Ақ сұламаның тіршілік әрекеттері туралы кестені тексеру.
ІІІ. Үй тапсырмасын қорытындылау
Топтастыру әдісі
Жалпақ құрттар
ІУ. Жаңа сабақ кезеңі
Мәтінді оқушылар өздері оқиды.
Сиыр цепеніне сипаттама:
-Сиыр цепені – паразиттік тіршілік етуге көшкен жалпақ құрт. Ересегі адамның ішегінде, дернәсілі сиырдаң денесінде тіршілік етеді, екі иелі. Дене тұрқы 10м жетеді, таспа тәрізді жалпақ, бунақтарының саны 1000- нан астам. Басқа таспа құрттардан ерекшелігі – басында ішекке бекінетін бұлшықетті төрт дөңгелек сорғыштары бар.
Сиыр цепені паразит болғандықтан асқорыту жүйесі жойылып кеткен, себебі иесінің денесіндегі қорытылған аспен қоректенеді. Басқа жалпақ құрттар сияқты паразиттік тіршілік етуге байланысты тыныс алу және қанайналым жүйелері мен сезім мүшелері дамымаған, яғни адам мен жануардың ішінде тіршілік етуге байланысты жойылған.
Таспа құрттардың барлығы гермофродит – қос жынысты, яғни денесінде аталық та, аналық та жыныс мүшелері жетілген. Жыныс буылтықтары мойын буылтықтарынан кейін 200 –ші бунақтарда дамыған. Бір бунағында аталық та, аналық та жыныс буылтығы орналасқан. Ұрықтанған жұмыртқа жасушалары толық пісіп жетілгеннен кейін нәжіспен бірге сыртқа шығады. Жұмыртқалар шөпке жабысып, оны сиыр жеу арқылы сиырдың ішіне өтеді. Сиып цепеннің аралық иесі, дернәсілі сиырдың қарнына түскеннен кейін өткір қармақшалары арқылы сиырдың қарнын тесіп шығып, бұлшықетке жабысады. Бұлшықеттегі дернәсіл көпіршік тәрізді дернәсіл – финкаға айналады. Финка сиыр цепенінің екінші реттік дернәсілі. Ол бұлшықетке орнығып, өмір бойы осы иесімен бірге тіршілік етеді.
Тазалық сақтамайтын, салақ адамдар байқаусызда құрттың жұмыртқасын жұқтырып алып, ауруға ұшырайды. Ол адам үшін өте қауіпті, жұмыртқа қан арқылы көзге дейін жетіп финкаға айналса, адам соқыр болып қалады. Ал миға жетсе адам финканың әсерінен бірден өліп қалуы мүмкін. Ішекке түскен жағдайда өз денесінен улы зат бөліп, адамның іші ауырып қаны азаяды, қан аралас боп іші өтеді. Сондықтан, үнемі тазалық сақтап, етті кез келген жерден сатып алмай арнайы тексерілген ет сататын жерден сатып алып, көп уақыт қайнатып, әбден пісіріп жеу керек. Таспа құрттың тіршілік айналымы:
Оқыған мәтін бойынша оқушылар түсінгендерін ортаға салады.
У. Сабақты бекіту
Үлестірме қағазбен жұмыс
А. Сиыр цепені қайда тіршілік етеді?
Б. Сиыр цепені неше иелі және олар кімдер?
В. Сиыр цепені паразит болғандықтан қандай ерекшеліктері бар?
Г. Сиыр цепенінің тіршілік айналымы қалай жүреді, неше дернәсіл түрі болады?
Д. Тип неліктен жалпақ құрттар аталған?
Е. Паразит құртқа ас қорыту,сезім мүшелері неге қажет емес деп ойлайсың?
Ж. Паразит құрттардың қосжынысты болуы неге байланысты деп ойлайсын?
З. Паразит құрттардан қалай сақтануымыз қажет?
Биологиялық диктант
А. Денелері ...............,........... тәрізді болғандықтан, .............. құрттар класы деп аталған. Ересек цепень - .................................................., ал дернәсілдері........................................денесінде дамиды.
Б. Басқа жалпақ құрттар сияқты паразиттік тіршілік етуге байланысты ............................................................................................ ................................................................................................дамымаған, яғни .......................................................................... ішінде тіршілік етуге байланысты жойылған.
В. Сиыр цепені - ..................................................................яғни денесінде ...................................................................................... жыныс мүшелері жетілген. Жұмыртқадан дернәсілдің екі түрі шығады: ......................................................................................................................................
Ішекте өмір сүретін ..............................- .............................................., ал, дененің сыртында өмір ссүретін.......................................... - ...............................................деп аталады.