?са? моториканы дамыт
«А??аланы жина»
Ма?саты: ?са? моториканы дамыту, ?рт?рлі заттармен ?рекет етуге ?йрету.
Ойынны? барысы. Ойында ?рт?рлі шарлар немесе кубиктер пайдалану?а болады. Т?рбиеші шарларды не кутиктерді к?рсетеді, балалар ?олдарына ?стайды. Содан со? а??ала к?рсетеді. А??ала ?андай д??гелектерден жасал?анын айтады: атында – ?лкен, ортасында – орташа, ?стінде – кішкентай. Шарлардан а??аланы жасау?а ?сынады немесе кубиктерден жасау?а болады. Астында – ?лкен, ортасында – орташа, ?стінде – кішкентай кубик.
«Анасына т?лдерін тауып бер»
Ма?саты: ?р жануарды? ?з т?лін немесе балаларын д?рыс табу?а, тани білуге ?йрету.
Ойын барысы. Т?рбиеші балалар?а к?лікті к?рсетіп, ??гіме айтады. «Бір к?ні б?зау, кішкентай мысы?, ??лынша? аналарынан ?ашып кетіп, адасып ?алады. Жо?ал?ан т?лдерді? аналары к?лікпен іздеуге шы?ады. Мысы?ты? баласы е? кішкентайы болды. Ол с?рінді де мияулады. Ол ?алай мияулады? (балаларды? жауабы). Оны естіген анасы баласын ша?ырады: «Мияу-мияу». Сол дыбыс бойынша мысы? ?з баласын табады». Т?рбиеші ??гімесінен кейін бір бала?а к?лікті? ішінен мысы?ты алу?а ?сынады. Сол ойыншы?пен ?стел ?стіндегі т?лдер бейнеленген суреттерді? ішінен мысы?ты? баласын тауып беруге ?сынады
.«Си?ырлы ?апшы?»
Ма?саты: заттарды ерекше белгілері бойынша танып
?йрету.
Ойын барысы. Ойынды ?йымдастыра отырып, т?рбиеші балалар танитын заттарды жина?тайды. ?ыс?аша ??гіме ?ткізеді. Балаларды заттарды атап беруге ж?не де олар не ?шін керек екенін айту?а ?сыныс береді.
- ?азір біз ойнаймыз. Ша?ыр?ан бала мына ?апшы??а не сал?анымды айтып беру керек. Айг?л, ?стел ?стіндегі заттар?а ?ара, еске са?та! Енді айналып т?р. Мен ойыншы?ты ?апшы??а саламын, сен сол ойыншы?ты айтып бересі?! ?олы?ды ?апшы??а, онда не жатыр?
Содан со? ?иындалады. Бірнеше ойыншы?тар ?апшы??а салынады. Ол ойыншы?тарды бір бала да білмейді. Ша?ырыл?ан бала ?апшы?та?ы ?олына т?скен ойыншы?ты атап беру керек.
«Б?л не зат?»
Ма?саты: затты атап, сипаттап ?йрету.
Ойын барысы. Бала си?ырлы ?апшы?тан ойыншы? немесе бір затты шы?арады да айтады. Мысалы: доп. Т?рбиеші алдымен сол затты сипаттап береді, содан со? бала ?айталайды.
- Мынау – доп. Ол д??гелек. Оны? т?сі к?к, т.с.с.
«Ойыншы?ты тап»
Ма?саты: затты оны? сипаттамасына ?арай табу біліктілігін ?алыптастыру.
Ойын барысы. 3-4 ойыншы? балаларды? алдына ?ойылады. Т?рбиеші былай дейді:
- Балалар, мен ?азір бір ойыншы?ты сипаттап беремін, ал сендер ол не ойыншы? екенін айтып берулері? керек.
Ескерту: бірінші затты? 1-2 сипаттамасы ?ана айтылады. Егер балалар ?иналса 3-4 сипаттамасы.
«Айнала?да?ы заттарды ата»
Ма?саты: балаларды с?здерді д?рыс айту?а ?йрету.
Ойын барысы. Т?рбиеші балалар?а айналаларында?ы заттарды атау?а ?сыныс береді. Тек к?рініп т?р?ан заттарды ?ана атау керек. Д?рыс айт?андарын ж?не ?айталамауларын ?ада?алайды. Егер балалар кейбір заттарды атамаса, т?рбиеші с?ра?тар ар?ылы жауап алады. Мысалы: «?абыр?ада не ілініп т?р?» т.с.с.
