«Энергия. Денелердің потенциалдық және кинетикалық энергиялары.»

I кезең .Ұйымдастыру кезеңі

Көпір

тапсырмалары

Сұрақтарға жауап бер

1. Дененің қозғалу бағытында әрекет ететін күштің механикалық жұмысы қандай шамаларға тәуелді?

Жауабы: Күшке, жүрілген жолға: А=F·S

2.Мына бірліктерді халықаралық бірліктер жүйесіне айналдыр.

1кДж=1000 Дж 1 мВт= 0,001 В

1 МДж=1000000 Дж 1 мкВт= 0,000001 Вт

ІІ кезең.(топтық жұмыс)

Жаңа тақырыпты өз бетіңмен меңгер.

Теориясы: “Білу”

(Кім? Не? Қашан? Қайда? Не істеді?)

Бос орынға қажетті сөздерді жазып, сөйлемді толықтыр.

1.Жер бетіндегі тіршіліктің көзі - энергия

2. Бірде-бір техника энергиясыз қозғалысқа келіп, жұмыс істей алмайды.

3. Энергия ұғымы жұмыс және қозғалыс ұғымдарымен тікелей байланысты.

4.Қозғалыстағы кез-келген дене жұмыс істеуге қабілетті.

5.Денелердің істеген жұмысы сол денелердің массаларына тәуелді.

6.Егер дене жұмыс істеуге қабілетті болса,онда оның энергиясы бар деп айтады.

Теориясы:

“Түсіну”

(Неге? Себебі? Неліктен?)

«Мені таны» ойыны

1.Энергияға анықтама бер.

Жауабы:Дененің жұмыс істеу қабілетін нақты көрсететін физиқалық шам энергия деп аталады. Е-энергия,Дж(джоуль)

2.Механиқалық энергия нешеге бөлінеді?

Потенциялдық(латынша, потенция-мүмкіншілік)

Механикалық энергия

Кинетикалық (грекше, кинетикос- қозғалыс)

Теориясы: “Талдау”

(Салыстыр. Айырмашылығы неде?)

Потенциялдық және кинетикалық энергияға анықтама бер.

1.Потенциялдық энергия дегеніміз не?

Жауабы: Потенциялдық энергия деп әр түрлі дененің (немесе дене бөліктерінің) өзара орналасуы бойынша анықталатын энергияны айтады.

2.Кинетикалық энергия дегеніміз ?

Жауабы:Денелердің қозғалыс салдарынан туындайтын энергия кинетикалық энергия деп аталады.

Теориясы:

“Жинақтау”

(қорытынды шығар, сызба сөзжұмбақ)

Сұрақтарға "ия немесе жоқ" сөздері арқылы жауап бер.

1.Жоғары көтерілген дененің қандай энергиясы болады?

Жауабы: Потенциялдық (ия)

2.Деформацияланған дененің қандай энергиясы болады?

Жауабы: Кинетикалық (жоқ)

3. Потенциялдық энергия қандай шамаларға тәуелді болады?

Жауабы: Дененің массасы мен көтірілу  биіктігіне E_n= mgh (ия)

4.Дененің кинетикалық энергиясы қандай шамаларға тәуелді?

Жауабы: Дененің массасы мен жылдамдығына E_k= (ия)

Практикасы

“Қолдану”

(қарапайым тапсырмалар беру)

Есептерді шығар

1.Жер бетінен 3 м биіктікке көтерілген массасы 2 кг дененің потенциялдық энегиясы неге тең?

Бер: Шешуі: Есептелуі:

һ=3 м Е_п = mgh Е_п=2 кг·9,8Н/кг·3 м=60 Дж

m=2 кг

Т/к: Е_п-? Жауабы:60Дж

2.Массасы 80 кг, жылдамдығы 5 м/с велисопедшінің кинетикалық энергиясы неге тең?

Бер: Шешуі: Есептелуі:

m=80 кг Е_к= Е_к== = 1000Дж= 1 кДж

=5 м/с

Т/к: Е_к-?

Практикасы

“Баға беру”

(Сен қалай ойлайсын? Не істер едің?)

Сұраққа жауап бере отырып, бос нүктелердің орнынан тиісті сөздерді қой.

1.Тұрмыста энергияның өлшем бірлігіне не алынады .

Жауабы:киловатт·сағат (квт.сағ)

2.Тас вертикаль жоғары лақтырылған.Бұл жағдайда энергияның қандай түрлері болады?

