Шеміршекті балықтар

Қысқа мерзімді сабақ жоспары

Пән		Биология		сынып	7 Б
Мерзім		9.02.2017
Сабақтың тақырыбы		Шеміршекті балықтар: акула, скат,тұтасбастылар
Негізгі мақсат		Шеміршекті балықтар жайлы мағлұмат алады.
Сабақтың мақсаты		Шеміршекті балықтар өкілі акулалар және скаттардың ішкі және сыртқы құрылысын сүйекті балықтардан айырмашылықтарын айыра біледі
Сілтеме		Биология оқулығы Е. Очкур, Л.Аманжолова
Күтілетін нәтиже		Сүйекті балық пен шеміршекті балықтарды ажырата алады.
Тапсырмалар
Блум токсономиясы	Мұғалімнің іс әрекеті		Оқушының іс - әрекеті			Қолданылған модулдер
Білу	Ынтымақтастық атмосфераны ұйымдастыру		Бір бірлеріне тілек тілейді			«Шаттық шеңбер»
	Оқушыларды топқа бөлу І - топ – «Білгірлер» тобы ІІ - топ – «Тапқырлар» тобы ІІІ - топ – «Алғырлар» тобы ІV - топ – «Ойшылдар» тобы Балық аулайық ойыны Үй тапсырмасы: 1.Сүйекті балықтар ұрықтануы 2.Уылдырык деген не? 3.Өрістегіш балыктар 4.Шоғал қандай безден түзіледі? 5.Уылдырық шашқаннан кейін өліп қалатын балықтар 6.Бауырынан балық майы алынатын балық 7. Патша балық 8.Кәсіптік мәні бар балық Биологиялық диктант:  1. Балықтар........ жынысты жануарлар 2. Тек теңіз алабұғасы ғана ........ 3. Аналық безде.......деп аталатын майда жұмыртқа ...... жетіледі 4. Сүйекті балықтар ........ ұрықтанады 5. Кейбір балықтар көбею кезінде.....		Карточкаларды алу арқылы топқа бөлінеді Сұраққа жауап беріп балықты аулайды			Топтық жұмыс Бір бірлерінің жауаптарын бағалау Жұптық жұмыс
Түсіну	І - топ – Шеміршекті балықтарға сипаттама ІІ - топ–Асқорытуы ІІІ - топ –Тыныс алуы ІV - топ – көбеюі		Оқушылар топ болып тақырыпты оқиды . Постер қорғайды.			Топтық жұмыс, диалог, Сыни тұрғыдан ойлау
Қолдану	«Үштілділік-омір талабы» Бұл бөлімде берілген сөзді орыс және ағылшын тіліне аудару керек І - топ – дернәсіл, ауыз, желбезек, ІІ - топ–тұлға,жүрекше, асқорыту мүшесі ІІІ - топ –уылдырық,бас, қарынша ІV - топ – торсылдақ,жүрек,шабақ		Топтық жұмыс Оқушылар Сөздерді үш тілде аударады			Топта өзіндік білім алу
Талдау	Кестені толтыру Шеміршекті балық пен сүйекті балықтарға тән белгілер		Әр топтан бір оқушы шығып кестені толтырады			Талантты және дарынды
Жинақтау	Кестені толтыру Шеміршекті балықтар		Оқушылар тақтадағы кестені толтырып дәптерлеріне жазады			Жекелей жұмыс
	Үйге тапсырма. §41.Шеміршекті балықтар: акулалар және скаттар. Бекіре балықтары, маңызы және оларды қалпына келтіру шаралары		Параграф №51 Бет 246			Кері байланыс
Бағалау	Критерийлері арқылы бағалау		Оқушылар стикерге сабақтың өтілу жайлы жазады			Формативті және суммативті бағалау
	Кері байланыс		«Не үйрендім?, Не үйренгім келеді?»			Рефлексия

Білгірлер

«Тапқырлар» тобы
«Алғырлар» тобы
«Ойшылдар» тобы

Білгірлер

Білгірлер

Білгірлер

Білгірлер

Білгірлер

«Тапқырлар» тобы
«Алғырлар» тобы

«Ойшылдар» тобы

«Тапқырлар» тобы
«Алғырлар» тобы
«Ойшылдар» тобы

«Тапқырлар» тобы
«Алғырлар» тобы
«Ойшылдар» тобы

«Тапқырлар» тобы
«Алғырлар» тобы
«Ойшылдар» тобы

«Тапқырлар» тобы
«Алғырлар» тобы
«Ойшылдар» тобы

«Тапқырлар» тобы
«Алғырлар» тобы
««Тапқырлар» тобы
«Алғырлар» тобы
«Ойшылдар» тобы

Ойшылдар» тобы

Биологиялық диктант: 

1. Балықтар........ жынысты жануарлар

2. Тек теңіз алабұғасы ғана ........