«Айг?лді? к?мекшілері»
Ма?саты: баланы? тілін дамыту.
Ойын барысы.
- Бізге ?она??а Айг?л ?зіні? к?мекшілерімен келді. Мен сендерге оларды к?рсетемін, ал сендер оларды айтып берулері? керек.
?уырша? ?стел ?стімен ж?реді, т?рбиеші ая?тарына к?рсетеді.
- Б?л не? (ая?тар)
- Олар — Айг?лді? к?мекшілері. Олар не істейді? (ж?реді, ж?гіреді, билейді…).
Бас?а дене м?шелеріне то?талып, сондай с?ра?тар ?ойылады. ?олдар – алады, сурет салады, ж?мыс жасайды,… Тістер – тістейді, тама? жейді, ….К?здер – к?реді, жылайды,….
«?демі санды?»
Ма?саты: баланы? тілін дамыту.
Ойын барысы.
- Мен мына ?демі санды??а суреттерді салдым. Сендер суреттерді алып, не екенін айтып бересі?дер.
«Пошташы ашы? хат (открытка) ?келді»
Ма?саты: балаларды? еске са?тау ?абілеттерін, тілін дамыту.
Ойын барысы. Ойын 5-6 баламен ж?ргізіледі. Біреу есікті ?а?ады. Т?рбиеші:
- Балалар, пошташы бізге ?демі ашы? хаттар ікелді. ?азір б?рін ?арайы?. Мына ашы? хатта не ? ( балалар жауабы). Д?рыс, ?онжы?. Ол не істеп т?р? Ия, барабан со?ып келе жатыр. Мына ашы? хат Диана?а. Диана, есі?е са?та! Ал мына ашы? хат Алдияр?а. Мынада не? Ол не істеп т?р? т.с.с. Т?рбиеші:
- Енді мен тексеремін, сендер ?алай мені? айт?анымды еске са?тады?дар екен? А??ала билеп т?р, б?л кімні? ашы? хаты?. т.с.с.
«Санама?»
Ма?саты: ойын ар?ылы сауса?тарды? аттарын ?йрете отырып, б?бектерді? тілін дамыту, сауса?тарыны? ?имылын жетілдіру. «?уырмашты» айта отырып, ?ой, т?йе, ?ас?ыр, жыл?ы, ешкі, т?лкі с?здерін с?здік ?орларына енгізу.
Ойын барасы. Т?рбиеші:
- ?ане, балалар, сауса?тары?ды к?рсеті?дерші? (Балалар к?рсетеді.)
- Т?у, ?олдары? ?андай тап-таза! Сауса?тары? неткен ?демі! Балалар, осы сауса?тары?ны? аттарын білесі?дер ме? (?нсіз отырады.) Т?рбиеші ?зіні? сауса?тарын жая к?рсетіп, ?р?айсысын атай бастайды.
- Балалар, бірінші сауса?ым – бас барма?, екіншісі – бала? ?йрек, ал мына ?шінші ?зын сауса?ым – ортан терек, т?ртіншісі – шылдыр ш?мек, ал кішкентай ?ана со??ы сауса?ым – кішкентай б?бек, — дейді. Содан со? балалармен бірнеше рет ?айталайды. Б?л ойында балалар сауса?тарды? аттарын ?йреніп ?ана ?оймайды, санды? ??ымды да т?сіне білетін болады. Осыдан кейін балаларды? ала?анын аш?ызып, «?уырмаш» ойынын бастайды. Балалар да т?рбиешіге ?арап ?имыл жасайды.
?уыр-?уыр, ?уырмаш,
Балапан?а бидай шаша,
Тауы?тар?а тары шаш,
?же? келсе есік аш,
?ас?ыр келсе мы?тап бас.
Мына жерде ?ой бар,
Мына жерде ешкі бар,
Мына жерде сиыр бар,
Мына жерде жыл?ы бар,
Мына жерде т?лкі бар,
Мына жерде к?лкі бар
?ыты?-?ыты?, -
деп, баланы ?ыты?тайды. ?р жануарды ата?анда суретін немесе ойыншы?ын к?рсету керек.
Халы?ты? педагогика т?сілімен ойналатын осындай ойындарды? баланы? тілін жатты?тыру?а да, д?ниетанымын байыту?а да септігі мол.
