Дос болайық бәріміз

Дос болайық бәріміз

"Достық" құндылығы туралы түсініктерін одан әрі жетілдіру. Өзара сыйластық,достық сүйіспеншілік туралы түсінік беру

Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?

Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.

Быстро и объективно проверять знания учащихся.

Сделать изучение нового материала максимально понятным.

Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.

Наладить дисциплину на своих уроках.

Получить возможность работать творчески.

=> ПОЛУЧИТЬ СУПЕРСПОСОБНОСТИ УЧИТЕЛЯ <=

Просмотр содержимого документа
«Дос болайық бәріміз»

цФ.Оңғарсынованың Өлең, мен сені аялап өтем! атты мәнерлеп оқу сайысы

dauir89

9 мам 2013

16685

Пәні: Қазақ әдебиеті
Сыныбы: 5 - 11
Тақырыбы: Ф. Оңғарсынованың «Өлең, мен сені аялап өтем!» атты мәнерлеп оқу сайысы.
Мақсаты: Қазақтың ақын қызы Ф. Оңғарсынованың «Маржан»поэзиясымен тілдесу. Ақынның өміріне қысқаша шолу жасай отырып, өлең - жырларын оқушыларға жаттатып, білімдерін одан әрі шыңдауына үлес қосу. Оқушылардың еліміздің табиғатына, отанға деген сүйіспеншілігін арттыру.
Көрнекілігі: Слайд.
Әдісі: Мәнерлеп оқу, түсіндірмелі.
Сабақтың барысы:
1. Кіріспе сөз.
2. Ақынның өмірі мен шығармашылығы туралы мәлімет беру.
3. Ақын өлеңдерін мәнерлеп оқу.
4. Әділқазылармен таныстыру.
5. Бейне көрініске назар аудару.
Мұғалім сөзі: Құрметті ұстаздар, оқушылар! Бүгінгі ақын Ф. Оңғарсынованың «Өлең, мен сені аялап өтем!» атты мәнерлеп оқу сайысына қош келдіңіздер. Ақын өз заманының ар - ұжданы. Ол болашақ үшін өмір сүреді. Бүгінде Фаризаны білмейтін оқырман кемде - кем. Ақынның жазған жырлары сандуғаш болып сайрады. Фаризаның жырларында Жайықтың суындай жағаны соққан айбынды көңіл - күйі сезіледі. Фаризаның досы, сенері, мұңдасы, берер дәрі – дауасы – поэзия.
Ақынның өмірбаяны: (оқушылар)
Фариза Оңғарсынова 1939 жылы Атырау өңіріндегі Манаш ауылында дүниеге келген. 1967 жылы «Бұлбұл» деген атпен тұңғыш жыр кітабы жарық көреді. Бүгінде Фаризаны білмейтін оқырман кемде - кем. Ақынның жазған жырлары сандуғаш болып сайрады. «Маңғыстау монологтары» ақынның отыз жасындағы қолтаңбасы. Содан бері «Мазасыз шақ», «Мен сенің жүрегіңдемін», «Шілде», «Сенің махаббатың», «Дауа» сияқты кітаптары адам атты күрделі жаратылысты сан зерттейді. Олар не туралы? Махамбеттің мұңын сезгенде, қайратынан жыр жанығанда өршіл сарынға ерік береді. Міне, Фариза ақынның халқына ұсынған өр мінезді жырлары осы еңбектері арқылы белгілі болды.
• 1939 жылдың 5 желтоқсанында Гурьев (қазіргі Атырау) облысы, Новобогат ауданына қарасты Манаш ауылында туған.
• 1961 жылы Гурьев мемлекеттік педагогикалық институтының тіл - әдебиет факультетін бітіріп, Балықшы ауданының Еркінқала, Октябрьдің 40 жылдығы атындағы қазақ мектептерінде үстаздық еткен.
• 1966 - 1968 жж. Гурьев облыстық "Коммунистік еңбек" газетінің партия түрмысы бөлімінде әдеби қызметкер болып істеген.
• 1968 - 1970 жж. республикалық "Лениншіл жас" газетінің Ақтөбе, Гурьев, Орал облыстары бойынша меншікті тілші қызметін атқарған.
• 1970 - 1978 жж. республикалық "Қазақстан пионері" газетінің бас редакторы, 1978 жылғы желтоқсаннан "Пионер" журналының бас редакторы болып істеген.
• 1978 - 1996 жж - республикалық «ліно - Һеп» (қазіргі «Ақ желкен») журналының бас редакторы. ҚР Парламенті Мәжілісі 1 - ші және 2 - ші шақырылымдарының депутаты (1996 - 2004).
Лирикалары.
Ақын әйелдер жанының кұпиясын, арманын, махаббатын көп жазады. Ол сезім күйлерін шертуге, Әлия мен Мәншүктің тағдыры мен трагедиясына дастандар арнады.
Әйел – Ана тақырыбы.
Әйелдер жан дүниесіне барлау жасауда ақын жетістігі мол. Оны өзі де ашып айтады: Адам деген күрделі жаратылыс қой. Соның ішінде әйел халқының жан - дүниесі өз алдына бір әлем. Менің өз жырларымды сол әйел жанының сан күйін мүмкіндігім жеткенше жеткізгім келеді.
Көңілді, жайлы күнімді,
Азапты қайғы мұңымды
Өзімменен бөліскенің үшін,
Қатем мен жеңістерім үшін,
Менің мынау қиындау тағдырым болып
О, баста көріскенің үшін
Өлең, мен сені аялап өтем! – деп ақын толғағандай, оқушылардың жаттаған өлеңдерін тыңдайык.( 5 - 11 сынып жатқа мәнерлеп айту)
Ф. Оңғарсынованың өлеңдері – Каспийдің алапат толқынындай айбынды, аққуларындай пәк, туған даласындай кең, аруанасындай маңғаз, күніндей ыстық, тауларындай асқақ. Дара күндерімнің, нала түндерімнің, серігі болғанын үшін, біреудің пасықтығынан, біреудің жасып мұңынан, жүрегім сыздаған кезде, өлең, мен сені аялаймын,- дей келе
Жыр жазбасам жабығам,
Онсыз маған дүние жел өтіндей,
Жұрт ұқпайды жүрем мен неге күлмей,
Ал сен болсаң қайрайсың, құлшынтасын,
Содан саған бір пайда келетіндей.
Мен бір қызық адаммын
Қатал тағдыр сілкілеп мың санаған,
Құлап тұрып сонда да тыншымаған,
Жұртқа деген ызадан булыққанда
Сені орынсыз азаптап, ұрсып алам.
Сен – асқақсың, білемін
Маған ғана иіліп кешіресің
Иілуде бүгінде кісіге сын.
Қуаныштың мен үшін не екенін
Бұл жалғанда сен ғана түсінесің.