3. Аналық безде....... деп аталатын майда жұмыртқа ...... жетіледі

4. Сүйекті балықтар ........ ұрықтанады

5. Кейбір балықтар көбею кезінде.....

Биологиялық диктант: 

1. Балықтар........ жынысты жануарлар

2. Тек теңіз алабұғасы ғана ........

3. Аналық безде....... деп аталатын майда жұмыртқа ...... жетіледі

4. Сүйекті балықтар ........ ұрықтанады

5. Кейбір балықтар көбею кезінде.....

Биологиялық диктант: 

1. Балықтар........ жынысты жануарлар

2. Тек теңіз алабұғасы ғана ........

3. Аналық безде....... деп аталатын майда жұмыртқа ...... жетіледі

4. Сүйекті балықтар ........ ұрықтанады

5. Кейбір балықтар көбею кезінде.....

Биологиялық диктант: 

1. Балықтар........ жынысты жануарлар

2. Тек теңіз алабұғасы ғана ........

3. Аналық безде....... деп аталатын майда жұмыртқа ...... жетіледі

4. Сүйекті балықтар ........ ұрықтанады

5. Кейбір балықтар көбею кезінде.....

Биологиялық диктант: 

1. Балықтар........ жынысты жануарлар

2. Тек теңіз алабұғасы ғана ........

3. Аналық безде....... деп аталатын майда жұмыртқа ...... жетіледі

4. Сүйекті балықтар ........ ұрықтанады

5. Кейбір балықтар көбею кезінде.....

Биологиялық диктант: 

1. Балықтар........ жынысты жануарлар

2. Тек теңіз алабұғасы ғана ........

3. Аналық безде....... деп аталатын майда жұмыртқа ...... жетіледі

4. Сүйекті балықтар ........ ұрықтанады

5. Кейбір балықтар көбею кезінде.....

Биологиялық диктант: 

1. Балықтар........ жынысты жануарлар

2. Тек теңіз алабұғасы ғана ........

3. Аналық безде....... деп аталатын майда жұмыртқа ...... жетіледі

4. Сүйекті балықтар ........ ұрықтанады

5. Кейбір балықтар көбею кезінде.....

Биологиялық диктант: 

1. Балықтар........ жынысты жануарлар

2. Тек теңіз алабұғасы ғана ........

3. Аналық безде....... деп аталатын майда жұмыртқа ...... жетіледі

4. Сүйекті балықтар ........ ұрықтанады

5. Кейбір балықтар көбею кезінде.....

Биологиялық диктант: 

1. Балықтар........ жынысты жануарлар

2. Тек теңіз алабұғасы ғана ........

3. Аналық безде....... деп аталатын майда жұмыртқа ...... жетіледі

4. Сүйекті балықтар ........ ұрықтанады

5. Кейбір балықтар көбею кезінде.....

«Тапқырлар»
«Алғырлар»
«Ойшылдар»

«Білгірлер»

Сабақтың тақырыбы:

§41.Шеміршекті балықтар: акулалар және скаттар. Бекіре балықтары,маңызы және оларды қалпына келтіру шаралары. Қостынысты балықтар.Саусаққанатты балықтар,олардың құрлықтық омыртқалы жануарлардың шығу тегіндегі маңызы

Сабақтың мақсаты: Шеміршекті балықтар өкілі акулалар және скаттарды мысалға ала отырып ,олардың сүйекті балықтардан негізгі айырмашылықтарын айыра білу,бекіре балықтарының маңызы және оларды қалпына келтіру шаралары туралы,қостынысты балықтар,саусаққанатты балықтар,олардың маңызы туралы білім беру. Балықтар туралы білімдерін тереңдету және кеңейту.

Сабақтың міндеті:

Білімділік: Шеміршекті балықтардың негізгі ерекшеліктері туралы, бекіре балықтары, қостынысты балықтар,саусаққанатты балықтар, олардың құрлықтық омыртқалы жануарлардың шығу тегіндегі маңызы туралы білім беру

Дамытушылық: Интеллектуалды ойлау, шығармашылық,есте сақтау, салыстыру қабілеттерін дамыту.

Тарбиелік: Оқушыларды адамгершілікке, табиғатты аялап таза ұстауға, қамқорлық қарым қатынасқа тәрбиелеу.