«Бала?ай»
Ма?саты: балаларды? ой-?иялын дамыту, ?ойыл?ан с?ра??а зейін аудара отырып жауап беруге да?дыландыру.
Ойын барысы.
- Б?лдірген тереміз, бала?ай!
(?олдарын жо?ары к?теріп, сауса?тарын т?мен ?арай ж?л?иды)
- Ала?ай!
- Ат жарыс к?реміз, бала?ай!
(атша шап?ан ?имыл к?рсетіледі)
- Ала?ай!
- Кел, а?аш жарамыз, бала?ай!
(бастарын шай?айды)
- ?й, атай, жо?, атай!
Т?рбиеші: -Жал?ау болу?а бола ма, балалар?
Балалар: -Жо?, жо?!
Т?рбиеші: -Келі?дер, ендеше, к?мектесейін!
(б?рі екі ала?андарын біріктіріп, о?ан шабу ?имылын келтіреді)
- Ай?а ?шып барамыз, бала?ай!
(екі ?олдарын ерсілі-?арсылы сілтейді)
- Ала?ай!
«?айсысы ?айда барады?»
Ма?саты: баларды? ?абілеттерін ашу. Кейіпке енуді жетілдіру. С?йлеу ?орларын дамыту.
Ойын барысы. Б?л ?шін ?рт?рлі а?дарды?, ??старды?, кейіптері таратылып беріледі. ?ле? о?ыла баста?ан кезде ?р бала ?з р?ліне еніп, ?здеріні? айналысатын к?сіптерін д?лме-д?л к?рсетеді.
Ж?ргізуші: ?ас?ыр, ?айда барасы??
?ас?ыр: ?ой ?ыру?а барамын.
Ж?ргізуші: ?арса?, ?айда барасы??
?арса?: ?а??ыру?а барамын.
Ж?ргізуші: Т?лкі, ?айда барасы??
Т?лкі: Тауы? іздеп барамын.
Ж?ргізуші: Маймыл, ?айда барасы??
Маймыл: Сауы? іздеп барамын.
Ж?ргізуші: Майлан, ?айда барасы??
Майлан: Мал ба??алы барамын.
Осыдан со? ?р кейіпкерді? мінез-??л?ын сипаттау, ?р?айсысы жайлы ойдан шы?армашылы? ??гіме ??рату?а болады.
«Ала к?шік»
Ма?саты: ойын ерекшелігі мен т?рбиелік ма?ызы ж?не сюжеттік м?ні балаларды са?ты??а т?рбиелейді, ?иынды?ты же?уге, батылды??а баулиды.
Ойын барысы. Т?рбиеші жерге ше?бер сызады. Б?л – ала к?шікті? ?йшігі. Б?дан 2-3 ?адам жерге та?ы да сызы? т?седі, б?л сызы??а балалар жете алатындай болуы керек. Осы сызы?тан 20-25 адымдай жерге екінші сызы? сызылады, б?л – балаларды? ала к?шіктен са?танатын жері. М?ндай дайынды? балаларды? к??ілін с?зсіз са?ты??а аударады. Т?рбиеші ойын шартымен таныстырады.
Міне жатыр ала к?шік,
Табанына м?рнын ты?ып.
Ма??азданып тыныш жатыр,
Бірде ?ал?ып, бірде ?йы?тап.
Жа?ын барып оятайы?,
?рмес пе екен, бай?айы?.
Ойын барысында т?рбиеші «ала к?шік» р?лін ?зі ат?арады. Оны? ?сынысымен балалар бір-біріні? ?олынан ?стап сызы??а жа?ындайды. Орта?а бір бала шы?ып ?ле? айтуы тиіс, ?ал?андары оны ?айталайды. Осы ?ле?ні? со??ы шума?ы айтыл?анда балалар итті т?ртеді ж?не сипайды. Ит ?зін балалар келіп т?ртіп, сипа?анша к?зін ашпай жатады. Кенеттен к?зін аш?ан ит арс-арс етіп ?реді де, балаларды ?уады. Ал балалар ?йлеріне ?арай ?ашады. Балаларды? со?ына т?скен ит сызы??а жеткенше ?стап алады. Балалар ?статпау?а тырысу керек.
«Ж?ргізуші»
Ма?саты: балаларды? ж?ргізушілік маманды?ына, техника?а ынтасын арттыру. С?здік ?орын байыту.
