Сабақтың көрнекілігі: электронды оқулық,сызба-нұсқалар ,тапсырмалар
Сабақтың барысы:
І. Ұйымдастыру бөлімі.
А) Сергіту сәті . ( Би )
ІІ. Үй тапсырмасын тексеру:
1.Адам қаңқасы .......- ден астам сүйектен тұрады.
2. Бас қаңқасы 2 бөлімнен ............сауыты және .........бөлігінен тұрады.
3. Омыртқа жотасы ...........- ............ омыртқадан тұрады.
4.Органикалық заттар сүйекке .......... , ............, бейорганикалық заттар сүйекке ........., ............. қасиет береді.
ІІІ. Негізгі бөлім .Адам қаңкасынын сүйектері қысқа, жалпақжәне ұзын (түтік тәрізді, қуыс) болып жіктеледі. Қысқа сүйектерді омыртка, білезік, алақан сүйектері құрайды. Жалпақ сүйектерге жауырын, бас сүйектің ми және бет сүйектері, қабырғалар, жамбас сүйектері жатады. Ұзын, түтік тәрізді сүйектерге жіліктер жатады . Бұл сүйектердің қуысы сүйектің сары кемігіне толы. Жілік басы сүйекті нығайтатын кемік заттан және қан өндіру мүшесі — сүйектің кызыл кемігінен тұрады
Сүйектердің байланысуы. Сүйектер өзара қозғалмайтын, жартылай қозғалатын, козғалатын (буынды) болып байланысады. Сүйектердің қозғалмайтын болып қосылуы олардың қисып бітуі арқылы түзіледі. Осылай құйымшақ ж\е сегізкөз сүйектері өзара байланысқан. Жік арқылы қозғалмайтын болып байланысу бас сүйектеріне тән. Жік арқылы байланысу үлкен беріктікті қамтамасыз етеді, мысалы, миды қорғайды.
Көптеген сүйектер созылмалы және иілгіштігі жоғары, шеміршекті астармен омыртқа дискісінтүзін байланыскан. Бұл — омыртқа жотасының иілгіштігін қамтамасыз ететін сүйектердің жартылай қозғалатын болып байланысуы. Буын — сүйектердің қозғалатын болып байланысуы (60-сурет). Буын тұтас сүйектерден тұрады. Олардың біреуінде басқа сүйектің буын басы кіретін буын ойысы болады. Басы мен ойысы иілгіш шеміршекпен қапталған және мөлшері мен пішіндері сәйкес келеді (61-сурет). Оларды дәнекер ұлпасынан тұратын буынішілік байлам байланыстырады.
Байланысқан сүйекті буын қабы жабады. Буын қабының ішкі беті үйкелісті азайтатын және байланыскан сүйектер арасындағы қозғалысты қамтамасыз ететін аз мөлшерде тұтқыр сұйықтық бөледі. Шеміршек сүйек
Шар тәрізді буын Шығыр тәрізді буын
Жалпақ жауырын, жамбас, қабырға сүйегі жұка ұлпамен жабылған қамтамасыз етеді.
Дұрыс отырмаған кезде адамның омыртка жотасы қисайып, иығы бүкірейіп қалуы мүмкін (62-сурет). Ал ұзак уақыт аяққа күш түскенде, тар және өкшесі биік аяккиім кигенде — жалпақтабандылық. пайда болады (63-сурет).
Қаңқаның сүйектену процесі дене өсуі тоқтағанда 22—25 жасқа қарай аяқталады. Ересектерде сүйек заты баяу жаңарады.
Омыртқа — қысқа сүйек
ІV.Оқимын, үйренемін, есте сақтаймын.
Сүйек типтері және олардың байланысуы.
1.Сүйек қандай болып жіктеледі?
2.Қысқа , ұзын, жалпақ сүйектерге қандай сүйектер жатады?
3.Буын дегеніміз не?
4.Сүйектердің байланысу түрлерін атаңдар?
5.Остеондар неден тұрады?
6.Сүйектердің, буынның, қандай ауруларын білесіңдер?
7.Сүйек қанша жасқа дейін өседі?
V. Бұл қызық !
- Сүйектің мықты, берік болуына жілік басындағы сүйек талшықтарының айқаса орналасуы әсер етеді.Бұл ерекшелік көпір салуда қолданылады екен.
- 40-жастан кейін адам бойы , әр он жыл сайын шамамен 10мм-ге қысқарады, себебі омыртқа мен буындардағы шеміршектер үйкеліп мүжіледі.
- Тігінен қойған адамның ортан жілігі1,5т асықты жілігі 1,8 қысымға шыдайды.
- Сүйек кірпіштен 30-есе, граниттен 2,5 есе қатты.