Ұлы отан соғысы

ҰЛЫ ОТАН СОҒЫСЫ

Тұрханов Мейрамбек

Жетекшісі: Шеттыкбаева С.С.

Физика пәні оқытушысы

Семей қ. «Көлік колледжі» КМҚК

Зерттеу жұмысының құрылымы. Зерттеу жұмысы кіріспеден, негізгі бөлімі, қорытынды бөлімнен және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

КІРІСПЕ

Биыл Ұлы Жеңіске 75 жыл. Жылдар зулап өткен сайын құрметті де қадірлі ардагерлеріміздің де қатары сиреп барады. Қанша жыл өтсе де ардагерлер үшін сұрапыл соғыстың қасіреті, қан майданның көрінісі естерінен кетпес...

Сұрапыл соғыс 1941 - 1945 жылдар аралығында тұтқиылдан көп ұлтты совет халқына шабуыл жасаған гитлерлік фашизмге қарсы соғыс еді.

Совет халқы жұмған жұдырықтай, тас түйін күйде Отанын қорғады. Соғыс салған зардап әр халықты, әр қаланы, әр үйді жалмап, қиратып, зар еңіретті. Дүниежүзін дүр сілкіндірген сұм соғыстың зардабы қазақ жерін айналып өткен жоқ. Ұлы Отан соғысының сұрапыл ауыртпалығын бастан өткерген біздің елдің ұраны "Бәрі де Соғыс үшін" деп аянбай еңбек етті. Қазақ халқы совет әскерін азық - түлікпен, оқ - дәрімен қамтамассыз етті, сол кездегі тылдағы еңбеккерлердің еңбегі ерең еді.

НЕГІЗГІ БӨЛІМ

Ұлы Отан соғысының  негізгі кезеңдері:

Бірінші кезең (22 маусым 1941 жыл – 18 қараша 1942ж) соғыс басталған күннен бастап кеңестік жасақтың Сталинграт астында шабуылына дейін. Бұл СССР үшін ең қиын кезең болған. Басты шабуыл бағытына қарай адамдар және соғыс техникасында көп артықшылық жасау арқылы, неміс әскері маңызды жетістіктерге жетті.

1941 жылы қараша айының соңына қарай кеңес жасақтары Ленинград, Москва, Ростов-на-Донуға дейін қарсыластың асып түсетін күшінің соққысының шегініп, дұшпандарына өте үлкен территория қалдырды.

Қаза тапқан, жоғалған және тұтқындар мен шамамен 5 млн адам, танктер мен сомолёттердің үлкен бөлігін жоғалтты. Неміс фашистік жасақтардың 1941 жылдың күзінде негізгі күштері Москваны жаулауға бағытталды. Москва үшін шайқас 1941 жылы 30 қыркүйегінен бастап 1942 жылы 20 сәуіріне дейін жалғасты.

1941 жылы 5 – 6 желтоқсанда қызыл армия шабуылға шықты. Қарсыласын Фронт қорғанысы жұмылып кетті. Фашистік жасақтар Москвадан 100-250 км -ге лақтырылды. Москваны жаулау жоспары құлады шығыста тез соғыс болмады. Москва түбіндегі жеңіс үлкен халықаралық маңызға ие болды.

Япония және Турция СССР –ға қарсы соғысқа шығудан тиылды. Бірақ 1942 жылы кеңестік басшылықтың қателігіне (ең алдымен Сталинің) Қызыл Армия Солтүстік – Батыста. Харьков және Қытай қырым түбінде бірнеше үлкен жеңіліске ұшырады.

Неміс фашистік жасақтар Волгаға Сталингратқа және Кавказға шықты. Осы бағыттағы кеңес жасақтардың қайратты қорғанысы, сонымен қатар елдің экономикасының соғыс рельсіне ауыстырылуы жиналған соғыстық шаруашылық жасау дұшпан тылында партизандық қозғалыс жасау кеңестік жасақтардың шабуылына қажетті шарттар дайындады.

Екінші кезең (19 – қараша 1942 жыл 1943 жылдар соңы) соғыста негізгі өзгеріс қорғаныстың шайқаста қарсыласмты шаршатып және қанын төгіп, 1942 жылы 19 қарашада кеңес жасақтарының жаудың шабуылына қарсы шабуылға көшті.

Сталинград түбінде қоршауға алынып 22 фашистік дивизиялар құрамында 3 мыңнан аса адам болды. 1943 жылы 2 ақпанда осы топ жойылды. Осы уақытта дұшпандық жасақтар Солтүстік Кавказдан қуылған болатын. 1943 жылы жазына қарай кеңестік Германиялық Фронт тұрақтандырылды. Өздеріне ыңғайлы Фронт конфигуратциясын қолдана отырып, фашистік жасақтар 1943 жылы 5 шілдеде стратегиялық бастаманы қайтару және кеңестік топ жасақтарда Курстың доғада қоршап алу мақсатымен Курс түбіне шабуылға көшті. Өте қатігез күресте қарсыластың шабуылы тоқтатылған болатын. 1943 жылы 23 тамызда кеңестік жасақтар Орел, Белгород, Харьковты босатып алды да, Днепірге шықты, 1943жылы 6 қарашада Киев азат етілді.