Тақтадағы слайдқа назар аудару.
Әділқазылар бағасын беру.
Қорытынды сөз:
Шынында да ақынның өлең жолдарында небір әдемі теңеулер, айшықтап суреттелген табиғат көрінісі, ішкі жан – дүниенің пәк сезімі, әйел жанының махаббаты, нәзіктігі көрініс табады. Осындай тапқырлықты тек Фариза ақын ғана таба алатын сияқты. Осылай еркелей жырлау Фаризаға тән секілді. Жыр әлеміне құлаш ұрған ақын жырлары өз оқырмандарын әліде қуанта берері сөзсіз. Кері қайтуФ.Оңғарсынованың Өлең, мен сені аялап өтем! атты мәнерлеп оқу сайысы

Кері қайтуақырыбы: «Ең бірінші бақытым – тілім менің» (мәнерлеп оқу сайысы)
Мақсаты:
Білімділік: оқушыларды туған халқының тілін қастерлейтін саналы да парасатты азамат етіп тәрбиелеу. Оқушыларға мемлекеттік тілді білудің маңызы жайлы айту және оны құрметтеуге үйрету.
Тәрбиелік: оқушылардың пәнге қызығушылығын арттырып, тілді құрметтеуге, тіл байлығын, маңызын түсіне білуге баулу.
Дамытушылық: тіл туралы өлең, тақпақ, нақыл сөздер айту арқылы оқушының сөздік қорын молайтып, тіл байлығын дамыту.
Барысы:
Кіріспе бөлім (мұғалім сөзі).
Ана тілі - адам болып жаралғаннан бері жан дүниесінің айнасы, өсіп - өніп, түрлене беретін, мәңгі құламайтын бәйтерегі. Ана тілі жүректінің терең сырларын, халық тарихының барлық кезеңдерін, жанның барлық толқындарын ұрпақтан - ұрпаққа сақтап отыратын қазына. Қазақ тілі аса бай, икемді тіл. Қалай исең, солай иіле береді. Орамын, бұрымын тауып, қисынын, орайын келтіріп пайдалансаң, бұл тілмен сурет салуға, тас қашап, ағаш, текемет оюға болады - ау. Бұл тілден май тамады десе де сыяр. Халықтың тіліне, жырына құлақ салсаң, небір алуа - шекер балдай татитын нәріне, әріне әсте тоймайсың. Ғашықпын қазақ тіліне... Осындай майса, сұлу тілді қалай өгейсітуге болады.
Тіл дегеніміз – адаммен бірге пайда болып, қатар жасасып келе жатқан қоғамдық құбылыс. Бұдан біз тілдің адамнан айырылмас серігі екенін көреміз. Тіл арқылы адамдар бір - бірімен пікір алысып, өзара түсінісіп, оны қатынас құралы ретінде пайдаланып отырады. Әр адам өз ойын басқа біреуге тіл арқылы жеткізсе, біреудің ойын тіл арқылы түсінеді. Тіл халықтың жаны, сәні, тұтастай кескін келбеті, болмысы деуге болады. Халықтың тарихта қалуы тіліне, тілінің сақталуына байланысты. Мағжан атамыздың: «Жан көріністерінің ең қымбаты - ой, ой тілі - сөз. Тіл адам жанының тілмашы. Тілі кем болса, адамның қор болғаны…» деген сөзі дәлел деуге болады.
Сол секілді, қазіргі таңда еліміз өз тәуелсіздігіне қол жеткізгеннен кейін мемлекеттік тіліміз – қазақ тілі болып бекітілді. Қазақстан Республикасының «Тіл туралы Заңы» күшіне енді. Болашағымызды баянды етер басты қаруымыз - тіліміз.
«Адамға екі нәрсе тірек тегі,
Бірі – тіл, бірі – ділің жүректегі», –
деп Жүсіп Баласағұн бабамыз айтқандай кез - келген мемлекеттің, елдің ең негізгі рәмізі де, ұраны да, тірегі де сол елдің ана тілі болмақ. Біздің ана тіліміз - қазақ тілі. Біздің Отанымыз - Қазақстан. Қазақстан Республикасының өз Елтаңбасы, Әнұраны, Туы бар. Сонымен қатар өз тілі бар.
Тіл – халық тарихы, тіл – ұлттық қазына, тіл – біздің намысыз, арымыз, байлығымыз, барымыз. 1989 жылы 22 қыркүйекте Қазақстан Республикасының Тіл туралы заңы қабылданды. Ол 1997 жылы қайта өңделіп шығарылды. Ол 6 тарау, 22 баптан тұрады. Оның 4 - ші бабында Қазақ тілі – Қазақстан Республикасының мемлекеттік тілі делінген.
Біз енді, туған еліміздің тілін ардақтап, сол тілде сауатты жазып, ойымызды жеткізе білсек нұр үстіне нұр емес пе? Бүгін тіл мерекесіне орай 4 – сыныптар арасында мәнерлеп оқу сайысы өткізілмек. Ендігі кезекті 4 - сынып оқушыларына берелік. Өздерінің тіл мерекесіне арнайы дайындаған тақпақтарын тамашалайық.

