?ажайып физика" интеллектуалды? сайысы
«?ажайып физика» интеллектуалды конкурсын ?ткізу ЕРЕЖЕСІ
1. Жалпы ережесі.
Негізгі ереже 7-8 сыныптар?а арнал?ан «?ажайып физика» интеллектуалды сайысыны? ма?сатын, міндетін ж?не ?ткізу ережесін аны?тайды. ?ту тілі – ?аза?ша.
2. Сайысты? ?ту ма?саты:
О?ушыларды? функционалды? сауаттылы?ын дамыту ?шін танымды?, зияткерлік, шы?армашылы?, т?жірибелік ?абылеттерін арттыру.
3. Сайысты? міндеттері:
- Жеке т?л?аны? шы?армашылы? м?мкіншіліктерін дамыту, о?ушыларды? интеллектісін байыту, ой-?рісін ке?ейту;
- Дарынды ж?не ?абілетті балаларды к?бірек аны?тап, ары ?арай ?олдап, оларды? м?мкіндіктеріні? толы? ашылуына к?мек к?рсету;
- ?р т?рлі м?селелер бойынша а?парат алмасу ж?не ?ылыми-ізденіс ж?мыстарыны? т?жірибелерімен алмасу;
- О?у?а, физикалы? т?жірибе ж?мыстарына деген ?ызы?ушылы?тарын арттыру.
4. Сайысты? ж?мысшы органы
Сайысты дайындау ж?не ?ткізу ж?ніндегі ?йымдастыру ж?мыстарын ж?зеге асыру ?шін ?йымдастыру комитеті ??рылады.
?йымдастыру комитеті:
- сайысты? жалпы ?ткізілу т?ртібін аны?тайды;
- тікелей басшылы?ты ж?зеге асырады;
- ?ылыми-?дістемелік ке?есті ?алыптастырады;
- сайысты? ?орытындысына талдау ж?ргізіп, ?орытады;
- тапсырмаларды? мазм?нын аны?тайды;
- ж?мыстарды ба?алайтын критерийлерді аны?тайды, сайыс ?ткізілгенге дейін тапсырмаларды? ??пиялылы?ына жауап береді;
- ж?мыстарды тексеруге ?атысады;
- же?імпаздарды аны?тап, ?йымдастыру комитетіне ж?лделі орындарды беру ?шін ?сыныстар жасайды;
5. ?атысушыларды? ??рамы
Сайыс?а ?алада?ы жалпы білім беретін мектептерді? ж?не мектеп-гимназияны? 7-8 сынып о?ушылары ?атысады.Команда ??рамы 5 о?ушыдан ж?не 1 жетекшіден т?рады.
6. Сайысты? ?ткізілу т?ртібі мен орыны
Сайыс 2 кезе?де ?ткізіледі:
• бірінші кезе? –– 30 мин;
І тур. «С?лем – с?зді? анасы». (топтарды таныстыру, аты, ?раны, эмблемасы, с?лемдесуі)
ІІ тур. «Физика бізді? айналамызда». ( жауабы бірінші с?йлемнен кейін-3 ?пай, екінші с?йлемнен кейін-2 ?пай, ?шіншіден кейін-1 ?пай)
ІІІ тур. «Б?л не?» (физикалы? ??ралдарды таныстыру 5-тік ж?йе)
ІV тур. «Б?рін білгім келеді!» (си?ырлы текшелердегі с?ра?тар?а жауап, 10-40 ?пай)
• екінші кезе? – т?жірибелік (?й тапсырмасын к?рсету) – 45 мин.
І тур. «Ойлан тап». (?й тапсырмасы, физикалы? т?жірибелер к?рсету, 10-ды? ж?йе) Топты? кезе?де ?р топ 3 физикалы? ??былысты к?рсетеді, оны ?арсыластары т?сіндіру ?ажет. ??ралды о?ушылар ?здерімен бірге ??рап ?келу керек.
- ??былысты к?рсету – 5 минут;
- ?арсыластарды? ??былысты т?сіндіруі – 3 минут;
- ?з жауаптары – 2 минут;
IІ тур. «?діл?азылар с?ра?тары». (?діл?азы с?ра?тарына жауап беру – 3 минут).
7. ?орытындыларды ба?алау, марапаттау т?ртібі
Сайысты? ?орытындысы бойынша ?р ?атысушыны? жина?ан ?пайына с?йкес орындар аны?талады, команда – жалпы есепте. Же?імпаздар ма?тау ?а?аздарымен марапатталады.
