Презентация урока: Сила Архимеда

Тақырыбы: Архимед күші.

Мұғалімі: Сыйхымбаева Н.М.

II.Үй тапсырмасын тексеру :

1) С ұ ра қ -жауап ар қ ылы с ұ ра қ тар беріп білімдерін тексеру.

1. К ү шті ң т ү рлерін ата?

2. Ү йкеліс к ү шіні ң т ү рлерін ата?

3. К ү шті қ андай құ ралмен ө лшейміз?

4. Бір қ ылыпты қ оз ғ алыс деген не?

5.Бір қ алыпсыз коз ғ алыс деген не?

6.Неге жаңбыр жауар алдында адамның

сүйек буындары сырқырайды.

7. Қатынас ыдыстарды бөліп ал.

2. Физикалы қ шамаларды ө лшем бірліктерімен т ұ тастыры ң дар.

1).

Тұрақты шамалар V 9,8Н/кг

С ұйық тығыздығы g кг/м 3

Дене к ө лемі ρ м 3

2 )

1. Жылдамдық

2. Күш

3. Уақыт

4. Ұзындық

5. Тығыздық

кг/м 3

м/с

м

с

Н

3 . «Си қ ырлы текше» эксепримент ж үргізу.

Ыдыс ішінде су бар. Ыдыс т ү бінде тиын жатыр.

Қ а қ па қ , сірі ң ке, қ а ғ аз, пинцет, ста қ ан

сия қ ты құ ралдарды ң қ айсысын пайдаланып,

қ олды су қ ылмай, тиынды қ алай алу ғ а болады?

4. « Ойлан тап » ойыны ар қылы білімдерін тексеру.

• Елеуішпен су ә келуге бола ма?
• М ұ з қ андай к ү йге жатады?
• Егер кеседегі суды ң б ә рін ішіп қ ойса қ не қ алады?
• Ауа қ андай к ү й?

• Қ андай ыдыс қ а су құ йылмайды?

• Ал су қ андай к ү йге жатады?
• Орнынан қ оз ғ алмай не ө тіп бара жатыр?

5

5. Физикалы қ т ә жірибе.

Сіздерді ң алдары ң ызда т ә жірибе ө ткізу ү шін бірнеше құ ралдар бар. Н ә тижеге жеткен уа қ ытта, мынандай с ұ ра қ мазалайды. Неліктен?»

Піскен ж ұ мырт қ а, қ а ғ аз, сірі ң ке. Қ а ғ азды жа ғ ып, б ө телкені ң ішіне саламыз да, ү стіне ж ұ мырт қ аны қ оямыз. Ж ұ мырт қ а б ө телкені ң ішіне кіреді. Неліктен?

6. “Ой қозғау” сөз жұмбақ шешу

Оқушылар бұл сөз жұмбақты шешу арқылы,

өткен сабақтағы білімін нақтылап,

оны өз дәрежесінде көрсетеді.

я

• Жолды ң ө лшем бірлігі?

• Кеңістікте белгілі пішіні және нақты көлемі бар жеке тұрған нәрсе?
• Астрономияда өшпес із қалдырған Ұлықбектің аты?
• Дененің сапалық тектілігін сипаттайтын материя түрі?
• Аспан денелері туралы ғылым?
• Киімге жаққан әтір иісінің ауаға жайылуы қандай құбылыс?
• Табиғат туралы ғылым?
• Термометрдің өлшем бірлігі?

6. “Ой қозғау” сөз жұмбақ шешу

Оқушылар бұл сөз жұмбақты шешу арқылы,

өткен сабақтағы білімін нақтылап,

оны өз дәрежесінде көрсетеді.

м

е

т

Р

д

е

а

м

Н

с

е

ұ

т

ф

з

г

х

р

а

р

и

о

а

н

т

з

м

д

а

д

и

о

и

м

у

к

ф

м

е

с

ф

д

и

а

у

я

з

и

я

Архимед күші.

Мақсаты: Су ішінде денеге әрекет ететін ығыстырушы күшті анықтауды үйрете отырып білім және білік дағдыларын қалыптастыру.

АРХИМЕД ...