Сабақтың типі: дәстүрлі емес (конференция,кіріктірілген сабақ).

Сабақтың түрі: Аралас сабақ.

Сабақтың әдіс-тәсілдері: хабарлама,сұрақ-жауап, түсіндіру, баяндау, көрнекілік, әңгімелеу т.б.

Сабақта қолданылатын көрнекті құралдар: Мультимедия, слайдтар, муляждар, кестелер.

Сабақтың жоспары:

I. Ұйымдастыру:

1. Сәлемдесу, түгелдеу,

2. Оқушылардың оқу құралдарына назар аудару,

3.Зейіндерін сабаққа аудару,

4.Сабақтың мақсаттарымен таныстыру.

II. Үй тапсырмасын сұрау

Сайыс шаттары:

1. «Миға шабуыл»

2. «Үштілділік-омір талабы»

3.«Ойлан, тап!»

4. «Суреттерге тіл бітір»

5. «Артықтардан арыл! »

1.«Миға шабуыл»

1-топтың сурактары;

1.Кобеюдегеніміз қандай процесс?

2.Уылдырык қандай безден түзіледі?

3.Сырттай ұрыктану қалайжүзеге асады?

4.Өрістегішбалыктар,ерекшелігі,мысалы.

5.Түйсік деген не? Мысал келтір.

2-топтың сурактары;

1.Даму процесі деген не?

2.Шоғал қандай безден түзіледі?

3.Іштей ұрықтану деген не?

4.Ұрпағына қамқорлық жасайтын балықтар,мысал келтір.

5.Миграция деген не?Мысал келтір.

2. «Үштілділік-омір талабы»

Бұл бөлімде берілген 10 сөзді орыс және ағылшын тіліне аудару керек

1 топқа берілген сөздер:

Уылдырық,дернәсіл,шеміршек,қаңқа,аталық,желбезек,қарын,шортан,түйсік,миграция.

2 топқа берілген сөздер:

Балық,өкпе,сазан,шабақ,торсылдақ,аналық,жүрек,сүйек,жұмыртқа,ұрық.

3.«Ойлан, тап!»

Берілген сөзден бірнеше сөз құрастыр.

1 топ «Уылдырық»

2 топ «Ұрықтану»

4. «Суреттерге тіл бітір»

5. «Артықтардан арыл! »

Берілген сөздерден артық жазылған бір сөзді алып таста.

1 топ. Қанайналым жүйесі 2 топ. Шоғал

Зәр шығару жүйесі Аналық без

Тыныс алу жүйесі Сперма

Тер шығару жүйесі Уылдырық

Ас қорыту жүйесі Бауыр

(Үй тапсырмасы қорытындыланады)

III. Жаңа сабақ:

Оқушылар, бүгінгі жаңа тақырыбымыздың тақырыбына назар аударайықшы! Шеміршекті балықтар туралы не білесіңдер? Өздерің тұрған мекенде балықтардың қандай түрлері тіршілік етеді?Океанариумда кім болып көрді?

(Слайд көрсетіледі)

Шеміршекті балықтардың ерекшелігі:

1. Денесі плакоидты қабыршақтармен қапталған.

2. Жұп көкірек және жұп құрсақ жүзбе қанаттары денесіне көлбей орналасқан.

3. Құйрық жүзбеқанаттары үстіңгі қалағы астыңғысынан едәуір үлкен.

4. Торсылдағы болмайды.

5. Желбезек қақпақшасы болмайды.

6. Ауыз қуысы тұмсығының астында орналасады.

IV.Жаңа сабақты бекіту сұрақтары:

1.Шеміршекті балықтар туралы не білдіңдер?

2. Шеміршекті балықтар денесі қандай бөлімдерден тұрады?

3. Шеміршекті балықтар денесінде қандай жүзбеқанаттар болады?

4. Шеміршекті балықтар қандай класс тармақтарына бөлінеді?

5. Шеміршекті балықтардың сыртқы құрлысына тән белгілер?

6.Бекіретәріздес балықтардың ерекшеліктері қандай?

7.Қостынысты, саусаққанатты балықтар,маңызы туралы айтыңдар

Ә) Рентген сәулесімен тексерсек...

