Биология әлемінде

Жумагулова Сағыныш Нурбаевна-

Көкшетау қаласы, № 12 орта

мектебінің биология пәнінің

мұғалімі

Сыныптан тыс жұмыс: Биология әлемінде
Түрі: танымдық сайыс 
Мақсаты: оқушылар биологияның анатомия,зоология ,ботаника ғылым салаларына тоқтала отырып қойылған сұрақтардың жауаптарын өмірмен байланыстыра отырып жауап беруге үйренеді,қоршаған ортанын қыр сырын тани біледі, ой-өрістерін дамыта отырып,логикалық ойлау қабілеттерін жетілдіреді,табандылықпен шешім қабылдауға,оны дәлелдеуге үйренеді,биология пәніне деген қызығушылықтары арта түседі.

Бар ізгілік тек білімнен алынар,
Білімменен аспанға жол салынар
Жүсіп Баласағұн
Жүргізуші:
Құрметті ұстаздар мен оқушылар! «Биология әлемі » атты танымдық сайысына қош келдіңіздер.
Сайысқа қатысушы оқушылармыз 10-11 сынып оқушылары.Сайысымыз үш кезеңнен тұрады.

Сайыс кезеңдері

Ботаника

1. Индонезияныңжаңбырлыормандарындаөсетіндүниежүзіндегіеңүлкенгүл?Раффлезия

^2. АҚШ-тыңКалифорнияштатындаөсетінәлемдегіеңұзынмәңгіжасылағаш?

Секвойя

3. Ресейдің төрттен бір бөлігін орманды алқап алып жатыр.Бұл алқап қандай елдің жер көлеміне тең

Түркияның

4. Асқабақ дұрыс өсуіне және пісіп жетілуіне 60 күн қажет.Егер бірінші маусымда дәнек ексек,асқабақ жемісін қай уақыттан бастап жинаймыз.

20 шілдеден

5. Қиярдың қанша пайызы судан тұрады? 95 %

Зоология

1.Қандай құс ұя салмайды? Жауабы көкек.

2.Иттер қандай түстерді көрмейді,қандай түстерді жақсы көреді?Кызыл,жасыл түстерді көрмейді.Көк сары түстерді жақсы көреді

3. Ат басты

Арқар мүйізді

Бөрі кеуделі

Бөкен сандыЖауабы:шегіртке

^4.Мысықтың аналығын аталығынан қандай іс әрекеті арқылы анықтауға болады?^{Жауабы:аналығы оң жақ аяғымен аталығы сол жақ аяғымен жемін жейді}

5. Қайсысының аяқ саны көп 5 осьминогта ,әлде 4 кальмарда ма? 4. Қайсысының аяқ саны көп 5 осьминокта ,әлде 4 кальмарда ма?

Жауабы: 5×8=40

4×10=40

Анатомия

1.Адам қандай жағдайда ықылық атады?

Жауабы: диафрагмалық  жүйке   талшығының  тітіркену салдарынан пайда болады.Көп жағдайда диофрагма қалыпты жұмыс атқарады.Диофрагма тітіркенген жағдайда қатты қозғалысқа түседі, үлкен екпінмен ауа дыбыс сіңірлеріне келеді ,ауа толқынының әсер ету салдарынан дыбыс пайда болады.

2.Адам қандай жағдайда есінейді?

Жауабы:еріксіз тыныс алу қозғалысы; қандағы көмір қышқыл газының мөлшері көбейіп кеткенде, Есінеу адам ғана емес, сүтқоректі жануарлар, қосмекенділер және балықтарға да тән.

3.Адамның шашы қанша кг салмақты көтере алатындай серпімді болады? 3 кг

4.Дүниедегіеңкүштібұлшықет?тіл

5.Адамөзініңшынтағынтіліменжалайалама?жоқ

Анықтама бюросы

1.Мысықтыңбаласықалайаталады?Жауабы: марғау

2.Аққудың балапаны қалай аталады?Жауабы:көгілдір

3.Арыстаның баласын қалай атаймыз?Жауабы: абадан

4.Жолбарыстың баласын қалай атаймыз?Жауабы:шөкжік

5.Түлкі баласы қалай аталады?Жауабы: түлкішік.

Тұлғаны таны

1. Асқорытуфизиологиясынзерттепшарттырефлекстіашқаныүшін 1904жылыНобельсыйлығыналғанИванПетровичПавлов

2. «Бигель» кемесімен саяхат жасаған ғалымЧарлз РобертДарвин

3. Анатомия ғылымының негізін салушы ғалымАндреас Везалий

4.Қанның лейкоцит жасушаларының қызметін жан-жақты зерттеген ғалым

Илья Ильич Мечников

Биология

1.Бір аю әр күні алдыңғы жеген күніндегіден 6балық артық жей отырып 5 күн ішінде 100 балық жейді. Аю бірінші күні қанша балық жеген?