1 – оқушы:
Тілмен ғана қызық менің тірлігім,
Тату еткен ел мен елдің бірлігін.
Туған тілмен асқақ шығып ізгі үнім,
Туған тілде алып жүрміз біз білім.
Тілсіз жұртым шөптей қурап азады - ау,
Туған тілді қорғап бақшы қазақ - ау!
Сарқылмайтын қуатпенен күш берген.
Туған тілдің қасиеті ғажап - ау!

2 – оқушы:
Жылаған алғашқы іңгә үннен тілім,
Жөргекте былдыр қағып күлген тілім.
Жағымды ана әлдиі, ақ сүтімен,
Жүрегіме, қаныма сіңген тілім.
Жанымды жадыратқан бала тілім,
Жыр - ертек жаттаттырған сана тілім,
Жаралып жермен бірге, күн көзімен,
Жасасқан қазақ тілі – ана тілім.
Жырлатқан қазақтардың қазақтығын,
Жырлатқан ерлік, елдік азаттығын.
Жұлдызды құдіреттің туы болған,
Жауынгер ана тілім - қазақ тілім

3 – оқушы:
Қуан, далам! Қуанатын күн бүгін!
Серпіп таста мұңды жүрек түндігін.
Тіл туралы Заңым енді күшіне,
Паш еткендей кескен жаңа кіндігін.
Қуан, бабам! Қуанышты күн бүгін!
Деген едің «Тіл бар жерде өмір бар!»
«Халық жауы» атандың - ау сол үшін,
Ғұмырыңды құрбан етіп жолында.

4 – оқушы:
Бәлкім, дарыр жаныңа сенің де өнер,
Сонда ғана бір жүгім жеңілденер.
Қара бұлттар айығып аспанымнан,
Күңгірт тартқан жан дүнием көңілденер.
Ана тілмен сомдалар тыныстағы үн,
Ана тілді мен дәйім пір ұстадым.
Ана тілдің жолында ұғын, балам,
Садақа ғой
Даңқ пенен күміс тағың!

5 – оқушы:
Сәлем саған, жас буын жалғастырам,
Болашақта сендермен жалғасамын.
Тек жалғасам қазақтың тілі арқылы,
Ана тілін ауадай ардақтағын!
Сақтар болсаң халқыңды – тілді сақта,
Баға жетпес мұра жоқ тілден басқа!
Тілден өзге жиһаздың бәрін түгел,
Базарлайсың қалтаңда ақшаң жатса!

6 – оқушы:
Сол тілменен дүниені аттадым,
Таптым бүкіл тіршіліктің атауын.
Жатты онда уыз сүті ананың,
Жатты онда аманаты атаның.
Сол тілменен махаббатқа тіл қаттым,
Сол тілменен талай гүлді жырлаттым.
Сол тілменен сәбилерді сөйлетіп,
Талайлардың көз жастарын құрғаттым.
Сол тілменен аспан көрдім, жер көрдім
Сол тілменен көгершінге жем бердім.
Сол тілменен дүниеден кетемін,
Сол тілменен дүниеге мен келдім.

7 – оқушы:
Ей, туған тіл! Ата - анамның бал тілі!
Көп нәрсе ұқтым дүниеден туған тілім арқылы.
Анам алғаш осы тілде бесік жырын жырлаған,
Ұзақ түндер анам айтқан ертегілер тыңдағам.
Ей, туған тіл! Ертелі - кеш қуатыңмен өзіңнің,
Қаршадан шаттығымды, қайғымды да сезіндім.
Ей, туған тіл! Туған тілде тілек айттым мың рет,
Ата - анамды, мен пақырды жарылқа деп, құдірет!

