- туралы е?бегін ?ор?ады
- К?кіртті бактерияларды зерттеді
- ?са? а?залар мен зе? са?ырау??ла?тарын т???ыш к?ріп, сипаттады
- «Таби?ат ж?йесі» е?бегін жазды
- Хемосинтезді ашты
А) М.М. Тереховский В) И.И. Мечников
С) К.Линней Д) А. Левенгук Е) Л.Пастер
И) С.Н.Виноградский.
Тапсырма №1 Аны?тамалы? ?дебиеттерде вирус?а ?андай аны?тама берілген? Соны аны?та?ыздар.
Тапсырма №2 А?ылшын ?алымы, нобель сыйлы?ыны? иегері Медавр Питер Браун «Б?л (вирус) белокты? т?йіршік ішіндегі жа?ымсыз жа?алы?ы» деп неліктен айт?ын?
Тапсырма №3
Сонымен вирустар туралы не білесіздер? Вирус деп нені ойлайсыздар?
1. ?р ?айсысы д?птерлеріне вирусты? суретін ?здеріні? ойынша салады.
2. Вирус?а байланысты не білетіндерін естеріне т?сіреді.
3.Кестені толтырады.
4. Кестені? сол жа?ына вирус туралы білгендерін жазады.
5. Бір-бірімен пікір алмасады.
6. ?р ?айсысы вирус жайлы білетіндерін сынып алдында айтып шы ?ады.
С?ра?: Пайда бол?анына 3 млрд жыл бол?ан цианобактериялар ?лі де сулы ортада тіршілік етеді. Неліктен деп ойлайсыздар?
(о?ушылар жауабын ты?даймын)
Жауап: Сулы ортаны? бас?а орталар мен салыстыр?анда т?ра?ты болуы себебінен
О?ушылар т?мендегідей ?осымша деректер ?келуі керек, олар ?келмеген жа?дайда ?зім беремін.
Морфологиясы-бактерияларды? пішіндеріні? ?р-т?рлі болуы жіктеу белгілеріні? бірі:
1. Кокккалар-шар пішінді
А) стафилококтар-ж?зім ал?ымы –?кпе ?абынуын
Б) стрептококкалар-тізбек т?різді, тыныс алу жолдарында, ангина, скарлатина ауыруларын ?оздырушы, йогурт?а керемет д?м береді;
В) диплококкалар- пневмония
2.Бацилдер-тая?ша т?різді.-с?зек, столбняк, ботулизм, сибирь язвасы;
3.Спирилдер-орама тірізді
4.Вибрион-?тір т?різді, холера ?оздыр?ышы;
Бактерияларды? тіршілік ?рекеті:
1.Тыныс алуы:
Оттегін пайдалану?а байланысты микроа?залар мынадай 4 топ?а б?лінеді:
1.Облигатты аэробтар- тек оттекті ортада мекен ететіндер: Mycobacterium tuberculosis.
2.Факультативті аэробтар- аралы?, я?ни оттегі бол?ан жа?дайда оны пайдаланып, жо? болса E.coli
3. Облигатты анаэробтар- оттексіз ортада тіршілік ететіндер: Clostridium tetani-топыра?та мекен етіп, столбняк ?оздырушысы,Clostridium botulinum- н?руыз?а бай ет ?німдерінде.
4. Микроаэрофилдар- ауада?ы оттегіні? концентрациясынан т?мен ортада мекен етеді-Lactobacillus.
2.Бактерияларды? ?оректену т?сілдері оларды? тіршілік жа?дайы сия?ты ?р- алуан.
Автотрофты- (фототрофты ж?не хемотрофты)
Гетеротрофты-(сапрофитті ж?не паразитті).
Бактерияларды? ?суі тек оттегіні? концентрациясымен ?ана емес, сутектік к?рсеткішке де т?уелді:
Рн- ?ыш?ылды? ортада ?сетін микроа?залар- ацидофилдер;
Негіздік ортада ?сетін микроа?залар- алкалофилдер, д.а
3.Бактерияларды? к?беюі: видео
К?лдене? ж?не тігінен.
К?лдені? ?діспен к?бейгенде ?олайлы жа?дайда ?р 20 минут сайын бактерия жасушасы екі еселенеді.
Есеп. Егер бактерия жасушасы кедергісіз ?р 20 мин сайын к?бейсе, 2са?атта,5 са?атта, оны? саны ?анша?а
жетеді.
Жынысты к?бею т?рлері-видео к?рсетемін
Та?ырыпты бекіту ?шін «Микроорганизмдерді? таби?атта?ы ма?ызы» та?ырыбында тірек сызба ??растыру
Бекіту сауалнамасы:
- Вирусология ?ылымыны? негізін салушы:
А) Ф.Туорт; в)Д.И.Ивановский; с)У.Стенли.
2. Тіршілікті? жасушасыз формасы:
А) бактерия; в)вирус; с)микроб.
3. Вирус ?айда тіршілік етеді?
А) топыра?та; в)адамда; с)тірі денелерде.
4. Бактериофагтар:
А) вирустар; в) бактериялар; с) ж?ндіктер.
5. Вирус ??рылысы:
А)денесі, басы, ??йры?ы; в)ДН? мен ?абы?ша; с)ДН? не РН? ж?не ?абы?ша.
6. Вирус ар?ылы таралатын аурулар:
А) шешек, туберкулез; в) т?мау, ?ызылша; с) ??тыру, сарып.
7. Полиемелит ауруыны? белгілері:
А) Дене м?шелеріні? жансыздануы; в) ж?йкелерді? жансыздануы; с)мешел.
8. Бактериофагты? б?летін ферменті:
А)лизин; в) лизоцим; с) пепсин.
9. Вирусология :
А)микробиологияны? саласы; в)медицина саласы; с) экология саласы.
10. “Вирус” с?зі латыншадан аудар?анда:
А) су; в) у с) дауа ма?ынасын береді.
Саба? бойы ж?мыстанулары бойынша о?ушыларды ба?алаймын, ба?а?а т?сініктеме беремін.
?йге тапсырма беремін: «К?зге к?рінбейтін ?лкен
?лем» та?ырыбына эссе жазу
РефлексияСаба?ты? ?зіндік талдауы:
Б?л саба?ымда ?й тапсырмасын тексеруде «С?йкесін тап» тапсырмасы, жа?а саба?ты ме?гертуде ?осымша деректермен ж?мыс, бекітуде тірек - сызба ??ру, жа?а саба?та АКТ-ны арнайы видео материалдары мен ?орытындылап жібердім.Жалпы сыныпты екі топ?а б?лдім.?рбір топ м?шелері бір-біріне екі ж?лдыз бір тілек айтып ?діл, на?ты кемшіліктері мен жіберілген ?ателіктерін мысал келтіру ар?ылы к?рсете білді.Барлы? о?ушыларда да ?ызы?ушылы? ?те жо?ары болды.Себебі «?арапайым ??рылысты ал?аш?ы организмдер. Прокариоттар. Вирустар-тіршілікті? жасушасыз т?рі» к?нделікті ?мірмен ?штас?анды?тан о?ушыларды? ?ызы?ушылы?ы мен белсенділігі арта т?сті.
