Сабақтың тақырыбы: Ішкі, сыртқы және аралас секреция бездері. Эндокриндік жүйе.
II. Бөлім: « Адам организмінде мүшелер жүйесі қызметінің үйлесімділігі.» Мүшелер жүйесі қызметінің гуморальдік реттелуі.
МЕКТЕП: Жарқын орта мектебі.
Мұғалім: Карипбаева Л.Т.
ОҚУШЫ САНЫ: 9
КЕЛМЕГЕНДЕР
Ішкі және сыртқы секреция бездері, гормондар мен олардың қасиеттері және адамның тіршілігіндегі маңызы туралы жаңа анатмииялық-морфологиялық түсініктерді қалыптастырады, қалқанша без, ұйқыбез, жыныс безі, гипофиз және бүйрек үсті бездерінің гормондарының рөлін анықтайды.
.
Эндокриндік жүйе.
Гормон, гипофиз, бүйрек үсті безі, қалқанша без, жыныс безі, ұйқы безі.
Адамның негізгі ұлпалары: эпителий, дәнекер, бұлшық ет, жүйке.
Жоспарланған уақыт
І. Тренинг: « Жылулық сезімі»
(оқушылар бір-біріне ыстық тілектерін жолдайды.)
Ынтымақтастық атмосферасын орнату арқылы
сабақтың мақсаты таныстырылады.
Ресурстар
ІІ. Ұйымдастыру кезеңі
1.Глоссариймен жұмыс
Гормон, гипофиз, бүйрек үсті безі, қалқанша без, жыныс безі, ұйқы безі.
2.Қызығушылықты ояту.
Эндокриндік жүйе туралы презентация көру.
ІІІ.Мағынаны ажырату «ДЖИГСО» әдісі.
Тапсырма №1
1-топқа.
Адам асқазансыз, өт қабынсыз, бір өкпемен, бір бүйрекпен, жарты бауырмен өмір сүре алады. Алайда массасы бір грамға да жетпейтін кішкентай без – гипофизді алып тастаған жағдайда адамның тіршілігі тоқтайды. Ішкі секреция бездерінің жалпы саны-10, олардың массасы шамамен 100г.Ішкі секреция бездері ерекше заттар- гормондарды өте аз мөлшерде бөледі. Мысалы, адамға тәулігіне 0,00003г В витамині қажет болса, адреналин гормонының тәуліктік мөлшері одан 1000 есе аз болып табылады.( 15г адреналин жер шарындағы барлық тұрғындарға артығымен жетер еді).Гормондар өте белсенді, олар адамның бойы мен жалпы дамуын өте күшті өзгерістерге ұшырата алады, сондай-ақ зат алмасуды реттеп отырады; гормондардың жетіспеуі немесе артық мөлшерде болуы дене бітімін шектен тыс өзгеріске ұшыратады. (кейбір адамдардың денесінің массасы 500-600кг-ға дейін жеткендігі туралы мәліметтер бар).
Сыртқы секреция бездері
Аралас секреция бездері
Ішкі секреция бездері
Сілекей бездері
Асқазан бездері
Тер бездері
Май бездері
Ұйқы без
Жыныс бездері
Эпифиз
Гипофиз
Қалқанша без
Айырша без
Бүйрек үсті бездері
2- топқа.
Гормондар-ішкі секреция бездерінің тіршілік әрекетінің өнімдері. Гормондардың қасиеті және олардың организмдегі маңызы. Гипофиздің ішкі секрециялық қызметі. Организмді реттеудегі гипофиз гормондарының рөлі.Гуморальдық реттелуге мынадай ерекшеліктер тән: қанға немесе денедегі басқа да сұйықтарға келіп отыратын химиялық заттардың нақты бағытталған нысаны болмайды. Демек, химиялық заттар барлық мүшелер мен ұлпаларға әсер ете алады. Оның әсері жергілікті емес және белгілі бір аймақпен ғана шектеліп қоймайды. 2. Химиялық заттар салыстырмалы түрде баяу таралады. 3. Химиялық заттар өте аздаған мөлшерде әсер ете бастайды, әдетте, жылдам бұзылады немесе организмнен шығарылады. Гипофиз-ішкі секрецияның орталық бездерінің бірі, ми негізін астарлай орналасқан, массасы 0,5-0,7г. Гипофиз үш бөліктен тұрады: алдыңғы, ортаңғы, артқы. Бұл бөліктер дәнекер ұлпасынан түзілген капсулалары қоршалған.Алдыңғы бөлігіне: соматотропин бөлінеді. Бұл гормон дене массасының артуын, барлық мүшелер көлемінің ұлғаюын және қаңқаның өсуін қамтамасыз етеді. Гипофиздің алдыңғы бөлігінде ішкі секрецияның басқа бездеріне талғап әсер ететін бірнеше гормондар түзіледі. Гипофиздің аралық бөлігінде түзілетін гормондардың ішінде терінің түсін реттейтін меланофор гормоны жақсы зерттелген. Гипофиздің артқы бөлігінің гормоны әйел босанатын кезде қатысады, -вазопрессин деп аталатын гормон бөлінеді. Ол бірінші реттік зәрдің құрамындағы суды бүйрек түтікшелерінде қайта сіңіруді күшейтеді, сонымен қатар қанның құрамындағы тұзадардың мөлшеріне әсер етеді. Бүйрек үсті бездерінің қыртысты затынан бөлінетін гормондармен бірігіп организмдегі су-тұз алмасуды реттейді.
