"Ұжым арасындағы қарым-қатынас" дөңгелек үстел

Маңғыстау гуманитарлық колледжі

Тақырыбы: «Мектеп жасына дейінгі балалардың тілін дамытудағы көкейтесті мәселелер »

Орындаған: Салтанатова М.Ч.

- тіл дамыту әдістемесі пәнінің

оқытушысы

Ақтау – 2014ж.

«Мектеп жасына дейінгі балалардың тілін дамытудағы көкейтесті мәселелер »

«Баланың сөз қоры жеткілікті болғанда ғана өз пікірін айтып, басқалардың сөздерін дұрыс ұға алады»
Төлеген Тәжібаев

Мектеп жасына дейінгі бала тілін дамыту – бүгінгі күннің өзекті мәселесі. Бүгінде ақсап тұрған тіліміз өз деңгейінде дами алмай келеді. Бұл жағдайға кінәлі: қазіргі қоғамымыз, қоғамдағы бала тәрбиесімен айналысатын ата-аналар және педагог-тәрбиешілер деп айтуыма болады. Қоғам кінәлі деу себебім, біріншіден ана тілінде балаларға арналған бағдарламалар өте аз, оның есесіне басқа тілде не керек, құбыжық мультфильмдер ме, болашағымыздың санасына теріс әсер беретін дүниелер толып жатыр. Әрине мұндай дүниелер жаңа қалыптасып келе жатқан жас бүлдіршіндердің психикасына да әсерін тигізбей қоймайды, балабақшада бала ойынының мазмұны - құбыжық мультфильм кейіпкерлері, ойыны - атыс-шабыс, өлтіру. Екіншіден, әлі де болса өз тіліміздегі балабақшалар саны аз.

Ата – ананы кінәлі санауымыз, балаларына ертегі айтып беретін, оқып беретін ата-әжелер, ата-аналар жоқтың қасы. Бала тіліне жеткілікті деңгейде мән берілмейді де, сәбимен өз тілінде сөйлесеміз. Жас сәбимен ересек адамдарша тілдесу қажеттілігін кейбір ата - аналарымыз біле бермейді.

Тәрбиеші кінәлі деу себебім, бала тілімен айналысатын тәрбиешілердің көпшілігі - өз мамандығы бойынша жұмыс жасамайтындар, білімдері жеткіліксіз, тәжірибесі аз және ізденіп шығармашылықпен айналыспайды.

Егер баланың жанында онымен тіл табысуға ынталы, әрі тілі бай тәрбиеші-педагогтар болса, онда баланың тілі жақсы дамыған болар еді. Тілге белгілі өз заңдылығымен дамитын бір жүйеге қарағанымыз сияқты ғажайып қазына деп қарауымыз керек. Бала тіліне басынан мән бере қарамау үлкен қателіктерге ұрындырады.

Жас ұрпақты білімді, жан – жақты етіп өсіруге әрбір ата – ана, балабақша және қоғам болып қатысуы керек. “Бала тәрбиесі бір өнер, өнер болғанда ауыр өнер, жеке бір ғылым иесі болуды тілейтін өнер. Балаға дұрыс тәрбие беру үшін әркімнің өз тәжірибесі жетіспейді. Басқа адамдардың тәжірибесімен танысу керек”, - деп қазақтың ұлы ақыны, ағартушысы Мағжан Жұмабаев тауып айтқан.

Қазіргі таңда студенттердің жан-жақты болып және кез-келген мәселені шеше білуінің маңызы зор.

2010-2011 оқу жылынан бастап болашақ мектепке дейінгі мекеме тәрбиешілеріне тіл дамыту әдістемесі пәнінен сабақ беремін. Осы кезден бастап теориялық білім берумен қатар практикалық сабақтарды көбірек өткізуге күш салдым. ДБ-31 топ студенттері топтарға бөлініп, олар бірігіп ашық сабақтар көрсетті. Студенттердің сабақ өткізуге құлшынысы жоғары болды, сабақ көрнекіліктерін эстетикалық талғаммен, талапқа сай дайындап, сабақ құрылымын жүйелі, тақырыпқа сай құрастырды. Сабақ көрсетілген соң, бірігіп талдау оларды қатты қызықтырды.

2011-2012 оқу жылында күндізгі және сырттай оқу бөлімі ДБ-41, ЗДП-31топ студенттерімен «Балабақша мен колледж арасындағы бірге жасалатын жұмыс - маман дайындаудың тиімді тәсілі» тақырыбында семинар өткіздім. Семинардың тақырыптары тіл дамыту сабағына байланысты болып, бірінші бөлімі № 11 балабақшада өткізілді. ДБ-41 тобының студенті Сиықова К «Құстарды аялайық» тақырыбына жоғары деңгейде ашық сабақ көрсетті.

Семинардың екінші бөлімі өз колледжімізде өтті, баяндамалар оқылып, пікірталас өткізіліп, көрме ұйымдастырылды. Семинар нәтижесінде
ДБ-41, ЗДП-31 тобының пәнге қызығушылығы артты.