Х+(х+6)+(х+12)+(х+18)+(х+24)=100

100-60=40 5х=40 х=8

Жауабы.8-балық.

2.Орта жастағы үйеңкі ағашының тамырларының жиынтығы 5 кг.Ал ағаш тамырларының бір кг салмағының тыныс алуына 1 кг оттегі жұмсалатын болса,үйеңкі тамырына 1 айда,1 жылда қанша оттегі қажет.

Шешуі.

1×5=5 1-күн

30×5=150 1-ай

365×5=1825 1-жыл.

3.Бірінші қатарға бір-бірінен 2 м қашықтықта 112 ағаш отырғызылса ,екінші қатарға бір-бірінен 1 м қашықтықта 222 ағаш отырғызылды ,қай қатар ұзынырақ

Жауабы 1-қатар.

4.Әкесінің қан тобы ІY, шешесі ІІ қан тобы бойынша гомозиготалы отбасындағы балалардың қан тобын анықтаңдар

Жауабы:2,4.

5.ІІ қан тобы бойынша әйел де, еркек те гетерозиготалы болса, олардың балаларының қан тобы ІY, ІІІ, ІІ және І болуының ықтималдығы қандай ?

Жауабы:2 гомозиготалы,2 гетерозиготалы,1 топ.

Биологиялық терминдер

1.Гельминтология

Жауабы:Паразит құрттарды зерттейтін ғылым

2.Акарология

Жауабы:Кенелерді зерттейтін ғылым

3.Арахнология

Жауабы:Өрмекшілерді зерттейтін ғылым

4.Селинология

Жауабы:Мысықтарды зерттейтін ғылым

5.Гистология

Жауабы:Ұлпаларды зерттейтін ғылым.

Экология

1.Қытай ғалымдары әлемде алғаш рет арктикалық балықтың генін қант қызылшасына селбестірді.Әрине, қызылша балық секілді жүзген жоқ, бірақ бір қасиетке ие болды. Ол қандай қасиет?

Суыққа төзімділік

2.«Марибаштар керек емес,ресторанға әркім өзінің жеке нурибашын әкелсін» деген лозунг Жапонияда бар. Бұл лозунг қандай мағынаны білдіреді?

Жауабы:Бұл орман қорғаушылардың лозунгы. Марибаштар – бір рет қолдануға ғана жарамды ағаштан жасалған таяқшалар.Нурибаштар – бірнеше рет қолдануға арналған таяқшалар

3.Нью-Йорк жануарлар бағында тастан жасалған, жан-жағы әйнектелген тор бар. Тор бұрышында: Жер бетіндегі ең қауіпті жануарды көруге болады-деп жазылған. Осы сөздің мағынасын анықтаңдар.

Жауабы:Тордың ішіне айна орналастырып қойған.

4.Бернард Шоу өзінің әңгімесінде былай деген: адам баласы жаңа технологияның барлығын меңгерді, құстай ұша алды, балықтай суда жүзе алды.Бірақ адам баласы меңгермеген бір нәрсе қалды. Ол не?

Жауабы:Нағыз саналы адам болу

Әртүрлі сұрақтар

1.Мысықтың алдыңғы аяғында бес саусақ артқы аяғында неше саусақ?Жауабы:4 саусақ.

2.Иттер қанша жыл өмір сүреді?

Жауабы:10-15 жыл.

3.Құмырсқа өзінен қанша есе ауыр затты көтере алады?

Жауабы:50 есе

4.Пілдің тұмсығы қанша литр суды ұстап тұра алады?

Жауабы:7 литр

5.Көбелек қандай мүшесімен дәм сезеді?

Жауабы: аяқтарымен

3-кезең. «Қара жәшік». Екі оқушыға да ортақ сұрақ. Бірінші болып жауап берген оқушыға 100 ұпай беріледі.
«XVI ғасырдың бас кезінде Педро Де Леон дейтін 13 жасар бала Оңтүстік Америкаға сапар шеккен испандық қарақшылардың кемесіне ілесіп Перуге келеді. Ол мұнда жергілікті адамдардың осымен тамақтанатынын байқайды. Перуліктер оны папа деп атайды екен. Папаның күнге кептірілгенін чуньо деп атайды. Ал француздар оны жер алмасы деп, Ресейде XVIII ғасырдан бастап тарай бастады. Оның мұнда таруына I Петрдің еңбегі зор. Сандықшада не бар?» (Картоп)

Қорытынды: жеңімпаз топтарды марапаттау.