Атмосфералы? ?ысым

Тақырыбы: Атмосфералық қысым

Сабақтың мақсаты:

1. атмосфералық қысыммен таныстыру, приборлар арқылы атмосфералық қысымды тәжірибеде көрсету;

2. оқушылардың ойлау қабілетін, қысым туралы түсініктерін одан әрі дамыту;

3. атмосфералық қысымның адам өмірінде, техникада, медицинадағы маңызы.

Сабақ көрнекілігі: слайдтар, интерактивті тақта, шприц, су, бір парақ қағаз, тиын, сіріңке, ливер.

Сабақ түрі: саяхат сабақ.

Сабақ барысы: 1. Ұйымдастыру.

2. Саяхат сабақ.

І Кіріспе

• Балалар, қазір жылдың қай мезгілі?

• Қыс туралы әдебиеттен жаттаған қандай ақындардың өлеңдерін білесіңдер?

• Ендеше, бүгін біз шаңғы мен жол азығымызды алып, «Қысым шыңына саяхатқа» шығамыз.

Саяхатқа шығу үшін:

1. «Заңдар аялдамасына» барамыз. Ол үшін мына жердегі сұрақтарға жауап берейік.

1. «Қысым» деген не? Өлшем бірлігі мен формуласы қандай.

2. Қысымды қалай арттыруға не кемітуге болады?

3. Газдың қысымы қалай пайда болады?

4. Паскаль заңы?

5. Неліктен шаңғымен қарға батпаймыз?

1. «Атмосфералық қысым» аялдамасы.

Сендер жердің бетін ауа қабығы – атмосфера қоршап тұратынын білесіңдер. Онда география пәнін еске түсірейік, атмосфера неше қабаттан тұрады және оларды атайық? Атмос – ауа, сфера – шар деген мағынаны береді. Атмосфера – бұл газ, яғни ауа. Ал ауаның құрамы қандай екенін кім біледі? (78% - азот, 21% - оттегі, 1% - әр түрлі газдар). Ендеше, ауырлық күшінің әрекетінен оның жоғарғы қабаттары төменгі қабаттарға қысым түсіреді және Паскаль заңы бойынша өзіне түсірілген қысымды барлық бағытта таратады. Соның салдарынан жер бетіне және барлық денелерге атмосфералық қысым түсіреді.

Ал енді, балалар, атмосфералық қысымның бар екеніне көз жеткізу үшін мынадай тәжірибе жасап көрейік. Жылжымалы поршені бар түтік алып, оны суы бар ыдыстың ішіне батырып, поршеньді жоғары қарай жылжытайық. Су поршеньмен ілесе көтеріледі. Мұның себебі атмосфера су бетіне төмен қарай әрекет етеді. Паскаль заңы бойынша ол қысымды төменнен жоғары қарай жеткізеді. Суды поршеньмен ілестіретін осы атмосфералық қысым.

Атмосфералық қысымды ХVII ғасырда италиян ғалымы Торричелли зерттеген. Ол ұзындығы 1 метр бір жағы бітеу шыны түтік алып, сынаппен толтырады. Содан кейін түтіктің аузын жауып, сынап құйылған табақшаға төңкереді. Сонда сынаптың біраз бөлігі табақшаға төгіледі, ал түтік ішінде 76 см тең сынап бағаны қалады. Себебі сыртқы атмосфералық қысым ішкі атмосфералық қысымға теңелген кезде сынап төгілуін тоқтатады.

Атмосфералық қысымды сынап бағанының биіктігі бойынша өлшейді. Атмосфералық қысымның өлшем бірлігі ретінде 1 миллиметр сынап бағаны алынады.

1 мм сын.бағ.=133,3 Па

Сөйтіп атмосфера бізге және барлық денелерге қысым түсіреді.

Мысалы: массасы 60 кг, бойы 1,60 см, сыртқы денесінің ауданы 1,6 м² адамға атмосфера 160000 Н күшпен әсер етеді екен. Бұл массасы 16 тонна ауаның қысымы деген сөз. Сонда осындай үлкен қысымды адам қалай сезбей, емін – еркін жүреді? Себебі, адам денесіндегі сұйықтың қысымы сыртқы атмосфералық қысымға тең. Сондықтан қысымды сезбейміз.

1. «Алғырлар» аялдамасы.

Есеп шығару, тестпен жұмыс.

1. «Зерттеушілер» аялдамасы.

Тәжірибе көрсету.

1. Тиынды құрғақтай алу.

2. Ливермен жұмыс.

3. Стакандағы су неліктен төгілмейді?

1. Қорытынды. Сонымен, балалар, біз қысым шыңына шықтық. Ауа қабаты жоғарылаған сайын қысым азая береді, температура төмен болады. Егер ең биік шың – «Эльбрус» шыңының басында біз жұмыртқаны пысыратын болсақ, әдеттегідей жер бетінде 3 минут уақыт жұмсалса, осындай биік шыңның басында 1,5 сағаттай уақыт кетеді.

2. Бағалау.

3. Үйге тапсырма (24-жаттығудың 1-ші тапсырмасы, §50).