(ҚР Тілдері күні мерекесіне арналған мәнерлеп оқу сайысы) Дайындаған:қазақ тілі мен әдебиет пәнінің мұғалімі Буранбаева Ш.Х. 2014-2015 оқу жылы Бекітемін Мектеп директоры: ------- Г.Б.Бисенгалиева Мақсаты: Оқушыларды мемлекеттік тілдің өркендеп, оянуына, мемлекеттік тілімізді сүюге, мемлекеттік тілді аяққа баспай, мәртебесін биік ұстауға тәрбиелеу. Оқушылардың өлеңді мәнерлеп оқу дағдысын қалаптастыру. Сол арқылы облыстық,аудандық мәнерлеп оқу сайыстарына оқушыларды іріктеу. Міндеті: Оқушылар өлеңді талапқа сай мәнерлеп жатқа көркем түрде оқулары тиіс. Көрнекіліктер: Тіл туралы қанатты сөздер.музыка,шарлар. Барысы: I – жүргізуші: Қайырлы күн! Ана тілін ардақ тұтар тіл жанашырлары! II - жүргізуші: Армысыздар, өрлі де, асқақ рухты тәуелсіз елдің жас ұландары! Қазақстан Республикасы халықтарының тілдер күніне арналған «Тамырым сенсің, туған тіл» атты 5-9 сынып оқушылары арасындағы мәнерлеп оқу сайысына қош келдіңіздер! (Әнұран) І – жүргізуші: Қайта туды қазағымның ай – күні, Күннен – күнге асар ма екен айбыны? Жетпіс жылда өтті талай кешуден, Қатар көріп шаттық , табыс, қайғыны. ІІ – жүргізуші: Қазақпын мен, қазақтың бөлшегімін, Қажеті не басқаның өлшемінің. Қазақ деген жалғыз ұлт мен боламын, Енді міне жетеді көпке үнім. І – жүргізуші: Олай болса сайыстың әділқазы мүшелерімен таныстырып өтсек,аудандық білім бөлімінің әдіскері Жоламанова А.А.мектеп директорының әдістеме меңгерушісі Гасанова А.С.аудандық,облыстық мәнерлеп оқу сайыстарының бірнеше дүркін жеңімпазы,11а-сынып оқушысы Сағындық Иса. ІІ – жүргізуші: Ана тілі - әр адамның өз ұлтының жан дүниесі мен мәдениетінен ғасырлар бойы жиған рухани азығынан нәр алатын кіндік тамыры. І – жүргізуші: Біздің ана тіліміз – қазақ тілі. Ол тек отбасы , ошақ қасының ғана тілі емес, мемлекеттік тіл! ІІ – жүргізуші: 22 – қыркүйек – Қазақстан Республикасы халықтарының тілдер мерекесі. Бұл – барша елге ортақ, жалпы халықтық мереке, барлық ұлт өкілдеріне көрсетілген құрмет. І – жүргізуші: Бүгінде Қазақстан Республикасының Тіл туралы Заңына 25 жыл толып отыр. (пауза жасалады.) ІІ – жүргізуші: Ерлік, елдік, бірлік, қайрат, бақ - ардың, Жауыз тағдыр жойды бәрін не бардың. Алтын күннен бағасыз бір белгі боп, Нұрлы жұлдыз, бабам тілі , сен қалдың. І – жүргізуші: ...Толғауы тоқсан қызыл тіл, Сөйлеймін десең өзің біл,- деп біз кезекті күмбірлеген күйге берейік. «Тойбастар» күйі. Орындайтын: Сапарғалиева Гүлназ 6а-сынып оқушысы. ІІ жүргізуші: Бүгін әділқазы мүшелігінде отырған,мектебіміздің мақтанышы Сағындық Исадан бір өлең оқып беруін өтінсек. І– жүргізуші: Ендеше мәнерлеп оқу сайысын бастайық.Сайыскерлер қазақ тілі,ана тілі туралы өлеңдерін жатқа мәнерлеп оқулары тиіс.Әр сыныптан екі оқушыдан қатысып отыр.Бірінші кезекте 9а-сынып оқушылары Айтжан Асыланбек пен Жолдыбаева Айдана шақырылады. ІІ – жүргізуші: Туған тілім қазынам,алтын кенім, Жаңа алыпқа өзіңді алып келдім. Қош келдің туған өлке,бесігіңе, Қасиетті бабамның тілі менің. Келесі кезекті 9д-сынып оқушылары Альмурзиева Айдана мен Букаева Розаға береміз. І – жүргізуші: Дұшпандардың талайын қызыл тілмен, Қылыштай сүйектерден тілімдедің. Өтсе де талай ғасыр,қилы заман, Қасиетті тілім менің бүлінбедің. Туған тіліміз туралы өлеңдерін оқу үшін 9б-сынып оқушылары Таубаева Наргүл мен Инташева Лаура шақырылады. ІІ жүргізуші: 7б- сынып оқушысы Сапарғалиева Гүлназдың орындауында әні. І – жүргізуші:Ортаға 8а-снып оқушылары Асуова Гүлжазира мен Түймешова Гүлжазираны шақырамыз. ІІ – жүргізуші: Туған тілім - бабам тілі - өз тілім Туған тілім –анам тілі - өз тілім. Туған тілім - далам тілі - өз тілім Туған тілім - адам тілі - өз тілім. Ендігі кезекті 7а-сынып оқушылары Бақтығали Лейла мен Қосанова Венераға береміз. І – жүргізуші: Туған тіліміз туралы жырларымен 7б-сынып оқушылары Сарекенова Айнұр мен Жалғасбаева Маралды шақырамыз. Ән: Орындайтын Тасқалиев Серікжан ІІ – жүргізуші: Ортаға 6а-сынып оқушылары Иржанова Айдана мен Құрметова Салтанатты шақырамыз. І – жүргізуші: Ана тілі - ана сүтімен бойымызға дарыған тіл.Ендеше тілге көрсеткен құрметің анаға көрсеткен құрметің дер едім. Сол құрметтің бір дәлелі туған тілге арнап жыр оқу. Ортаға 6б-сынып оқушылары Нұркашева Фариза мен Урыналиева Аиданы шақырамыз. ІІ – жүргізуші: Бір сәт қос ішектен төгілер күй тыңдасақ. Күй: «Сылқылдақ» Орындайтын: Сапарғалиева Гүлназ. І – жүргізуші: сайысымызды одан әрмен 5а-сынып оқушылары Ажмұратова Зергүл мен Казиева Дилназ жалғастырады. ІІ – жүргізуші: Ана тілім бал тілім Өзің барда шалкыдым Өз тілімде ән шыркап Термелетіп балкыдым Ортаға сайысымыздың соңғы қатысушылары 5б-сынып оқушылары Мейрамбай Дәулет пен Нурумбаева Бибігүлді шақырамыз. І – жүргізуші: Сайыс барысын әділқазы мүшелері қортындылап болғанша кезекті әсем әнге берейік Ән: І І– жүргізуші: Ендеше бүгінгі сайыстың қорытынды сөзін әділқазы мүшелеріне береміз. І – жүргізуші: Ана тілінсіз халық болмайды. Тілінен айырылған ұлт – тарихынан,түп-тамырынан айырылған ұлт. Тілсізді ұлт деуге болмайды. Тілінен айырылған халық – ата-бабасының , туған әкесі мен анасының атын ұмытқан халық. Ал ондайларды мәңгүрт деп атайды. (Шерхан Мұртаза) деген екен осы жолдан Алла бізді сақтасын дейік. Көгімізде көк туымыз мәңгілікке желбіріп,туған тіліміз жасай берсін! І – жүргізуші: Кешімізді Е.Хасанғалиевтің «Атамекен» әнімен аяқтаймйз. Скачать методички (классные уроки) для учителей по разным предметам: история, литература, физика. Как провести урок с учеником, вам поможет грамотно составленный план урока. Занятия по математике, литературе, физике, информатике, химии, психологии. http://talimger.org/load/elektron/zhinak/r_tilderi_k_ni_merekesine_arnal_an_m_nerlep_o_u_sajysy/34-1-0-18106

Тақырыбы: «Ана тілім-айбыным» өлеңді мәнерлеп оқу сайысы.

