12.Крахмал жапырақтардың қай жасушаларында түзіледі?
А)барлық жасушаларда Ә)қабықшада Б)жасыл жасушаларда және жасуша аралықтарында В)жасыл жасушаларда
13.Өсімдік жасушасының ерекше органоидін тізбелеп айт?
А)вакуольдер Ә)пластидтер Б)жасунық қабықшасы В)тізбегілердің барлығы
14.Фенология дегеніміз-ғылым
А)табиғат туралы Ә)өсімдік тіршілігіндегі маусымдық мерзімдік құбылыс туралы Б)өсімдіктердің суртқы ортаға тәуелділік заңдылықтары туралы В)табиғатты бақылау туралы
Просмотр содержимого документа
«Тіршіліктің пайда болуы»
Күні: Пәні: биология Сынып: 9 «Ә»,«Б», «В», «Г» Тексерген:
Сабақтың тақырыбы: Тіршіліктің пайда болуы туралы көзқарастардың дамуы. Жерде тіршіліктің пайда болуы туралы теориялар. Л.Пастердің тәжірибесі.
1. Білімділік: Тіршіліктің пайда болуы туралы теориялардың қалыптасуы туралы түсінік беру;
2. Дамытушылық: Алған білімді қорытындылай, салыстыра пайдалану икемдігін дамыту;
3. Тәрбиелік: Адамзаттың жаһандық проблемаларды шешудегі жалпы биологиялық білімнің маңыздылығы туралы қалыптасқан түсініктер негізінде оқытылатын материалға жауапкершілік қатынас сезімін тәрбиелеу.
Сабақта қолданылатын жаңа технология түрлері: тірек-сызба
Техникалық құралдар түрлері: интерактивті тақта
Сабақтың көрнекілігі және жабдықталуы:Ғалымдар портреттері,оқулықтағы суреттер
Сабақтың типі: аралас
Сабақтың әдісі: дәріс, сұхбат
Ұйымдастыру кезеңі: сәлемдесу, отырғызу, оқушыларды түгендеу, сынып бөлмесінің және оқушылардың санитарлық-гигиеналық жағдайларына назар аудару
Үй тапсырмасын сұрау:
1. Биологиялык прогресс дегенді калай түсінесіңдер?
2.Биологиялықрегрестің биологиялық прогрестен қандай айырмашылығы бар?
3. Организмдер эволюциясының басты бағыттарын атаңдар.
4.Биологиялык эволюцияның қай түрі организм топтарыньщ кұрылымдеңгейін күрделендіріп, жогары сатыға көтереді?
5. Ароморфозга мысалдар келтіріңдер.
6. Идиоадаптация дегеніміз не?
7. Жалпы дегенерация дегеніміз не?
Жаңа сабақты түсіндіру кезеңі:
Тіршіліктің пайда болуы туралы теориялардың бірінде: "Тіршілікті белгілі бір уақыт аралығында ерекше кұдіретті күш жаратты" делінеді. Грек философы Аристотель мен ағылшын философы Ф.Бэкон: "Тіршілікті ешқандай құдіретті күш жаратқан жоқ, ол өздігінен өлі денелерден пайда болды", — деп, бұл пікірге қарсы шыққан. Ал голландиялық ғалым Ван Гельмонт өзінің еңбектерінде: 'Тышқандар кір киімнен пайда болады", — деп түсіндірсе, дәрігер Парацельс "адамды қолдан жасап шығарудың" әдісін ұсынған. Келесі бір теорияда: "Жер еш уакытта жаңадан пайда болған жоқ, ол әуел бастан мәңгі, олай болса, жер бетіндегі тіршілік те мәңгі", — делінеді. Бірқатар ғалымдар: "Жер бетіне басқа ғаламшардан өсімдіктің тозаңы, споралары, тіпті ұсақ организмдер де келіп түседі", — деген ойда болған.
Ф.Реди және Л.Пастер тәжірибелері.XVII ғасырда италиялық дәрігер Франческо Реди (1626—1698) тәжірибежүргізіп, "тіршілік өздігінен пайда болды" деген теорияға қарсы шықты. Ол бірнеше ыдысқа өлген жыланның денесін салып, біразының бетін жауып, біразын ашық қалдырған. Бірнеше күннен кейінжабық ыдыстарда еш өзгеріс болмай,ашық ыдыстағы өлексе құрттай бастаған. Ф.Реди:"құрттар өздігінен пайдаболған жоқ, шыбынның етке салған жұмыртқасынан шыққан дернәсіл", — деп түсіндірді.Ф.Реди тәжірибе қорытындысын 1661 жылы жариялап, тірі организмдердіңөлі материядан пайда болмайтынын, яғни сазбалшықтан — бақа, ескі кір шүберектен — тышқан түзілмейтін дәлелдеді.
Ч.Дарвиннің "Түрлердің пайда болуы" деген кітабы жарыққа шыққаннан кейін бұл мәселе қайта көтеріліп, тәжірибе жүзінде жан-жақты зерттеулер жүргізіле бастады.
1862 жылы француз ғалымы Луи Пастер мынадай төжірибе жүргізді: S тәрізді иілген түтік жалғанған бірнеше колбаға ет сорпасын құйып, ұзақ уакыт қайнатты. Соның нәтижесінде микробтар ғана емес, олардың споралары да жойылды. Содан кейін колбалардың аузын ашық қалдырып, тегіс жерге орналастырды.Микроорганизмдердің споралары түтіктің иілген жеріне шөгіп, одан әрі өте алмағандықтан, сорпа көпке дейін бұзылмай сакталды. Бірақ колбаның біреуін сәл еңкейтіп, сорпаны иілген түтікке жеткізіп қайта кері құйғанда, сорпа көп ұзамай бұзыла бастады. Өйткені түтікке түскен микробтар сорпаға өтіп, қоректік ортада тез өсіп, көбейді. "Ендеше, тірі организмдер басқа тірі организмдерден дамып жетіледі", — деп, Пастер тіршіліктің өздігінен пайда болмайтынын тағы дәлелдеді.
Ол қарапайым органикалық қосылыстар күрделене келе тіршілікке тән қасиеттерге ие болып, алғашқы тірі организмдерге бастама берген.
Бекіту сұрақтары:
1. Тіршілік деген ұғымға түсінік беріндер.
2. Тіршіліктін пайда болуы туралы қандай теориялар бар?
3. Ф.Реди мен Л.Пастер қандай тәжірибелер жүргізді?
Сабақты қорытындылау: Оқушыларға тіршіліктің пайда болуы туралы теориялар, ғалымдардың болжамдары мен тәжірибелеріжөнінде түсініктер негіздеуге болады.
Оқушыларды бағалау. Үй тапсырмасы бойынша және сабақ барысындағы біліміне қарай оқушыларды бағалау.
Үй тапсырмасы: §25. Тіршіліктің пайда болуы туралы теориялар.
Тақырып соңында берілген тапсырмаларды орындау.
Рефлексия кезеңі.Оқшылар сабақ барысында алған әсерлерін сипаттап жазады.