ІY. Ой толғаныс
«Адамның эндокриндік аппараты» кестесін толтыру.
Эндокриндік аппарат бездері
Бездердің атауы
Организмнің реттеуші қызметтеріне әсер етуі
Сыртқы секреция бездері
Ішкі секреция бездері
Аралас секреция бездері
V. Кері байланыс (Рефлексия).
Сабақ соңында оқушылар сабақтан алған әсерлерін, кемшіліктерітуралы парақшаларға(стикерлерге) жазады, дәлел келтіріп сөйлейді.
Үй тапсырмасы: Шағын зерттеу жүргізу«Ішкі секреция бездерінің маңызы».
оқулық
слайд
На первую страницу
БАС РЕДАКТОР БАҒАНАСЫ
Мақсат ӘУБӘКІРОВ
ТӘУЕЛСІЗДІГІМ-
МЕНІҢ
Армандап бабам,
Көре алмай кеткен
КҮН ЕДІҢ
Ішімде қатқан,
Аталарымның
МҰҢЫ ЕДІҢ
Ұстатпай келген,
Қиялы болып
КӨНЕНІҢ
Аңсатып жеткен,
Тәуелсіздігім-
СЕН ЕДІҢ.
Арасындамын,
Өңменен түстің
СЕНІМСІЗ
Сен қалай жеттің,
Төңкеріс, қансыз,
ӨЛІМСІЗ?
Жұбатып келдің,
Кебенек киіп
КЕБІНСІЗ
Құрдымға құлап,
Кететін едім
ӨЗІҢСІЗ.
Арыстарымның,
Басымен бірге
КЕСІЛГЕН
Шекара асып,
Арман боп алыс
КЕТІП ЕҢ
Тағдыр сотының,
Үкімі солай
ШЕШІЛГЕН
Өгей боп елге,
Бұйырмай келген
НЕСІБЕМ.
Атадан қалған,
Кеудемде әлі
ҚАНДЫ КЕК
Қолдарын созған,
Бабалар елге
БАҚ ТІЛЕП
Рухы жебеп,
Аруақтарымның
АҚ ТІЛЕК
Сол жақтан демеп,
Айта алам бізді
ЖАТТЫ ДЕП.
Мойныңда әлі,
Қазақтың мұң мен
ҚАНЫ БАР
Сұрапыл жылдың,
Сұс болып қатқан
ТАБЫ БАР
Елім-айлаған елдің,
Жыр болып жеткен
ЗАРЫ БАР
Мен тәуелсіз елмін,
Дұрыстап қане
ТАНЫП АЛ!
Отырсам ойлап,
Сен оңай бізге
КЕЛМЕПСІҢ
Жеңісті тойлап
Рухымды шыңдап,
ӨЛМЕППІН
У ішкен халық,
Ұмытпас дәмін
КЕРМЕКТІҢ
Мен қалай сені,
Қолымнан енді
БЕРМЕКПІН.
Көнермес арман,
Көктүрік бабам
АҢСАҒАН
Өмірден озды,
Жете алмай саған
ҚАНША АДАМ
Біз бақыттымыз,
Әлемге бүгін
ЖАР САЛҒАН
Жар салған және,
Ақжарма күнді
ҚАРСЫ АЛҒАН!
Кеудемде зор үн,
Жүрегімде дүрсіл
БАСТАЛЫП
Қарсы алдым сені,
Көзімнен ыстық
ЖАС ТАМЫП
Денеден оқшау,
Кесілген талай
БАС ҚАЛЫП
Арыстар жатыр,
Мәңгілік жерді
ЖАСТАНЫП.
Көктүріктердің,
Көксеген күнін
КҮТТІРІП
Жеңістің ауыр,
Бұралаң жолын
ҰҚТЫРЫП
Тар жол мен тайғақ,
Кешулерден өткен
ТЕКТІЛІК
Тұғырға қонды,
Ізет қыл ұрпақ,
ТІК ТҰРЫП!
Сабақ соңында оқушылар сабақтан алған әсерлерін, кемшіліктерітуралы парақшаларға(стикерлерге) жазады, дәлел келтіріп сөйлейді.
