Физика сабағы
Архимед күші тақырыбына
есептер шығару
7 сынып
Психологиялық ахуал туғызу
Физика сабағы
Көңіл күйлеріңіз қалай?
Оқушылар қима қағаздар арқылы топтарын анықтайды және өз орындарына барып жайғасады.
№ 1 топ
№ 2 топ
“ Архимед ”
“ Паскаль ”
№ 3 топ
“ Торричелли”
Физика сабағы
Сабақтың мақсаты :
Білімділік
Тәрбиелік
Дамытушылық
Сабақ барысында оқушылардың дербестігін, пікір алмасуға, шығармашылық-қа, өздігінен білім алуға тәрбиелеу.
Оқушылардың «Қысым» тарауы бойынша алған теориялық білімдерін есеп шығару барысында қолдана білуге дағдыландыру.
Оқушыларды өз бетінше ғылыми ой қорытындыларын жасай білуге жетелеу.
Өткен тақырыпты қайталау.
Физикалық диктант
1.Сұйыққа немесе газға түсірілген қысым осы сұйықтың немесе газдың
әрбір нүктесіне өзгеріссіз беріледі. Бұл кімнің қағидасы .
2. Мақтаны, қағазды, ағаш жаңқаларын т.б престеу үшін қолданылатын
машиналар .
3. Газдың ыдыс қабырғасына түсіретін қысымы газ
соқтығысуынан пайда болады.
4. Газдың көлемін кішірейтсе , оның қысымы , ал көлемін
ұлғайтса, қысымы .
5.Жер бетіне және ондағы барлық денелерге
түседі.
6.Атмосфера қабаттары: .
7. қысымды өлшеуге арналған құрал
деп аталады.
8. қысым айырымын өлшеуге арналаған аспап.
- Атмосфералық қысымның әрекетіне негізделген құрылғылардың біріне
жатады.
10.Қалыпты атмосфералық қысым тең.
“ Сен маған, мен саған” алмасып дұрыс жауабын
тексереміз
1.Сұйыққа немесе газға түсірілген қысым осы сұйықтың немесе газдың
әрбір нүктесіне өзгеріссіз беріледі. Бұл кімнің қағидасы Блез Паскаль
2. Мақтаны, қағазды, ағаш жаңқаларын т.б престеу үшін қолданылатын
машиналар гидравликалық машиналар.
3. Газдың ыдыс қабырғасына түсіретін қысымы газ молекулаларының
соқтығысуынан пайда болады.
4. Газдың көлемін кішірейтсе , оның қысымы артады , ал көлемін
ұлғайтса, қысымы кемиді .
5.Жер бетіне және ондағы барлық денелерге атмосфералық қысым
түседі.
6.Атмосфера қабаттары: тропосфера,стратосфера,мезосфера,термосфера.
7. Атмосфералық қысымды өлшеуге арналған құрал барометр
деп аталады.
8. Манометр қысым айырымын өлшеуге арналаған аспап.
- Атмосфералық қысымның әрекетіне негізделген құрылғылардың біріне
сорғылар жатады.
10.Қалыпты атмосфералық қысым 760 мм сынап бағанына тең.
Архимед туралы аңыз Аңыз бойынша, бұл заңның ашылуына себепкер болған Сиракуз патшасы Гиерон болған екен. Ол Архимедке зергер жасаған өзінің тәжінің таза алтыннан немесе алтын мен күмістің қоспасынан жасалынғанын анықтауды тапсырады. Бұл есепті шеше алмай, Архимед көп күн әуреленді. Бір күні толтыра су құйылған ваннаға түскен кезде кенеттен ойына әлгі есептің шешуі келген екен дейді. Өзінің ашқан жаңалығына шаттана қуанған ол «Эврика!» (Таптым!) деп Сиракуз көшелерінің бойымен айғайлап жүгірген екен. Сірә,жаңалық ашқан адам ерекше бір сезімге бөленетін болар.
“ Ой қорыту” (жаңа сабақтың түйінді мәселелеріне
тоқталу)
- Сондықтан сұйықтың ішіндегі қандай да бір денеге әсер ететін Архимед күшін анықтау үшін, бұл денені ауада және сұйықта өлшеп, алынған мәндерінің өзгерісін анықтаймыз.
- Міне осы Архимед (кері итеруші) күші болып табылады.
F = p - p
A
ауа
сұйық
- Сұйыққа батырылған денеге әсер ететін кері итеруші
күш, осы дене ығыстырып шығарған сұйықтың
салмағына тең болады.
- Бұл заңды Архимед ашқан, сондықтан оның есімімен —
Архимед заңы деп аталады.
- Денеге әсер ететін Архимед күші F А төмен қарай әсер ететін салмақ күші mс g -мен теңеседі.
F А = mсg. (1)
- (1) формуласын басқа түрде жазуға болады. Сұйықтың массасы m с оның тығыздығы ρ с мен V с көлемінің көбейтіндісіне тең екенін ескеріп
F А = ρc V c g. (2)
- Vc-Бұл көлем дененің сұйыққа батып тұрған бөлігінің
көлеміне тең болады.
Vc= V
- Тыныштық күйдегі сұйыққа (немесе газға) батырылған кез-келген денеге сұйық (немесе газ) тарапынан кері итеруші күш әсер етеді, оның шамасы сұйықтың немесе газ тығыздығын еркін түсу үдеуімен, сұйыққа (немесе газға) батып тұрған дене бөлігінің көлемінің көбейтіндісіне тең болады.
Архимед күші
Тәуелді
Тәуелді емес
Дененің көлемі
Дененің формасы
Дененің тығыздығы
Сұйықтың тығыздығына
F = p *g*V
дененің
сұйық
А
Физика сабағы
Сөйлемді толықтыр
- Сұйыққа (газға) батырылған денелерге АРХИМЕД КҮШІ әсер
етеді.
