?арапайымдарды? к?пшілігі бір немесе бірнеше ядролы (со?талы), ??рылысы ?те ?арапайым болып келеді. Жал?аная?тылар –к?пшілігі те?ізде, т?щы суда, кейбіреуі топыра?та, м?к арасында тіршілік ететін, белгілі дене пішіні са?талмайтын біржасушалы ж?ндіктер. Б?ларды? денесін плазмалемма деп аталатын ?арапайым цитоплазмалы жар?а?ша ?аптайды. Жал?аная?тылар класында 110 00 – нан астам т?р бар деп есептеледі.
Амебалар т?щы суда, батпа?та жердегі м?ктер арасында тіршілік ететін амебалар жала?аш амеба ж?не ба?алша?ты амеба т?рінде кездеседі. Суретте денесіні? сыртында ба?алша?ы болмайтын жаланаш амебалар: шектелме амеба, ?арапайым амеба, айырма амеба, с?улелі амеба, шымыр амеба ж?не к?п ая?ты амебалар мен сыртында ба?алша?ы бар ба?алша?ты амебалар бейнелген. ?арапайым амебаны? тіршілігі, сырт?ы ??рылысы ж?не ?оз?алуы. Б?л жала?аш амебалар ед?уір ірі т?рі, оны? дене м?лшері миллиметрді? 1/5-3/4 б?лігіндей болады. ?арапайым амебаны? негізгі мекені – су ?сімдіктерні? шіріген жапыра?ы мен органикалы? заттарды мол су?ойма т?біндегі т?нба.
?оректенуі. Амеба денесіні? кез келген жерінен пайда болатын жал?аная?тыларымен тек ?оз?алып ?оймай, ?орегін (?са? балдырлар, бактериялар) де ?арайды.
Тыныс алуы. Амеба суда еріген оттегімен б?кіл денесі ар?ылы тыныс алады. Цитоплазма?а сі?ген оттегі онда?ан ?оректік заттарды ?те ?арапайым заттар?а аырып, тоты?тырады да, су?а амеба денесіндегі к?мір?ыш?ыл газ б?лініп шы?ады.
З?р шы?ару. Зат алмасу туралы ??ым. Амебаны? арнаулы з?р шы?ару м?шесі жо?. Тіршілік ?рекеті кезінде цитоплазмада ?р т?рлі зиянды заттар да ериді. Ол зиянды заттар аамебаны? б?кіл денесі ар?ылы сумен бірге цитоплазма?а т?седі. Зиянды заттар ерітіндісінен цитоплазма к?піршік –жиырыл?ыш вакуоль пайда болады.
К?бею. Амебаларды? к?пшілігі жыныссыз жолмен к?бейеді. Жыныссыз к?бею амеба денесіні? екіге те? б?лінуі ар?ылы ?теді. Ядросы екіге б?лінеді денесі созылады, жа?а пайда бол?ан бір бір ядромен екі жа??а ажырайды.
Циста т?зуі. «Циста» грекше «кистис», я?ни «?аптама» дегенді білдіретін с?з. ?олайсызжа?дайда тап бол?ан кезде амебаны? денесі ж?мырланып, сыртан ?алы? ты?ыз ?абат ?аптайды да, ?оректенуін то?татады. Осындай ты?ыз ?абы?ша циста деп аталады.Цистада?ы амеба жел ар?ылы бас?а су?оймалар?а о?ай таралды.
IV. Жа?а та?ырыпты бекіту
Амеба ?айда тіршілік етеді?
«Тамыртая?тылар» деген ??ым ?алай т?сіндіруге болады?
Просмотр содержимого документа
«конспект урока биологии ?арапайым типы»
Сабақ жоспары
Пән: Биология
Сынып: 7 Күні: 10.09.
Тақырыбы: Бір жасушалы жәндіктер. Қарапайым типі
.
Сабақтың мақсат пен міндеттері:
Оқутышылық- Қарапайым денелер бір ғана жасушадан тұратын туралы түсіндіру.
Тәрбиелік – барлық тірі ағзаларда жасушалар бар туралы және оқушылардың табиғатты сүю туралы тәрбиелеу.
Дамытушылық – Қарапайым типін кейбір ғалымдар жануарлар дүниесінің тармағы ретінде құрастырылады.