Мақсаты: Оқушыларға мемлекеттік тілдің өркендеп, оянуына, мемлекеттік тілімізді сүюге, мемлекеттік тілді аяққа баспай, мәртебесін биік ұстау жөнінде, әр ұлттың өзіндік ерекшеліктері, салт-дәстүрі, діні, тіл ерекшелігі болатынын түсіндіру. Оқушылардың ой- өрісін, дүниетанымын кеңейту, сөздік қорын молайту, жұрт алдында еркін ауыз екі сөйлеуге баулу.

1-жүргізуші: Тілім менің қайыршы емес қаңғыбас,

Тілім тұлпар – қуған желге шалдырмас.

Кенже ұлдай үлкен үйге мұрагер

Жер иесі – менің тілім мәңгі жас.

2-жүргізуші: Әуезов, Абайды өткен дәріс тілі,

Тіл қатқан Тоқтар, Талғат ғарыш тілі.

Қанша Заң қабылдаймыз, жетер енді,

Естілсін мемлекеттік әр істе үні!

1-жүргізуші: Құрметті ұстаздар мен оқушылар, бүгінгі «Ана тілім-айбыным» атты өлеңді мәнерлеп оқу сайысына қош келдіңіздер.

2-жүргізуші: Қазақ осы ағыл-тегіл көл- көсір,

Қазақ осы « Өнер алды- тіл дейтін»,

Қазақ осы қарасыңба, ақсыңба,

Қоңырсыңба жатырқауды білмейтін,- деп ақын ағамыз Қ.Мырзалиев айтқандай, ұлы қазақ даласында 130- дан астам ұлт өкілдері татулықта, сыйластықта өмір сүріп жатыр. Қазақстан жерінде тұратын әр адам Отанын сүю, мәдениеті мен тілін білу және оларды қастерлеу қасиетті борышы екенін сезіну қажет. Осындай мақсатпен мектебімізде 5-8 сыныптар арасында осы сайыс ұйымдастырылып отыр.

ҚР Әнұраны орындалсын. Слайд.

1-жүргізуші: Тіл мәселесі – ежелден қашан да өткір, өзекті мәселе. Халқымыздың өз ұрпағын өз тілінде сөйлетудің өзі арман болғанын көріп, өз келешегін өзі шындап уайымдай бастады. Тілді елдік ұранға айналдыра келген ерекше ғасыр сол мәселені қайтадан күн тәртібіне қойып, 22-қыркүйекті – Қазақстан халықтарының Тілдері мерекесі деп жарияланды. Тарих бетіне қалдырды.Ендігі жерде тілімізді сақтап қалудағы жеңісіміз, еліміз бен елдігімізді, жерімізді сақтап қалудағы жеңісімізбен жалғасты.

2-жүргізуші: Қазақстан Республикасы Тәуелсіздік алғаннан бастап, осы бір атаулы – Қазақстан Республикасы халықтарының Тілдері күнін жыл сайын мерекелеу назардан тыс қалған емес. Күнтізбемізде атаулы, айшықты мерекелер көп. Алайда Адамзат қоғамынан Тіліміз еншілеген күн-22 қыркүйек. Бұл – біздің атымызды асқақтатып, айбынымызды көтерген төл мерекеміз.

1-жүргізуші: Туған тілім қазынам,алтын кенім,

Жаңа алыпқа өзіңді алып келдім.

Қош келдің туған өлке,бесігіңе,

Қасиетті бабамның тілі менің.

2-жүргізуші: Дұшпандардың талайын қызыл тілмен,

Қылыштай сүйектерден тілімдедің.

Өтсе де талай ғасыр,қилы заман,

Қасиетті тілім менің бүлінбедің.

1-жүргізуші: Сайыс екі бөлімнен тұрады. І бөлім. «Туған тілім - қазынам». Ақындардың тіл туралы өлеңдерін мәнерлеп жатқа айту. ІІ бөлім. «Тілім деп мен жырлаймын». Оқушылар тіл туралы өз жанынан өлең шығару.

2-жүргізуші: Ортаға сайысқа қатысушыларды шақырамын.

1. Жаншуақова Ақсәуле5-сынып

2. Зайдуллин Раукен 5-сынып

3. Мажитова Аймжан 6 -сынып

4. Жасқайратова Зарина 6-сынып

5. Тлеккабылова Аяулым 6- сынып,

6. Ибрашев Ерасыл 6- сынып

7. Әділгерей Ғыйлымбек 7- сынып

8. Сарсенгалиева Ақмарал 7 сынып

9. Рахымжанова Айнагүл 8 сынып

10. Джумагалиев Марат 8-сынып

11. Мұратов Манарбек 8-сынып

12. Серіков Мақсат 8-сынып

1-жүргізуші: Сайысымыз әділ болу үшін әділқазы алқаларымен таныстырып өтейік.

2-жүргізуші: Қазақ тілі мен әдебиеті пәні мұғалімі Усагалиева Ақмарал Задашқызы.