Аталық мысықакуланы ішкіқұрылысы (Суреті слаидтан көрсетіледі)
1.Ауыз
2.Танаутесігі
3.Көз
4.Желбезекжәнежелбезексаңылауы
5.Көкбауыр
6.Несепағар
7.Тұқымкөпіршігі
8.Құрсақжүзбеқанаттары
9.Жүрек
10.Көкірекжүзбеқанаттары
11.Үшқалақтыбауыр
12.Аталықбезі
13.Қарын
14.Тоқішек
15.Клокатесігі
16.Анальжүзбеқанаты
17. Құйрық жүзбеқанаты

VI.Үйге тапсырма беру. §41.Шеміршекті балықтар: акулалар және скаттар. Бекіре балықтары, маңызы және оларды қалпына келтіру шаралары. Қостынысты балықтар.Саусаққанатты балықтар,олардың құрлықтық омыртқалы жануарлардың шығу тегіндегі маңызы.Осы тақырыпты оқып келу және кесте толтыру.

-----Деңгейлік тапсырмаларды орындау(249-бет),

----- «Бекіретәріздес балықтарды қорғау шаралары» тақырыбына реферат жазып келу,,

-------қызықты мәліметтер жинау.

VII.Бағ

Сабақтың тақырыбы: Шеміршекті балықтар класы.

Сабақтың мақсаты:

а) Білімділік. Оқушыларға шеміршекті балықтар класы бойынша тән белгілеріне тоқталу, олардың қаңқасы тек шеміршектен тұратынына түсінік беру; алған білімдерін саралай отырып бір жүйеге келтіру, тақырыпты есте сақтау.

ә) Дамытушылық. Оқушылардың сабаққа белсенділігін арттыру, кітапқа деген қызығушылығын дамыту, мәтінмен жұмыс істей білу, тақырыптағы негізгі ұғымды тауып, сызбанұсқаны толтыруға машықтандыру, білімін нақтылау және қисынды ойлануын дамыту.

б) Тәрбиелілік. Оқушыларды өзбетінше ізденімпаздыққа, шығармашылық қабілеттерін дамытуға,еңбектенуге,өзара білімдерін тексеріп бағалауға, адамгершілікпен ұжымдық қарым-қатынас жасауға тәрбиелеу.

Сабақтың типі: Білім тексеру сабағы.

Сабақтың түрі: Жарыс сабақ

Әдістері: СТО технологиясы (сатылай кешенді талдау),

демонстрациялау, тест.

Көрнекілігі: Проектор, жылжымалы тақта, тірек-сызбалар, кестелер,

сулы препараттар.

Сабақтың жүру барысы:

Сабақтың жоспары:

І. Ұйымдастыру.

3. Сәйкестендіру кестесі.

Сергіту сәті. «Балық аулау» ойыны. (топтастыру)

ІІІ. Мағынаны тану (Өзара оқыту әдісі бойынша тақырыпты оқытып талдату)

ІV.Ой қозғау. Мәтінмен жұмыс.

V.Ой қорыту.

1. Өз ойларын топтастыру.

2.Шеміршекті балықтардың ішкі құрылысы

3.Кестені толтыр

VІ. Ой дамыту (шығармашылық жұмыс)

Шеміршекті балықтардың ерекшелігі.

І.Ұй тапсырмасын тексеру

Ой қозғау (нені білеміз?) .

"Бинго" ойыны

1.Желілі жануарлардың үш тип тармағы қалай аталады?

Бассүйексіздер, қабықтылар, омыртқалылар.

2. Бассүйексіздер тип тармағының өкілі?

Қандауырша.

Кестемен жұмыс

Қандауыршаға тән белгілер

Омыртқасыздармен ұқсас тән белгілер

1. Қантарату жүйесі-тұйық.

2. Желісі бар .

3. Жүйке жүйесі жүйке түтігінен тұрады

4. Дененің соңғы қуысы болады

5. Денесі үш қабақтан тұрады .

6. Жұтқыншақтың екі бүйірінде көптеген желбезек

саңылаулары бар.

7. Ішкі қаңқасы-желі.

8. Денесі екі жақты симметриялы .

9. Сырттай ұрықтанады.

10.Аналь тесігі бар.

II. Топтастыру.

III. Жаңа сабақ.

1. Анықтама. Қанқасы тек шеміршектен тұрады. Дене пішіні әр түрлі. Акулалардың денесі созылыңқы, жұ мыр, ұршық тәрізді.

Скаттардың денесі қабысып жалпайып кеткен.

2. Сөзтаным. Ихтиология (грекше “ихтис” – балық, “логия” – ілім, ғылым) деп аталады.