Студенттердің тілін дамыту мақсатында ДБ- 21, 22 топтарында топ ішілік сайыс сабақ өткіздім, бұл сабақтарда студенттердің сабаққа белсенділігі артты. Ертегіні анимациялап(интерактивті тақтада) және ертегі мазмұнын қайталап айтқызу үшін суретін салып, кейіпкерлерді оқиға желісімен театр түрлерін пайдаланып, әңгімелей отырып орналастыру, ойдан ертегі құрастыру т.б түрлі әдіс-тәсілдер қолдану студенттердің шығармашылықпен еңбектенуге құлшынысын оятты.

Болашақта топ аралық сайыс сабақтар өткізуді жоспарлап отырмын, сабақтарыма инновациялық оқыту әдістерді: рөлдік және іскерлік ойындар, дөңгелек үстел, миға шабуыл, зерттеу т.б жаңа әдістерді кеңінен қолдануды көздеудемін. Сонымен бірге ДБ-22 тобының студенттері - Қожахмет Ә, Аяпбергенова Р. тіл дамыту әдістемесінен «Мектеп жасына дейінгі балаларды сөздің дыбыстық мәдениетіне тәрбиелеу» тақырыбына зерттеу жұмысымен айналысуда. Зерттелетін мәселе анықталып, жоспары құрылып, практика кезінде екінші сәбилер тобының балаларын зерттеуді бастадық. Болашақ тәрбиешілердің сөйлеу тіліне, сөз мәдениетіне көбірек мән берілсе, әр педагог студенттермен жеке жұмыстар жүргізіп, лекция айтуына, сөйлеу стиліне көңіл бөліп, түзетулер жасап отырса, оң нәтиже берер еді. Менің ойымша «Мектепке дейінгі білім беру және оқыту» мамандығына абитурент қабылдауда тест тапсырумен қатар практикалық тапсырмалар орындауы талап етілсе, болашақ студенттердің сөйлеу мәдениетінің деңгейін анықтап қабылдаған болар едік. Жаңа оқу бағдарламасында тіл дамыту әдістемесі пәнінің сағаты қысқартылып беріліп отыр. Сонымен қатар үнемі топтар арасында мәнерлеп оқу сайыстарын, студенттердің тілін дамытуға арналған түрлі шаралар ұйымдастырылса, болашақ ұрпақ тәрбиесіне аз да болса үлес қосқан болар едік. Студенттердің пәнге қызығушылығын арттыру, өз бетімен шығармашылықпен жұмыс жасауына қолдау көрсету, өз мамандығының жауапкершілігін түсініп, болашақ ұрпақ тәрбиесінің өз қолдарында екенін ұғындыру - өз бетімен алған білім арқылы келетінін жеткізу. Өзіндік ізденіс, өзіндік бақылау және зерттеу нәтижесіндегі білім ғана берік болады. Бүгінгі жедел ақпарат алу заманында ізденуге, зерттеуге әрбір студентке жол ашық және әрі қарай дамыту, зерттеу студенттердің міндеті. Ал студенттерге шығармашылықпен жұмыстануға, ізденуге бағыт-бағдар беріп, қолдау көрсету, бәсекеге қабілетті, білікті маман дайындау және тілін дамыту – бұл әр педагогтың ұстаздық міндеті деп білемін.

Болашақ тәрбиешілердің сөйлеу тіліне, сөз мәдениетіне көбірек мән берілсе, әр педагог студенттермен жеке жұмыстар жүргізіп, лекция айтуына, сөйлеу стиліне көңіл бөліп, түзетулер жасап отырса, оң нәтиже берер еді. Менің ойымша «Мектепке дейінгі білім беру және оқыту» мамандығына абитурент қабылдауда тест тапсырумен қатар практикалық тапсырмалар орындауы талап етілсе, болашақ студенттердің сөйлеу мәдениетінің деңгейін анықтап қабылдаған болар едік. Жаңа оқу бағдарламасында тіл дамыту әдістемесі пәнінің сағаты қысқартылып беріліп отыр. Сонымен қатар үнемі топтар арасында мәнерлеп оқу сайыстарын, студенттердің тілін дамытуға арналған түрлі шаралар ұйымдастырылса, болашақ ұрпақ тәрбиесіне аз да болса үлес қосқан болар едік. Студенттердің пәнге қызығушылығын арттыру, өз бетімен шығармашылықпен жұмыс жасауына қолдау көрсету, өз мамандығының жауапкершілігін түсініп, болашақ ұрпақ тәрбиесінің өз қолдарында екенін ұғындыру - өз бетімен алған білім арқылы келетінін жеткізу. Өзіндік ізденіс, өзіндік бақылау және зерттеу нәтижесіндегі білім ғана берік болады. Бүгінгі жедел ақпарат алу заманында ізденуге, зерттеуге әрбір студентке жол ашық және әрі қарай дамыту, зерттеу студенттердің міндеті. Ал студенттерге шығармашылықпен жұмыстануға, ізденуге бағыт-бағдар беріп, қолдау көрсету, бәсекеге қабілетті, білікті маман дайындау және тілін дамыту – бұл әр педагогтың ұстаздық міндеті деп білемін.

Әдебиеттер:
1. Қ.Жарықбаев “Ақыл кені” 2010ж.
2