Жаздық-Күздік уақыттағы шабуыл кезінде қарсыластың жарты дивизиясы талққандалды. Кеңестік одақтық біршама терииториялары азат етілді. Фашистік блоктың ыдырауы басталды,1943 жылы соғыстан Италия шықты. Әскери өнеркәсіп 1943 жылы Фронтқа 29,9 мың самолёт, 24,1мың танк, 130,3 мың қару жарақ түрін берді. Бұл Германия 1943 жылы шығарғанда қарағанда көп болды. 1943 жылы Кеңес одағы Германияны әскери техникамен қоса қару-жарақтың негізгі түрін өндіруден озып кетті.

Үшінші кезең (1943 жылы 8 мамыр 1945 жыл) Ұлы Отан соғысының аяқталу кезеңі. 1944 жылы кеңестік экономика бүкіл соғыс уақытында ең жоғарғы денгейге жетті.

Өнеркәсіп, өндіріс,транспорт, ауылшаруашылық сәтті дамыды. Әсіресе әскери өндіріс тез өсті. 1944 жылы шыққан танктер және САУ 1943 жылмен салыстырғанда 24-тен 29 мыңға дейін көбейді, ал соғыстың самолёттері 30- дан 33 мыңға дейін өсті. Соғыс басталғаннан бастап 1945 жылға дейін шамамен, 6 мың кәсіпорын іске қосылды. 1944 жылы Кеңестік қарулы күштер жеңіспен аяқталды.

СССР барлық терииториясы түгелмен фашистік оккупанттардан азат етілді. Кеңестік Одақ Еуропа халқына көмекке келді. Кеңес әскері Польшаны, Руминяны, Болгарияны, Венгрияны, Чехословакияны, Югасловияны азат етті, Норвегияға да жетті.

Руминия және Болгария Германияға соғыс жариялады. Финляндия соғыстан шықты. Қыстағы шабуылда 1945 жылы Кеңес Әскері дұшпанды 500 км алыс ығыстырып тастады.

Польша, Венгрия және Австрия Чехословакияның шығыс бөлігі түгел азат етілді. Кеңес әскері Одерге дейін шықты. (Берлиннен 60км) 25 сәуірде 1945 жылы кеңестік жасақтар мен Американдық және ағылшын жасақтарымен Эльбіде, Торгау ауданында тарихи кездесу өтті.

Берлиндегі сайыс қатігез және жігерлі сипатта болды. 30 сәуірде кеңес жалауы рейхстагқа тігілді. 8 мамырда фашистік Германияның капитуляциясы актына қол қойюы өтті. 9 мамыр Жеңіс күні болды.

1945 жылдың 17 шілдесінен 2 тамызға дейін СССР, АҚШ және Ұлыбритания ел басыларының үшінші Конференциясы өтті. 24 маусымда 1945жыл Москвада Қызыл алаңда жеңіс парады өтті. СССР жеңісі Гитлерлік Германиядан тек саяси және әскери емес, сонымен қатар экономикалық, бұған дәлел болатын факт 1941 жылдың шілдеден 1945 жылы тамыз кезеңінде біздің елде біршама маңызда әскери техника және қару –жарақ Германияға қарағанда көп өндірілді.

Қорытынды

Совет әсерлерінің Отан үшін қан кешкен әрбір қадамы, жеңісті жақындата түскен әрбір күні ұмытылмайды. Ұлы Отан соғысына қатысып, ерлік көрсеткен Бауыржан Момышұлы , Мәншүк Мәметова, Әлия Молдағұлова, Рақымжан Қошқарбаев, Қасым Қайсенов, Талғат Бигелдинов, Нұркен Әбдіров сияқты аңызға айналған аталарымыз бен апаларымыздың есімдері тарих бетінде мәңгіге жазылып қалады.

Табандылық пен ерлік, Отанға деген сүйіспеншілік қатал соғыста Жеңіске жеткізді. 9 мамыр Жеңіс күні - ТМД елдері, сан мыңдаған ұрпақ үшін ортақ мереке. Бұл күн - бейбітшілік пен жасампаздық күні. Отанын қорғаған жауынгер солдаттар мен офицерлердің батырлығының, тылдағы Жеңісті жақындатқан еңбеккерлердің ерлік еңбектерінің мәңгі өшпес күні. Жеңіс күні - абыроймыз бен даңқымыздың мерекесі.

Аталарымыз бен әжелеріміздің, әкелеріміз бен аналарымыздың батырлықтары мен жанқиярлықтары, олардың өз Отанына деген шексіз сүйіспеншіліктері - Қазақстанның бүгінгі жастары үшін мақтан тұтарлық үлгі. Қазақ елінің жастары, осындай байтақ да бейбіт елде тұрып жатқанымыз үшін де бақыттымыз!

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:

1. Қазақ жауынгері Ұлы Отан соғысы майданында: Тарихи -құжаттық зерттеу. - Алматы: Өнер, 2010. - 210 б. :

2. Григорьев, В. К.
   Яростный 1941. Размышления историков: Учебное пособие / В. К. Григорьев, Л. С. Ахметова;  МОН РК, КазНУ им. Аль-Фараби. - Алматы, 2011. – 384 с.

3. Момышұлы, Бауыржан
   Москва үшiн шайқас / Момышұлы, Бауыржан. - Алматы: Қазақтың мемлекеттік көркем әдебиет баспасы, 1959. – 244 б.