3. Тіршілік ортасы. Су түбінде, барлық мұхиттардың субтропикалық және тропикалық теңіздерінде мекендейді

4. Сыртқы құрылысы. Денесі бас, тұлға, құйрық бөлімдерінен тұрады. Бас бөлімінде жұп танау тесігі, екі көзі бар. Тұлға бөлімінде: жұп көкірек, жұп құрсақ, дара арқа жүзбе қанаттары орналасқан. Құйрық бөлімінде: сыңар құйрық және аналь жүзбе қанаттары бар.

5. Дене құрылысы: Терісі екі қабаттан тұрады. Сыртқысы – эпидермис, көп қабатты эпителий, ішкі – нағыз тері қабаты, дәнекер ұлпасын тұрады, эпидермисінде безді жасушалар көп. Шеміршекті балықтардың терісі ұсақ бүртікті.

6. Қоректенуі. Көпшілік түрі теңіз түбіндегі жәндіктермен қоректенеді. Акуланың жағы шеміршекті әрі қоғалғыш. Жаққа ірі үшкір тістер орналасады, тілі нашар дамыған. Ауыз қуысы жұтқыншаққа жалғасады. Жұтқыншаққа желбезек саңылаулары ашылады, жұтқыншақ өңешке, өңеш көлемді қарынға жалғасады. Ас шегі қысқа, оған бауырдан келетін өт өзегі ашылады. Тік шегі клоакаға ашылады. Тоқ шегі жуан.

7. Тыныс алуы: Желбезектерінде – желбезек доғалары – желбезекаралық перде – желбезек шашақтары болады. Желбезек доғаларының саны 5 жұп. Тыныс алуы ауыз қуысының қозғалуына сәйкес болады.

8. Қан айналым жүйесі. Жүрегі екі қуысты: 1 құлақша, 1 қарыншадан тұрады. Қан айналым шеңбері – 1.

9. Зәр шығару. Таспа тәрізді жұп бүйрегі болады. Бүректерде қаннан сүзілген зәр заттары бір жұп несепағар өзегі арқылы клоакаға келеді. Зәр заттары клоакадан тікелей сыртқа шығарылады.

10. Жүйке жүйесі. Тіршілік етуіне байланысты миы жақсы дамыған. Ми бөлімдері: алдынғы ми, аралық ми, ортаңғы ми, мишық, сопақша ми. Жылдам жүзу әрекеттерін реттейтін мишығы жақсы жетілген. Акуланың миынан денесіне он жұп жүйкелер – дене бөліктеріне және жұлыннан да жеке жүйкелер таралады.

11. Сезім мүшелері. Иіс сезу мүшелері өте жақсы дамыған. Қанның иісін 0,5 шақырымнан сезе алады. Көзінің қасаң қабығы – жазық, көз бұршағы шар пішінді болып келеді. Есту мүшесі тек ішкі құлақтан тұрады. Бүйір сызығы жақсы дамыған.

12. Көбеюі. Шеміршекті балықтар – дара жынысты. Аталықтарында – жұп аталық және жұп тұқым жолы, ал аналықтарында жұп аналық без және жұп жұмыртқа жолы болады. Шеміршікті балықтардың көпшілігі іштей ұрықтанады.Аналықтары ұрықтанған үылдырық шашады, ал кей түрлері тірі шабақтайды. Уылдырықтарының саны аз. Кей түрлері ұрапқтарына қамқорлық жасайды.

13. Жіктелуі. Шеміршекті балықтар 2 класс тармағына бөлінеді. Олар: тақтажелбезектілер және тұтасбастылар.

14. Ерекшелігі. Балықтардың қаңқасы тек шеміршектен түзіледі, көпшілігі іштей ұрықтанады, адамға қауіптісі сұр акулалар, кеңінен таралған – жолақ акула.

IV. Бекіту.

Қандауыршаға тән белгілер

Акулаға тән белгілер

1. Қантарату жүйесі – тұйық.

2. Бас қаңқасы бар.

3. Жүйке жүйесі жүйке түтігінен тұрады.

4. Белсенді тіршілік етеді.

5. Іштей ұрықтанады.

6. Жұтқыншақтың екі бүйірінде көптеген желбезек саңылаулары бар.

7. Ішкі қаңқасы – желі.

8. Жұп жүзбеқанаттары бар.

9. Желісінің қалдығы сақталған.

10. Сырттай ұрықтанады.

11. Аналь тесігі бар.

12. Асқорыту жүйесі клоакамен аяқталады.

13. Тоқ ішегінде оралма қатпар бар.

Жауабы

Қандауыршаға тән белгілер

Акулаға тән белгілер

1, 3, 6, 7, 10, 11 2, 4, 5, 8, 9, 12, 13