Сабақтың түрі:аралас
Оқыту әдісі: өз бетінше оқу,сұрақ- жауап, баяндау(әңгіме, диалог)
Көрнекілік: Қосымша мәлімет.
Сабақ барысы:
І. Ұйымдастыру сәтті- бүгінгі сабақта қатысатын оқушылардың санын тексеру, оқушылардың сабаққа назарын аударту.
ІІ. Үй жұмысын тексеру. Өткен сабақты қайта сұрау.
ІІІ. Жаңа тақырыпты түсіндіру.
Сабақтың жоспары:
Жалғанаяқтылар классы
Амебалар. Қарапайым амеба.
Қарапайымдардың көпшілігі бір немесе бірнеше ядролы (соқталы), құрылысы өте қарапайым болып келеді. Жалғанаяқтылар –көпшілігі теңізде, тұщы суда, кейбіреуі топырақта, мүк арасында тіршілік ететін, белгілі дене пішіні сақталмайтын біржасушалы жәндіктер. Бұлардың денесін плазмалемма деп аталатын қарапайым цитоплазмалы жарғақша қаптайды. Жалғанаяқтылар класында 110 00 – нан астам түр бар деп есептеледі.
Амебалар тұщы суда, батпақта жердегі мүктер арасында тіршілік ететін амебалар жалаңаш амеба және бақалшақты амеба түрінде кездеседі. Суретте денесінің сыртында бақалшағы болмайтын жаланаш амебалар: шектелме амеба, қарапайым амеба, айырма амеба, сәулелі амеба, шымыр амеба және көп аяқты амебалар мен сыртында бақалшағы бар бақалшақты амебалар бейнелген. Қарапайым амебаның тіршілігі, сыртқы құрылысы және қозғалуы. Бұл жалаңаш амебалар едәуір ірі түрі, оның дене мөлшері миллиметрдің 1/5-3/4 бөлігіндей болады. Қарапайым амебаның негізгі мекені – су өсімдіктернің шіріген жапырағы мен органикалық заттарды мол суқойма түбіндегі тұнба.
Қоректенуі. Амеба денесінің кез келген жерінен пайда болатын жалғанаяқтыларымен тек қозғалып қоймай, қорегін (ұсақ балдырлар, бактериялар) де қарайды.
Тыныс алуы. Амеба суда еріген оттегімен бүкіл денесі арқылы тыныс алады. Цитоплазмаға сіңген оттегі ондаған қоректік заттарды өте қарапайым заттарға аырып, тотықтырады да, суға амеба денесіндегі көмірқышқыл газ бөлініп шығады.
Зәр шығару. Зат алмасу туралы ұғым. Амебаның арнаулы зәр шығару мүшесі жоқ. Тіршілік әрекеті кезінде цитоплазмада әр түрлі зиянды заттар да ериді. Ол зиянды заттар аамебаның бүкіл денесі арқылы сумен бірге цитоплазмаға түседі. Зиянды заттар ерітіндісінен цитоплазма көпіршік –жиырылғыш вакуоль пайда болады.
Көбею. Амебалардың көпшілігі жыныссыз жолмен көбейеді. Жыныссыз көбею амеба денесінің екіге тең бөлінуі арқылы өтеді. Ядросы екіге бөлінеді денесі созылады , жаңа пайда болған бір бір ядромен екі жаққа ажырайды.
Циста түзуі. «Циста» грекше «кистис», яғни «қаптама» дегенді білдіретін сөз. Қолайсызжағдайда тап болған кезде амебаның денесі жұмырланып, сыртан қалың тығыз қабат қаптайды да, қоректенуін тоқтатады. Осындай тығыз қабықша циста деп аталады.Цистадағы амеба жел арқылы басқа суқоймаларға оңай таралды.
IV . Жаңа тақырыпты бекіту
Амеба қайда тіршілік етеді?
«Тамыртаяқтылар» деген ұғым қалай түсіндіруге болады?
Амеба қалай тіршілік етеді?
Зат алмасу деген не?
Амеба қалай көбееді?
Амеба қайда болады?.
V. Қорытындылау.
VІ. Үйге тапсырма. Оқулықтың қарапайымдар типі оқып келу..