1-жүргізуші: Қазақ тілі мен әдебиеті пәні мұғалімі Бисекешова Жаннат Мұханбетқызы.

2-жүргізуші: Аудандық, облыстық байқаулардың жүлделі орын иегері, 11-сынып оқушысы Мусина Мадина.

1-жүргізуші: Аудандық, облыстық байқаулардың жүлделі орын иегері, 9-сынып оқушысы Мұханбетжанова Жаңылсын.

2-жүргізуші: Ортаға аудандық, облыстық байқаулардың жүлделі орын иегері, 9-сынып оқушысы Мұханбетжанова Жаңылсынды шақырамыз.

1-жүргізуші: Туған тілім - бабам тілі - өз тілім

Туған тілім –анам тілі - өз тілім.

Туған тілім - далам тілі - өз тілім

Туған тілім - адам тілі - өз тілім, -деп сайысымызды бастаймыз.

2-жүргізуші: І бөлім бойынша өлеңді мәнерлеп айту. Ортаға Жаншуақова Ақсәулені шақырамыз.

1-жүргізуші: Мажитова Аймжан 6 –сынып

2-жүргізуші: Жасқайратова Зарина 6-сынып

1-жүргізуші: Әділгерей Ғыйлымбек 7- сынып

2-жүргізуші: Сарсенгалиева Ақмарал 7 сынып

1-жүргізуші: Рахымжанова Айнагүл 8 сынып

2-жүргізуші: Мұратов Манарбек 8-сынып

1-жүргізуші: Серіков Мақсат 8-сынып

2-жүргізуші: Аудандық, облыстық байқаулардың жүлделі орын иегері, 11-сынып оқушысы Мусина Мадинаны ортаға шақырамыз.

1-жүргізуші: Өзінің жыр туындысымен екінші бөлімізді ашып берсе дейміз.

2-жүргізуші: Келесі бөлімде жас ақындарды шақырамыз. Бірінші болып ортаға Зайдуллин Раукен 5-сынып

1-жүргізуші: Тлеккабылова Аяулым 6- сынып

2-жүргізуші: Ибрашев Ерасыл 6- сынып

1-жүргізуші: Джумагалиев Марат 8-сынып

2-жүргізуші: Әділ-қазы өз шешімдерін шығарғанша, ана тілі туралы мақал-мәтелдерді жалғастырып көрелік.

Мақал-мәтелдер:

Ат жүйрігі айырады, тіл жүйрігі қайырады.

* * *
Атағыңды өсіретін де, өшіретін де – тіл.

* * *

Аузы құлып сандықты тіс ашпаса, тіл ашады.

* * *

Ашынған тілді болар,
Ашыққан ұры болар.

* * *

Ауызда жиек жоқ,
Тілде тиек жоқ.

* * *

Әрбір халық өзінің ана тілінде ғана бақытты.

* * *

Бас кеспек бар, тіл кеспек жоқ.

* * *

Бал тамған тілден у да тамар.

* * *

Басқа пәле – тілден.

* * *

Қазақтың ақылы – көзінде,
Қасиеті сөзінде.

* * *

Қотыр қолдан, пәле тілден жұғады.

* * *

Кісі қызыл тілден өледі,
Түлкі қызыл жүннен өледі.

* * *

Қылыш жарасы бітер,
Тіл жарасы бітпес.

* * *

Ішімдегінің бәрі тілімде,
Тілімдегінің бәрі түрімде.

* * *

Өнер алды – қызыл тіл.

* * *

Өз тілің – бірлік үшін,
Өзге тіл – тірлік үшін.

* * *

Оқу алды – қызыл тіл,
Бірден соңғы мергеншіл.

* * *

От ауызды, орақ тілді шешен.

* * *

Піл көтермегенді, тіл көтереді.

* * *

Сөз – көмек, тіл – құрал.

* * *

Тәрбие тілден басталады.

* * *

Тілін білмейтіндер емес, тілін білгісі келмейтіндер – мәңгүрт.

* * *

Тіземнен сүріндірсе сүріндірсін,
Тілімнен сүріндірмесін.

* * *

Тіл – қылыштан да өткір.

* * *

Тіл – тас жарады, тас жармаса да бас жарады.

* * *

Тіл сүйексіз болса да, өзі сүйектен өтеді.

* * *

Тіл – білім, тәрбие тұғыры.

* * *

Тілді қорлау – халықты қорлау.

* * *

Тілі өлген ел – тірі өлген ел.

* * *

Тіл - өлшеусіз қазына, өрісі кең әлем.

* * *

Тіл – сүйексіз, ақыл – түпсіз.

* * *

Тілге шешен, іске мешел.

* * *

Шешеннің тілі – шебердің бізі.

* * *

Шешеннің тілі ортақ,
Шебердің қолы ортақ.

Әділ-қазылар сөз сөйлейді,мадақтамалар береді.

1-жүргізуші: Тіл – ұлттың жаны, халықтығының асыл белгісі, намысы,тыныс-тіршілігінің көзі, Ата Заңымен қорғалатын, еркіндігінің үні. Оны сендер де құрметтеп, қорғай біліңдер.

2-жүргізуші: Ынтымағы жарасқан халықтардың бесігі болған шуақты Қазақстанның бақытты да парасатты, білімді де, еңбекқор ұл-қызы болып өсе беріңдер!

Назарларыңызға рахмет!