Жауабы: Тас жоғары лақтырылғанда потенциалдық және кинетикалық энергиялары болады.

ІІІ бағалау кезеңі (жеке жұмысы)

Деңгейлік тапсырмалардыбіртіндеп орындап, балл

жинаңдар

Теориясы:

“Білу” (Кім? Не? Қашан? Не істеді?)

Тест жұмысы . Дұрыс жауабын белгіле.

1.Потенциялдық энергияның формуласын көрсет.

А) mgt Б) mgh В)

2.Кинетикалық энергияның формуласын көрсет:

А) Е_п= mgh Б) В) mg

3.Энергияның өлшем бірлігі қандай?

А) Дж Б) Вт В) С

4. 6 кДж-да қанша джоуль бар?

А) 600 Дж Б)6000 Дж В) 60 Дж

Практикасы

“Қолдану” (жоғарыдағы қарапайым тапсырмалар үлгісінде болу керек)

Есепті шығар.

Жалпы массасы 50т реактивті ұшақты ұшқыш Жермен салыстырғанда 300 м/с жылдамдықпен басқарып келеді. Ұшақтың кинетикалық энергиясы қандай?

Бер : Шешуі : Есептелуі:

m=50т =5·10⁴кг Е_к= Е_к ==

=300 м/с = 22,5·10⁸Дж = 2,3·10⁹Дж = 2,3 ГДж

Т/к: Е_к-?

2 – деңгей (5балл+4балл=9 балл)

Теориясы: “Түсіну”

(Неге? Себебі. Неліктен?)

Бос нүктенің орнына тиісті сөздерді кой.

1.Дененің жұмыс істеу қабілетіне қарай оның энергиясы қандай болады?

Жауабы: Егер дене неғұрлым көп жұмыс істей алатын болса, оның соғұрлым энергиясы көп болады.

2.Әр түрлі қозғалтқыштардың қуаты артқан сайын жасалынған жұмыс көп өндіріле ме, себебі неде?

Жауабы: Қуат шамасы артқан сайын өндірілген жұмыс та артады. Себебі, жұмыс қуатқа тура пропорционал

Теориясы: “Талдау”

(Салыстыр. Айырмашылығы неде?)

Сұраққа жауап бер.

1.Массалары әр түрлі екі дене берілген , қайсысының кинетикалық энергиясы көп?

Жауабы: Массасы мен қозғалыс жылдамдығы көп болса, оның кинетикалық энергиясы көп болады,яғни екінші дененің энергиясы көп.

Практикасы

“Қолдану”

(өзгертілген жағдайдағы тапсырмалар)

Есепті шығар

Массасы 10 кг дене түзу бойымен қозғалғанда оның жылдамдығы =2· t теңдеуге сәйкес өзгереді. t=5 с мезгіліндегі оның кинетикалық энергиясы қандай?

Бер: : Шешуі : Есептелуі:

m=10кг

2 t W_к= =2·5с=10 м/с

t=5 с

=2·t W_к== 500 Дж

Т/к: W_к-? Жауабы: 500 Дж

3 деңгей (9балл+3балл=12балл)

Теориясы:

“Жинақтау”

(қорытынды шығар, сызба сөзжұмбақ)

Венн диаграммасы. Ұқсастығын тап. Нүктелердің орнына тиісті шамаларды қой

энергия

Кинтикалық

E_к=

m-масса,кг бір-біріне

түрленеді

Потенциалдық

E_п=m𝐪𝐡

m-масса,кг бір-біріне түрленеді

Практикасы

“Баға беру” (Сен қалай ойлайсың? Не істер едің?)

Есепті шығар.

20 м биіктіктен жер бетінен 1 м қашықтыққа еркін түскендегі массасы 20 кг дененің потенциалдық және кинетикалық энергияларын тап.

Бер : Шешуі: Есептелуі:

𝐡₁=20 м W=Е_п+Е_к W_т=20кг·9,8Н/кг ·20м=4000 Дж

𝐡₂=1 м W=Е_п= mgҺ₁ Е_п=20кг·9,8Н/кг·1 м=200 Дж

m=20кг Е_п = mgҺ₂ Е_к=4000 Дж-200 Дж=3800 Дж

g =9,8 м/с² Е_к= W- Е_п

Т/к:Е_п-? Жауабы: 200 Дж ; 3800 Дж

Е_к-?

Үй тапсырмасы

§53 оқу. 30-жаттығу (3)