- Архимед күші ЖОҒАРЫ бағытталған.
- Архимед күші дененің ауадағы және сұйықтағы
САЛМАҚТАРЫНЫҢ айырмасына тең.
- Архимед күші дененің ығыстырып шығарған СҰЙЫҚТЫҢ
салмағына тең.
- Архимед заңы мына түрде жазылады: F А = ρ c *g*Vд
- Архимед заңы арқылы суда кемелер ЖҮЗЕДІ .
Пазлды шешейік
https://learningapps.org/myapps.php
Есептер шығарайық
Сапалық есептер:
1 Неге өзен суына қарағанда ,теңіз суына жүзген жеңілірек?
Жауабы: теңіз суы тұзды , тұзы неғұрлым көп болған сайын тығызырақ келеді.Архимед күші көбірек болады.
2 Сүңгуір үйрек су бетінде қамыстың сабағынан ұя жасайды.Ұя су бетінде жел қалай соқса ,солай қарай жүзеді.Құстың ұясын су бетінде қандай күш ұстап тұрады.Ұяның пішіні мен көлемі туралы не айтуға болады?
Жауабы: судың бетінде ұяға Архимед күші әсер етеді .Ұя пішіні ұяның салмағымен оған әсер ететін ығыстырушы күштен бірнеше есе аз болуы керек .
3. Сүңгуір үйрек суда жақсы сүңгиді.Судың тарапынан әсер ететін ығыстырушы күшті ол қалай азайтады?
Жауабы: Сүңгуір үйрек өзінің көлемін азайтуға тырысады , яғни қанаттарын денесіне қысып алады.
4.Арқаңмен жүзгенде суда өзіңді жеңіл ұстайсың. Неге?
Жауабы: Арқаңмен жүзген жеңіл , өйткені арқаның көп бөлігі суға батады да кері итеруші күшті көбейтеді.
Физика сабағы
Кім жүйрік?
Білгеннің үстіне біле берейік!
Есептер шығарып үйренейік!
1-есеп
Суға көлемі 100см 3 болатын дене батырылған. Осы денеге әсер ететін ығыстырушы күшті анықтаңдар. Судың тығыздығы-1000кг/м 3 .
Берілгені
V=100см 3
ХБЖ
ρ =1000кг/м 3 .
=1*10 -4 м 3
формуласы
т/к F А -?
шешуі
F А = ρ c V c g.
Ғ А =1000*10 -4* 10=1H
Жауабы: Ғ А =1H
2- есеп
Керосинге массасы 500г темір кесегі батырылған. Ығыстырушы күшті анықтаңдар.
Темірдің тығыздығы -7900кг/м 3 , ал керосиннің тығыздығы -820кг/м 3 .
Берілгені
m=500г
ХБЖ
т/к F А -?
формуласы
=0,5 кг
ρ(т) =7900кг/м 3 .
шешуі
F А = ρ (к) V c g.
ρ(к) =820кг/м 3 .
V=0.5/7900=6,3*10 -5 м 3
V=m/p
Жауабы: Ғ А =0,51H
Ғ А =820*6,3*10 -5 *10=0,51H
Физика сабағы
Герон патшаның алтын тәжісінің ауадағы салмағы 20Н.Судағы салмағы 18,75Н.Алтынның тығыздығы 20000 кг/м, күмістікі 10000кг/м деп алып ,тәждің құрамында алтын мен күмістің қанша болғанын анықтайық.
Берілгені: Өрнегі:
P а = 20 Н F A = P а - P су
P к = 18,75 Н F A = p c g V д ;
V д =0,000125 м 3
p а = 20000 кг/м 3 gp су 10*1000
p к = 10000 кг/м 3
т/ к: m а — ?
m к ?
Шығарылуы:
m а = p а V =20000 * 0,000125 =2,5 кг
m к = p к V =10000*0,000125 =1,25 кг
F A 1,25
1. Суға көлемі 100 см 3 болатын дене батырылған. Осы денеге әсер ететін
ығыстырушы күшті анықтаңдар. Судың тығыздығы - 1000кг/ м 3 .
2. Керосинге массасы 500 г темір кесегі батырылған. Ығыстырушы күшті
анықтаңдар. Темірдің тығыздығы-7900кг/ м 3 , ал керосиннің тығыздығы
- 800кг/ м 3 .
3. Көлемі 0,6 м 3 , тығыздығы - 700кг/ м 3 емен бөрене су бетінде жүзіп жүр.
Еменнің қандай көлемі су астында болады? Судың тығыздығы - 1000кг/ м 3 .
Эстафеталық білім картасы
Картаны толтыруға 7 минут беріліп, жиналады да, әр дұрыс жауапқа 1 балдан есептеледі.
№
Физикалық шамалар
1
Математикалық өрнегі
Жылдамдық
2
Уақыт
Өлшем бірлігі
3
ν=l/t
м/с
Өлшейтін құрал
t=s/ν
Масса
4
с
Көлем
5
m=ρV
Спидометр
V=m/ρ
Сағат, секундомер
Ауырлық күші
6
кг
м 3
Салмақ
Таразы
7
F a =mg
Мензурка, сызғыш
Н
P=mg
Қысым
Н
P=F/S
Динамометр
Динамометр
Па
Барометр
Бағалау
Үйге тапсырма
Күнделікті енді ашайық Үй тапсырмасын жазайық. Архимед күші тақырыбын, Ұмытпай есте сақтайық.
§ 55 қайталау
29 жаттығу №6-9,
есептер жинағынан есептер шығару