Архимед (б.з.б. 287-212) Ежелгі Грекияның ұлы ғалымы, математигі,

механигі. Ол Сицилия аралындағы Сиракуз қаласында туып, сонда өмір

сүрген. Архимед астроном Фидийдің баласы деген жорамал бар. Архимед

сол замандағы ірі мәдениет орталығы - Мысырды аралап,

александриялық ғалымдардан, солардың ішінде Конон мен Эратосфеннен

білім алған. Оның математикалық еңбектері өз заманынан озық болған.

Архимедтің көптеген математикалық еңбектерінің ішінен қисық

сызықтардың ұзындықтарын, әр түрлі фигуралар мен денелердің көлемін

және беттердің ауданын есептеу ерекше орын алды. Архимед рычаг заңын,

суда өлшеу арқылы қорытпаның құрамын анықтау тәсілін тапқан, өз

атымен аталған гидростатика заңын ашқан, жер суаратын механизмдерді,

жүк көтеретін рычаг жүйелері мен блоктарды, тас ататын, қамал бұзатын

соғыс қондырғыларын, т.б. ойлап шығарған. Рычагтың математикалық

заңын тапқанда, Архимед “Тіреу нүктесін берсеңдер, Жерді де төңкеріп

тастаймын” деп айтқан екен. 9-11 ғасырларда Архимедтің еңбектері араб

тіліне, ал 13 ғасырда олар араб тілінен латын тіліне аударылып, Батыс

Еуропа елдеріне тараған.

АРХИМЕД ЖАЙЛЫ АҢЫЗ ...

Аңыз бойынша, бұл заңның ашылуына себепкер болған сиракуз патшасы Гиерон болған екен. Ол Архимедке

өзінің тәжінің таза алтыннан жасалғанын біліп беруді тапсырады.

Архимед күшін анықтау үшін, дененің ауадағы және сұйықтағы

салмақтарын өлшеп, алынған мәндерінің өзгерісін анықтаймыз .

АРХИМЕД ЗАҢЫ

Сұйыққа батырылған денеге әсер ететін кері итеруші күш, осы дене

ығыстырып шығарған сұйықтың салмағына тең болады.

Тәжірибе:

Суды суға батырып, қолды қоя бергеннен кейін, доп қайтадан су бетіне шығады.

Мұғалім: доп неге су бетіне ытқып шығады?

Жауап: өйткені допқа күш әсер етті.

Мұғалім: жауап дұрыс, допты судан ығыстырып шығатын күш әсер етті. Бұл күшті біз ығыстырушы күш деп атаймыз.

Мұғалім: сол ыдысқа цилиндрді салайық. Дене батып кетті. Бұл жағдайда ығыстырушы күш әсер ете ме?

Жауап: оқушылар әр қилы жауап беруі мүмкін.

Мұғалім: цилиндрге ығыстырушы күш әсер ете ме екенін тексеру үшін, цилиндрді динамометрге іліп, динамометрдің көрсеткішін жазып аламыз. Содан кейін цилиндрді сол тұрған күйінде суға батырамыз да, динамометрдің кқрсетуін жазып аламыз. Екі жағдайдағы динамометр көрсеткішін салыстырамыз. Тәжірибе жасалады. Не байқадыңдар:

Жауап: Цилиндрді суға салғанда динамометрдің көрсетуі кемиді.

Мұғалім: бұдан қандай қорытынды жасауға болады?

Жауап: Су салынған кез келген денеге ығыстырушы күш әсер етеді.

Мұғалім: бұл күш қалай қарай бағытталған?

Жауап: Сұйықтықта тұрған денеге әсер ететін ығыстырушы күш жоғары қарай бағытталған.

Тәжірибе: Білеуше тәрізді денені суға салынады.

1. Суға көлемі 100 см 3 болатын дене батырылған. Осы денеге әсер ететін

ығыстырушы күшті анықтаңдар. Судың тығыздығы - 1000кг/ м 3 .

2. Керосинге массасы 500 г темір кесегі батырылған. Ығыстырушы күшті

анықтаңдар. Темірдің тығыздығы-7900кг/ м 3 , ал керосиннің тығыздығы

- 800кг/ м 3 .

ҮЙ ТАПСЫРМАСЫ

& 44 - оқу

23-жаттығу (8-9)