепе-теңдігінің теңдеуі. Тұрақты ток қозғалтқышының жылдамдық сипаттамасы. Момент теңдеуі. Әртүрлі жүйедегі қоздырғышты тұрақты ток қозғалтқышының якоры мен түзілген электромагнитті момент. Әртүрлі жүйелі қыздырғышты тұрақты ток қозғалтқышының механикалық сипаттамасы. Тұрақты ток қозғалтқышының жүргізу реверс принциптері және айналу жылдамдығын реттеу.
Айнымалы синусоидал ток тізбектері.
1. Үш фазалы синхронды генератордың кұрылысы және әрекеттік паркы.
2. Үш фазалы снмметриялы ЭҚК-тер жүйесі.
3. Синусоидал шамалардың әрекеттік және орташа мәндері.
Электр знергиясымен жабдықтау, әдетте. үш фазалы айнымалы (синусоидал) токпен орындалады. Синустың заңдылығы, яғни синусоида қисыгы бойынша өзгеріп отыратын айнымалы токты синусоидал ток деп атайды. Үш фазалы синусоидал токтын баска токтарга қарағанда кең қолданыдуы оның мынадай артықшылықтарына байланысты болды:
-үш фазалы ток тізбегінде сан мәңдері әртүрлі екі кернеу болады:
-үш фазалы айнымалы ток арқылы айнымалы токтық козғалтқыштарда айналмалы
магнит өрісі қоздырылады (онсыз олар жұмыс істей алмайды);
электр энергиясын алыс жерлерге беру және оны электр кабылдағыштары арасында тарату үшін колданылатын қоңдырғылар мен кұрылғылар баска ток тізбектерімен салыстырғанда карапайым және экономикалык жағынан алғанда тиімді.
Электр энергиясы электр стансаларында үш фазалы синусоидал ток генера торларында өндіріледі. Қазіргі кезде тұракты ток көбіне айнымалы токты түзету аркылы алынады, ал бір фазалы ток деген сол үш фазалы токтын бір фазасы ғана. Сондыктан, жалпы алганда. айнымалы ток тізбегін үш фазалы ток генераторын және үш фазалы ЭҚК-ті алу принципін карастырудан бастаған жөн.
Өзара 120° жасал орналаскан жене бір оське бекітілген, сымнан жасалған орам түзетін үш жактауша тұракты магнит өрісінде бұрыштық жылдамдыкпен айналып тұрсын (4.1 -сурет).
Электромагнитгік индукция заны бойынша жактаушалар магнит өрісінін күш сызыктарын киып өткенде оларда –ЭҚК пайда болады:
Келтірілген символды-логикалык сұлба (логосент) тұрақты магнит өрісінде (В.) козгалып келе жаткан (v) сымда (орамада)
злектромаггшшк индукция заңы бойынша (ЭМИЗ) ЭҚК (е) пайда болады деген ұғымды білдіреді. Карастырып отырған мезетте пайда болтан ЭҚК-тін мәні (оны лездік мән деп атайды)
Өзара 120° жасал орналаскан жене бір оське бекітілген, сымнан жасалған орам түзетін үш жактауша тұракты магнит өрісінде бұрыштық жылдамдыкпен айналып тұрсын (4.1 -сурет).