Мектеп оқушыларына арналған 22 қыркүйек – Қазақстан Республикасының халықтарының тілдер мерекесі күні қарсаңында өтетін мерекелік кештің сценарийін ұсынамыз. Кештің мақсаты: оқушыларды өлең оқып, ана тілі туралы ән айтуға баулу, тіл туралы мағлұматтармен бөлісу. Көрнекілік құралдар: Танымал ғалымдардың тіл туралы айтқан ойлары жазылған плакаттар, тіл туралы слайд, Қазақстан туралы бейнероликтер. 1-жүргізуші: Армысыздар, қымбатты қонақтар! Ұлағатты ұстаздар мен оқушылар! Ана тілім, Жүрегісің анамның. Жүрек-ана, Мен өзіңнен жаралдым. Сағат сайын саулығыңды тілеймін, Сенсіз мынау керегі не ғаламның! Сенің әрбір тынысыңмен күн кешем, Сен арқылы тіршілікпен тілдесем. 2-жүргізуші: Бүгін 22 қыркүйек – Қазақстан Республикасының халықтарының тілдер мерекесі күніне орай өздеріңізбен қауышып отырмыз. Олай болса, мерекелік кешімізді бастайық! Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Әнұраны орындалады. 1-жүргізуші: Тіл – қандай ұлтта, елде болмасын әрқашан қастерлі де құдіретті. Ол әрбір адамға ана сүтімен бірге еніп, қалыптасады. Тіл - әрбір елдің жаны. 2-жүргізуші: Осыдан тура 25 жыл бұрын – 1989 жылы 22 қыркүйек күні "Тіл туралы" заң қабылданған болатын. Бұл заңда Қазақ ССР-нің мемлекеттік тілі қазақ тілі, ал орыс тілі — ұлтаралық тіл деп бекітілген еді. Осы кезде кешке қатысушылар «Елім менің» әнін орындайды. 1-жүргізуші: Тіл деген – алып мұхит түбі терең, Піспегі толқын шашқан күбі ерен. Қадірін тілдің сұра сақаулардан, Көзіне жас алып бір күбірлеген. Тіл деген – жарық жұлдыз аспандағы, Арманның қиял жетпес баспалдағы. Қадірін тілдің сұра мылқаулардан, Көлінен ұшпай қалған қасқалдағы. Тіл деген – адастырмас темірқазық, Өрісі магнитінің өмірге азық. Қадірін тілдің сұра кереңдерден, Сөйлеуді арман еткен көңіл жазып. Мұхтар Шахановтың сөзіне жазылған «Рух пен Тіл» әнін қабыл алыңыздар! 2-жүргізуші: Кешіміздің тізгінін көсемсөз шеберлеріне берейік! 1-оқушы: «Қазақ тілі», Мағжан Жұмабаев Күш кеміді, айбынды ту құлады; Кеше батыр – бүгін қорқақ, бұғады. Ерікке ұмтылған ұшқыр жаны кісенде, Қан суынған, жүрек солғын соғады. Қыран құстың қос қанаты қырқылды, Күндей күшті, күркіреген ел тынды. Асқар Алтай – алтын ана есте жоқ, Батыр, хандар – асқан жандар ұмытылды! Ерлік, елдік, бірлік, қайрат, бақ, ардың, Жауыз тағдыр жойды бәрін не бардың … Алтын Күннен бағасыз бір белгі боп, Нұрлы жұлдыз, бабам тілі, сен қалдың! Жарық көрмей жатсаң да ұзақ, кен – тілім, Таза, терең, өткір, күшті, кең тілім. Тарап кеткен балаларыңды бауырыңа Ақ қолыңмен тарта аларсың сен, тілім! 2– жүргізуші: Қазақпын мен, қазақтың бөлшегімін, Қажеті не басқаның өлшемінің? Қазақ деген жалғыз ұлт мен боламын, Енді міне жетеді көпке үнім. 1-жүргізуші: «Қазақ елі» әнін қабыл алыңыздар! 2-оқушы: Мұзафар Әлімбай Ана! - десем ана тілі ойға оралар. Баладай қуанарсың тойға барар. Тыңдасаң көне аңыздан көркем нақыл Олжам да қанжығама байлап алар. Тере білсек бір -бір ауыз қара өлең, Неше миллион інжу-маржан шамамен?! Қанша гүлден -қазақ тілі бақшасы, Қандай дана өлшер қандай бағамен?! Ерке тіл, еркелеткіш тілім кенім: Еркежан, айналайын, күнім менің, Ақ ботам, қоңыр қозым, алтын айым, Қанша рет жүрек толқып, сүйінгенің! Ана тілім ырысты ма, кұнды ма? Деп сұрамас, тегін білген сұңғыла. Туған тілде ас қайырған сайын да, Оқығандай серпіліп қал бір дұға. Шұлғытар орыс тілді Олжастарды, Жарқырат қазақ тілі алмастарын. Халқына олжа салған айта алады, Кім қосты сандығыңа мен қосқанды?! Жұпарлы қырда алуан гүлдер таптым, Өміршең өзіміздің тілден таптым. Тіл екен жемістісі, жұпарлысы, Аялап халық баққан гүл мен бақтың. 