Сайысты? ?ткізілу т?ртібі:
Сайыс 2 кезе?де ?ткізіледі:
• бірінші кезе? –– 30 мин;
І тур.«С?лем – с?зді? анасы». (топтарды таныстыру, аты, ?раны, эмблемасы, с?лемдесуі)
ІІ тур. «Физика бізді? айналамызда». ( жауабы бірінші с?йлемнен кейін-3 ?пай, екінші с?йлемнен кейін-2 ?пай, ?шіншіден кейін-1 ?пай)
1. Ол кез-келген адамда болады, біреуде аз, біреуде к?п;
Ол шама векторлы? емес, скаляр шама;
Ол кімде ?лкен болса, сол адам диета?а отырады;
(жауабы: масса)
2. Ол ?зен секілді а?ады, тек бір ба?ытта;
Оны кері б?ру?а болады, тек ертегіде ?ана;
Оны са?атпен ?лшейді;
(жауабы: уа?ыт)
3. Ол барлы? дені сау адамда бар, балалар мен ?йел адамдар?а ?ара?анда, ер адамдарда к?п;
Ол ауру адамдарда ?лсіз болады, ол зат емес ж?не са?талмайды;
Ол векторлы? шама, ол бізге шкафты жылжыту ?шін керек;
(жауабы: к?ш)
4. Ол ?шін энергияны? са?талу за?ы б?зылады;
Онсыз біз ая?пен ж?ре де, ?асы?ты ?олымыз?а ?стай да алмаймыз;
Ол аз бол?анды?тан, тірі балы?ты ?олымыз?а ?стай алмаймыз;
(жауабы: ?йкеліс)
5. К?зі ?ыра?ы, жан?ан жары?ты алыстан к?реді:
Ж?регіні? ?уаты 2,2 Ватт, ??мырында 40 тонна тама? жейді;
Жердегі е? а?ылды кім?
( жауабы: адам)
6. Адам организмінде бар зат;
Затты? ?ш к?йіні? біреуі;
Жерде онсыз ?мір жо?.
(жауабы: су)
ІІІ тур. «Б?л не?» (физикалы? ??ралдарды таныстыру 5-тік ж?йе)
Метр, рулетка, транспортир, са?ат, секундомер, термометр, динамометр, компас, таразы, микроскоп, фотоаппарат, мензурка, тонометр, воронка
ІV тур. «Б?рін білгім келеді!» (си?ырлы текшелердегі с?ра?тар?а жауап, 10-40 ?пай)
ТАБИ?АТ
10 – «Айналада?ы жай?ал?ан г?лдер, г?лден г?лге ?он?ан к?белек. Г?лдерді? иісі а??ып т?р». Б?л ?андай ??былыс? (Диффузия)
20–?айсысы ауыр: ысты? нан немесе сал?ын нан? (суы?ан нан, ты?ызды?ы к?п)
30–Температура т?мендегеп ауада?ы су тамшылары конденсациялан?анда пайда болатын ??былыс (шы?)
40 - ?йкеліс кезіндегі механикалы? ж?мысты? жылу?а айналу процесі ?айтымды ма, ?лде ?айтымсыз ба? (Таби?атта?ы барлы? процестер жылу алмасумен, ?йкеліспен, диффузиямен ?атар ж?реді, сонды?тан олар – ?айтымсыз)
ТЕХНИКА
10 –Кірпішті? салма?ы 2 кг ж?не та?ы жарты кірпіш. Кірпіш салма?ы ?анша? (3 кг)
20–Е? ал?аш рет ?ыздыру шамын 1872 ж. Санкт-Петербургте кім ойлап тапты. (А.Лодыгин)
30 –О?ушы рюкзагыны? белбеуі неге жалпа?? (Жалпа? белбеу денеге ?ысымды аз т?сіреді)
40 –Отта?ы ш?йнек неге ызылдап ?ндетеді? (ауа к?піршіктеріні? су жылы?анда ?л?айып, т?бінен ?опарылып жо?ары к?теріле баста?ан ?оз?алысынан ызыл туады)
??БЫЛЫС
10 –Балы?ты? ?олда жылпылдап т?рмайтын себебін т?сіндірі?дер (сырт?ы шырыш ?абы?ы ?йкелісті азайтады, сонды?тан ?стап т?ру ?иын)
20 –Бейнероликте ?андай физикалы? ??былыс к?рсетілген? (конвекция)
30 – Суды? тере? жерінде табан?а тас ?атты бата ма, ?лде таязда ма? (таяз жерінде ауырдады, тере? суда тас ауыртпайды себебі суда адамды к?теру о?ай. Архимед к?ші ?сер етеді)
40 – Бейнероликтегі т?жірибе ?андай физикалы? за??а негізделген? (Паскаль за?ы)
• екінші кезе?– т?жірибелік (?й тапсырмасын к?рсету) – 45 мин.
І тур. «Ойлан тап». (?й тапсырмасы, физикалы? т?жірибелер к?рсету, 10-ды? ж?йе)Топты? кезе?де ?р топ 3 физикалы? ??былысты к?рсетеді, оны ?арсыластары т?сіндіру ?ажет. ??ралды о?ушылар ?здерімен бірге ??рап ?келу керек.
- ??былысты к?рсету – 5 минут;
- ?арсыластарды? ??былысты т?сіндіруі – 3 минут;
- ?з жауаптары – 2 минут;
IІ тур. «?діл?азылар с?ра?тары». (?діл?азы с?ра?тарына жауап беру – 3 минут).
?орытынды. Марапаттау.