Саба?ты? та?ырыбы: Таби?и радиоактивтілік
Саба?ты? ма?саты:
1.Білімділік: 1.Таби?и радиоактивтілік туралы жалпы т?сінікті айту?а, есептер шы?аруда ?олдана білуге ?йрету.
2.Дамытушылы?:Радиоактивтілік ыдырау за?ына есеп шы?арту ар?ылы о?ушы бойында?ы есте са?тау, ?абылдау, логикалы? ойлау ?абілеттерін дамыту.
3.Т?рбиелік: П?наралы? байланысты арттыра отырып, теориялы? білімін практика ж?зінде ?олдана білуге, ?з бетінше ізденуге, зерттеуге т?рбиелеу.
Саба?ты? типі: жа?а білімді ме?геру
Саба?ты? т?рі: аралас саба?
Саба?ты? ?дісі : баяндау, с?ра?-жауап
П?наралы? байланыс : химия, математика
Болжамдан?ан н?тиже: О?ушыларды? таби?и радиоактивтілік ж?ніндегі білімдерін ?мірмен байланыстыра отырып, теориялы? ж?не практикалы? есеп шы?ару ар?ылы білімдерін дамыту.
Саба?та ?олданылатын к?рнекіліктер: О?улы?та?ы 8.7-8.9-8.10.-сызыл?ан слайдтар,мультипроектор,электронды о?улы?та?ы анимация мен видеофрагменттер,интернеттен алын?ан материал.
Саба?ты? жоспары:
І.?йымдастыру кезе?і (2 минут)
ІІ.?й тапсырмасын с?рау. Сергіту с?ра?тары (8 минут)
ІІІ.Негізгі саба? (17 минут)
ІV. Жа?а саба?ты бекіту.
V. Есеп шы?ару. (13 минут)
VІ. О?ушыларды ба?алау 2 минут)
VII. ?йге тапсырма
?йымдастыру кезе?і. О?ушыларды? зейінін саба??а аударамын.
1.Саба?ты? та?ырыбын жариялау.
2.Саба?ты? ма?сатымен таныстыру.
ІІ.?й тапсырмасын с?рау.
Сергіту с?ра?тары :
- Атом ядросында нуклондарды ?андай к?ш ?стап т?р ?
- Ядролы? к?штерді? басты ерекшеліктері ?андай ?
- Масса а?ауы дегеніміз не ?
- Ядроны? байланыс энергиясы дегеніміз не ?
- Меншікті байланыс энергиясыны? м?нін ?алай т?сінесі?дер ?
- Не себепті мырышты? ядросы уранны? ядросына ?ара?анда т?ра?ты болып ?алады?
1-2-3 о?ушы?а?лестірмелі ?а?аздар таратамын.
1.) Натрий23 11Na2.) 19 9F3.) 107 47Agядроларыны? ??рамы ?андай
3.Жа?а саба?
Жоспары :
- 1. Радиоактивтілікті? ашылу тарихы
- 2.Радиоактивті ыдырау за?ы (Ы?ысу ережесі )
- 3. α-ыдырау
- 4. β- ыдырау
- 5. γ- ыдырау
- 6. ?орытынды
Радиоактивтілік с?зі латынны? Radio- с?уле шы?ару ,Activus- ?рекетті деген с?зінен шы??ан (слайд 1)
1886 жылы А.Беккерель уран т?зыны? фотопластина?а ?серін зерттеген.Белгісіз с?улелерді? заттармен ?серлескенде :
- Фотопластинканы ?арайтатыны
- Газдарды иондауы
- Кейбір ?атты денелер мен с?йы?тарды? люминесценсия сын ту?ызатыны сия?ты ?асиеттері белгілі болды.
1898 жылы М.Складовскаямен П Кюри ?здігінен с?уле шы?аратын элементтерді радиоактивті деп, ал с?уле шы?ару процесін радиоактивтілік деп атады.
Ыдырауларды? ашылу тарихы( Слайд 2-3)
Радиоактивті ыдырау за?ын Э.Резерфорд пен П.Кюри радиоактивтік кезіндегі с?уле шы?аруды? зерттеу барысыныдыс т?біне орналас?ан радиоактивті элементрадий ?ор?асыннан жасал?ан ?алы? ?абатты ыдыс ішіне орналас?ан
Радийден шы??ан с?улелерге перпендикуляр ба?ытта к?шті магнит ?рісі ?сер етеді. Арнаны? ?арсысында фотопластина бар.Барлы? ?ондыр?ывакуумде орналас?анж?не одан шы??ан с?улелер ?ш шо??а б?лінген. Оларальфа –бета-гаммас?улелер деген ат?а ие болды. Арты? энергиясы бар ядро ?зіні? энергиясынанекі т?рлі жолмен б?ліп шы?арады:
- Механикалы?,термиялы? ж?не бас?а сырт?ы ?серсіз ядро ?здігінен ыдырап радиоактивті с?уле шы?арады, б?ліну н?тижесінде жа?а элементті? пайда болады- альфа ыдырау.
- Ядро ?зіні? электр зарядын бір бірлігіне ?згертуі ,я?ни нейтронны? протон?а немесе протонны? нейтронны? айналуы ар?ылы тосын ыдырайды-бета ыдырау
Ф.Содди б?ны ы?ысу ережесі деп атады.
Арты? энергиясы барядро энергиясыны? арты? б?лігінекі т?рлі жолмен б?ліп шы?арады :
- Механикалы? ,термиялы? ж?не бас?а да сырт?ы ?серсіз ,ядро ?здігінен ыдырап радиоактивті с?уле шы?арады,
- Ядро ?зіні? электр зарядын бір заряд бірлігіне ?згертуі,я?ни нейтронны? протон?а немесе протонны? нейтрон?а айналуыар?ылы тосын ыдырайды.
М. С. Кюри мен А.Беккерель
Ядроны? ішінде электронны? пайда болуы осы нейтронны? ыдырауыны? н?тижесі екен.Бета- ыдырау кезінде туынды ядро мен электрон ж?йесіні? энергиясы ыдырау?а дейінгі аналы? ядро ж?йесіні? энергиясынан кем болып шы?атынын ?лшеулер к?рсетті. 1930жылы В.Паулибета ыдырау кезінде ядродан жа?а элементтен бас?а та?ы бір массалы? саны А=0 мен ядроны? саны Z=0 те? б?лшек б?лініп шы?ады деген жорамаы д?рыс болды. ?лы итальян ?алымы Э.Ферми б?л б?лшекті нейтрино ν (нейтрина- кішкентай нейтрон) деп ата?ан. (слайд 4,5,6)
- .Саба?ты бекіту
V. ?орытындылау :
Радиоактивті с?уле шы?аруды? ??рылымы ?андай ж?не оны ?алай аны?та?ан
VI.Есеп шы?ару
- α-ыдыраудан кейінгі элемент ?андай?
2) 140 54 Xe (4 ?, 2β) ?андай т?ра?ты элементке айналады ?
VII.?йге тапсырма
- §8.4 Таби?и радиоактивтілік –о?ып келу
- 5-элементті? α-ыдырауын, 2β-ыдырауын жазып келу .
- . О?ушылар білімдерін ба?алау