3-оқушы: «Тамырсыздану қаупінің тұжырымдамасы», Мұхтар Шаханов Жаһандану рухсыздығы өз жеңісін тойлауда. Содан қазір қаншама адам бейім былай ойлауға: “Мен қай тілде еркін сөйлеп, оқи алам, жаза алам, Білім, жұмыс, нан таба алам, сол тіл-менің өз анам” Бірақ қарсы тұжырым бар осы адасқан байламға: Біз жалқыны мойындамай, ұға алмаймыз жалпыны. Тіршілікте бір адамды шексіз сүю арқылы Адамзатты тану әрі сүюге жол табасың. Және әркім шын қадірлеу арқылы өз анасын, Ұғар оның сатылмайтын сезімінің бағасын. Өз ұлтыңның тілін, салтын, парқын сүю арқылы Күллі әлемдік биікке өрлеп, ардақтайсың жалпыны. Сан түрлі тіл меңгереміз, айдындап ой қарқыны. Ал ғаламдық ортақ тілсіз- Бірлік –гүлсіз, сенім –нұрсыз, Бірақ ана тіліңе оның түспеу керек салқыны. Бұл табиғи жолдан айну қырсық қаупін өсірер. Тарихың тұр санаңа өткел тастап, Өз тіліңе ойлау, сөйлеу тоқталған сәттен бастап Бүкіл баба рухымен Ұлттық, гендік-ақпараттық байланысың кесілер. Тағдырыңнан ата мұра шамын солай өшірер. Өз тіліңді жерсінбеудің, Өз анаңды менсінбедің Арсыздығы қай дәуірде болып еді тапқырлық? Ол –рухани мүгедектік әрі ұлттық сатқындық? Аз қайғы ма, талабыңды түсінігің алдаса?.. Мейлі он тіл, Тіпті жүз тіл меңгергенің далбаса Өз ұлтыңның тілі менен рухы Ой-санаңа іргетас боп қалмаса. Ән: «Анамның тілі» Сөзі Шона Смаханұлынікі, әні: Әбиірбек Тінәлиев 4-оқушы: «Үйрен ана тіліңді», Оразақын Асқар Өз тіліңсіз көрсең де өз күніңді, Өз тіліңсіз болсаң да асқан білімді. Өз халқыңа бола алмайсың азамат, Білмей тұрып туған ана тіліңді. Әлде қалай жоғалтса ана баласын, Бала іздеп таппай ма өз анасын. Өгей шеше секілді өзге тіл де өгей, Өз тіліңмен ертерек тап жарасым. Сенде айып жоқ, тілің де емес кінәлі, Ешкімнің жоқ болса да оған күмәні. Үйренбесең, өз тіліңді білмесең. Жазықсыз-ақ жазғырып ел тұрады. Қаның жаның, қазақы ұлттық түрің бар, Сенен үлгі алар қызың, ұлың бар. Перзентісің еркін, азат халықтың, Тәуелсіз ел, мәртебелі тілің бар. 5-оқушы: «Бір досқа» Әдібай Табылды Өзге тілді белгенге, Білімді боп билейсің. Кергенменен құр кеуде, Өз тіліңді білмейсің. Төс қаққанмен күнде сен, Демес халқың «құлыным». Өз тіліңді білмесең, Неге керек білімің?! 1-жүргізуші: Қазір дүниеде 2796 түрлі тіл қолданылады. Қолданатын жан саны 50 миллионнан асатын тіл – 13. Егер бұл тілдерді қолданатын жан санының аз-көптігіне қарай тізсек, реті мынандай болады: қытай тілі, һинді-ордо тілі, ағылшын тілі, испан тілі, итальян тілі. Бұл тілдер 65 мемлекетте мемлекеттік тіл ретінде қолданылады. Дүниежүзінде ресми тіл саны алтау: қытай тілі, ағылшын тілі, орыс тілі, испан тілі, француз тілі, араб тілі. 2-жүргізуші: Жалпы 6 мыңға жуық тілдің 100-і ғана мемлекеттік деген статусқа ие болған. 1989 жылы «Тіл туралы» Заң қабылданғаннан бері қазақ тілі де осы мемлекеттердің қатарына кіргеніне қуаныштымыз. 1-жүргізуші: Көрермен қауымға тіл туралы қызықты деректерімізді бөлісіе кеткеніміз жөн сияқты. 2-жүргізуші: Ендеше, адамзат тарихындағы көп тілді меңгерген полиглот ғалымдар мен басқа да тіл туралы қызықты фактілерімізді естеріңізге сала жүріңіздер 6-оқушы: Шығыс ғұламасы Әл-Фараби 70-ке жуық тілді меңгерген. Ұлы Абай орыс-қазақ тілдерімен қатар парсы, араб тілдерін меңгерген. Орыс тілін орта жастан асып барып, кеш меңгерген. 7-оқушы: А.С.Пушкин француз, ағылшын, неміс, итальян, испан, латын, грек, славян тілдерін білген. Көне еврей тілін зерттеген. Луначарский испан тілін 57 жасында үйренген екен. 8-оқушы: Профессор Құдайберген Жұбанов көп тіл білген кісі. Тіпті ана тілімізді салыстырмалы жүйемен үйренуге де, зерттеуге де себі бар деп жапон тілін де игерген. Кибернетика “атасы” деп есептелетін Норберт Винер 13 тілді зерттеген. 9-оқушы: Люксембург халқының түгелге жуығы төрт тілде еркін сөйлей алады, әсіресе, жастары. Ең бастысы, Люксембург балалары мектепке дейін төрт жастан бастап тегін ана тілінде, екінші сыныптан бастап француз тілінде оқиды. Ағылшын тілі алтыншы сыныптан басталады. 10-оқушы: Дүниедегі барлық аударма шығармалардың 33% ағылшын тілінен аударылса, 15 % – француз тілінен, ал 1% неміс тілінен аударылады. 1-жүргізуші: Олай болса, құрметті оқушылар, тілді үйрену ешқашан кеш емес. Ол үшін тек ниет пен еңбектену ғана қажет. 2-жүргізуші: Бүгінгі кеш көңілдеріңізді біраз серпілтіп, тың мағлұматтар берді деген үміттеміз. 1-жүргізуші: Уақыт бөліп, көңіл қойып тыңдағандарыңыз үшін көп рақмет! Кеш Ескендір Хасанғалиевтің «Атамекен» әнімен салтанатты түрде жабылады. Қызықты мақалалар:

Толығырақ: http://massaget.kz/layfstayl/bilim/gumanitarly-ylymdar/21385
Материалды көшіріп басқанда Massaget.kz сайтына гиперсілтеме міндетті түрде қойылуы тиіс. Авторлық құқықты сақтаңыз