Керекті ??ралдар: машинаны? сырт к?рінісі (суретте автобусты? алды??ы жа?ынан к?рініс), машинаны? рулі, автобус билеті, ж?ргізушіні? бас киімі, микрофон (аялдамаларды хабарлайтын ??рал).
Т?сінік ж?мыстары: руль, педаль, микрофон, ж?ргізуші деген с?здермен таныстыру. «Ж?ргізуші» — же?іл машинаны, ж?к машинасын, таксиді, автобусты, трамвайды, троллейбусты ж?ргізетін адам.
Ойын барысы. Т?рбиеші балала?а ?азіргі ойын автобусты? ж?ргізушісі туралы екенін ж?не оны? ат?аратын ?ызметімен таныстырады. Балалар?а автобус?а отырарда арт?ы есігінен кіріп, шы?арда алды??ы есігінен т?су керектігін, о?ан мінген адам жол а?ысын билет алу ар?ылы т?лейтіні, оларды ?олына ?ызыл ш?берек байла?ан тексеруші тексеретінін, ?рбір аялдаманы ж?ргізуші микрофон ар?ылы дауыстап айтып отыратынын, ?ркім ?зі ?ала?ан жеріне жетіп т?сіп ?алатынын ??гімелеп т?сіндіреді. Автобус?а мінушілерді? билет ал?ан-алма?анын тексеретін себебі: кейбіреулер билет алмай, т?ртіп б?затынын, ондайлар аны?талса, айып т?лететін т?ріп барын, жол а?ысын т?лемеу ?ят екенін балалар?а жете ??ындыру?а
тырысады. Содан кейін ?ана «Ж?ргізуші» ойыны басталады. Ойын шартыбойынша ж?ргізуші болып тек т?ртібі ?те жа?сы бала болатыны ескертіледі. Сондай баланы? бірі Мейрамбек ж?ргізуші болып бекітілді. Ол автобусты? рулін ?ста?андай, о?ды-солды д??гелете:
Машинам да ж?йіткейді,
Жолды? ша?ы ?йыт?иды, — деп ?ндетеді. Автобус?а отыр?андай оны? со?ынан тіркелген балалар ?оз?алып ж?ре бастайды. Машинаны? г?рілін салып ж?ріп келе жат?ан ж?ргізуші Мейрамбек біраздан кейін то?тап, «Аялдама «Д?ріхана» » деп хабарлайды. 1-2 бала (тіркеуден шы?ып) автобустан т?сіп, д?ріхана?а ?арай ая?дайды. Ж?ргізуші Мейрамбек енді ?атарды? со?ына келіп т?рып, оны? орнына Біржан ж?ргізуші болады. Ол да :
Арт?а тастап беле?ді,
Ар?алаймын к?п елді, — деп ?ндетіп кетеді. Бір айналыс жаса?анда ж?ргізуші Біржан:
- Т?суге дайындалы?дар, келесі аялдама «??рылыс» деп хабарлайды. Осы жерден 1-2 бала автобустан т?скен болып, ?атардан шы?ады. Оларды? орнына та?ы 2-3 бала автобус?а мінген болып тіркеледі. Біржаннан кейін рульге ие бол?ан ж?ргізуші Бекзат:
?зім енді рульде,
?зім мотор г?рілдеп.
Педальды к?п басамын,
?ырат, ?ырдан асамын, — деп ?ндетіп, автобусты ж?ргізеді. Келесі аялдама «Наубайхана» екені хабарланады. Аялдама?а то?тасымен автобус?а тергеуші кіреді. Бір тамашасы б?рінде де билет бар екен. Алды??ы ж?ргізушіні? іс-?рекетін ?айтала?ан Марат та:
Кірістім мен ж?мыс?а,
Жолаушылар ?рыспа, — деп ?ндете келіп, келесі аялдама «Балаба?ша?а» келіп то?тайды. Б?рі автобустан т?сіп, балаба?ша?а кіреді. Олар т?сіп бол?анша, ж?ргізуші жолаушылар?а «Жолдары? болсын!» деп а? тілеу тілейді.
Т?рбиеші: — Балалар, автобуспен біраз жер ж?рдік. Б?л ойын сендерге ?нады ма? деп с?райды. Т?рбиеленушілер ?здеріні? ?серін ??гімелейді. Т?рбиеші келесі ойында бас?а балалар ж?ргізуші болатынын хабарлайды.