§ 11. Механикалық қозғалыс. Санақ денесі. Қозғалыстың салыстырмалылығы
§ 11. Механикалық қозғалыс. Санақ денесі. Қозғалыстың салыстырмалылығы
Дененің қозғалатыны немесе қозғалмайтыны туралы айту үшін, оның айналасындағы басқа денелерге қатысты орнын өзгертетінін не өзгертпейтінін білуіміз керек.
Денелер уақыттың өтуіне қарай бір-бірімен салыстырғанда бұрынғы орнын өзгерте алады.
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Дененің қозғалатыны немесе қозғалмайтыны туралы айту үшін, оның айналасындағы басқа денелерге қатысты орнын өзгертетінін не өзгертпейтінін білуіміз керек.
Денелер уақыттың өтуіне қарай бір-бірімен салыстырғанда бұрынғы орнын өзгерте алады.
Денелердің бөліктері де уақыттың өтуіне қарай бір-бірімен салыстырғанда бұрынғы орнын өзгерте алады.
Дененің немесе дене бөлшектерінің уақыттың өтуіне қарай бір-бірімен салыстырғандағы бұрынғы орнының өзгеруімеханикалық қозғалысдеп аталады.
Қозғалмайды деп есептелетін және басқа денелердің қозғалысы соған салыстырылып қарастырылатын дененісанақ денесідеп атайды.
Ал онымен салыстырғанда бұрынғы орнын өзгертетін денеқозғалыстағы денедеп аталатын болды.
Суретте бала экскалатормен бірге қозғалып барады , ал экскалатор қабырғасымен салыстырғанда ол тыныштықта тұр. Яғникез келген механикалық қозғалыс салыстырмалыболып табылады.
Қозғалып бара жатқан және қозғалмай тұрған денелер жайлы келтірілген мысалдар тек қозғалыс қана емес, сондай-ақ тыныштық та салыстырмалы екенін көрсетеді. Абсолют тыныштықта болатын дене жоқ.
Қозғалыс– барлық денелерге, табиғаттағы нәрселердің бәріне, бүкіл материялық дүниеге тән қасиет.
Қозғалысты сипаттау үшін дененің уақытқа байланысты өз орнын қалай өзгертетінін білу керек. Ол үшін санақ денесімен байланысқанкоордината жүйесін сызамыз.Координата жүйесі, суретте көрсетілгендей, өзара тікбұрыш жасап қиылысатын үш түзу сызықтан тұрады.
Санақ денесімен байланысқан сызықтар жүйесінкоордината жүйесідеп, ал сызықтардың қиылысу нүктесін санақ басы немесекоордината басыдеп атайды.
Санақ жүйесі деп санақ денесімен байланысқан координата жүйесі мен сағатты айтамыз.
Жаңа сабақты пысықтау сұрақтары?
Механикалық қозғалыс деп нені
айтады? Мысал келтіріңдер?
2. Дене қандай денелермен
салыстырғанда қозғалатынын
көрсету не үшін қажет?
3. Санақ денесі деген не? Мысал келтіріңдер?
4. Тыныштық та салыстырмалы дейтініміз неліктен? Мысал келтіріп түсіндіріңдер?