Просмотр содержимого документа
«Жаратылыстану және биология»
«Жаратылыстану» пәнінен 1-тоқсанға арналған жиынтық бағалаудың тапсырмалары
Суретте берілген құралды қолдану мақсаты мен анықталатын параметр және оның өлшем бірлігі дұрыс берілген нұсқаны таңдаңыз.
Аспап
Анықталатын параметр
Параметрдің өлшем бірлігі
A
Масса
Градус (0С)
B
Уақыт
Секунд (с)
C
Сұйықтықтың көлемі
Миллилитр (мл)
D
Температура
Килограмм (кг)
[1]
2.Оқушы май шамның жануын зерттеу үшін тәжірибе жасады. Тәжірибе сұлбасы суретте берілген. Суретпен танысып, тапсырмаларды орындаңыз.
Оқушы тәжірибесінің мақсатын тұжырымдаңыз.
[1]
Тәжірибеден күтілетін нәтижені болжаңыз.
[1]
Оқушының зерттеу жоспарының орындалу барысын сипаттаңыз.
[2]
Суреттегі екі жағдайды салыстырып, тәжірибе қорытындысы қандай болғанын жазыңыз.
[2]
Жердің ішкі құрылымы бірдей емес.
Жер құрылымындағы жазылмай қалған қабатын көрсетіп оның құрамын жазыңыз.
[1]
Жер беті бөлек қабықтардан тұрады. Суретте жердің сыртқы қабықтары көрсетілген.
(a) Мұхиттың үлкен тереңдігінде және атмосфераның жоғарғы қабатында тірі ағзалардың санының азаюын түсіндіріңіз.
[1]
(b) Атмосфера қабатының рөлін анықтаңыз.
[1]
Әңгімені оқып, бос қалған жерлерге шартты белгілерді қойыңыз:
Біз мектептен 200 метр оңтүстікке жүріп, соқпақ жолдан( ) өтіп, автобусқа отырдық. Шамамен жарты сағатта жеміс бағына ( ) келдік. Ол жерде демалып, шығыс бағыттағы соқпақ жолмен жүріп, 100 метр жердегі ойын алаңында доп ойнадық.
[2]
Жер шарында ұлы географиялық ашылулар ХҮ ғасырдан басталды.
Картада саяхатшының жүзіп өткен жолы көрсетілген. Саяхатшының есімін жазыңыз.
[1]
Үш негізгі нәсілдер жер шарының 88% халқын біріктіреді.
(а) Моңғолоид нәсілін анықтаңыз.
[1]
Моңғолоид нәсілі екенін дәлелдейтін бір себеп жазыңыз.
[1]
Моңғолоид нәсілдерінің таралу аймағын жазыңыз.
[1]
Моңғолоидтардың нәсілдік белгілерінің қалыптастыру себебін бір мысалмен түсіндіріңіз.
[1]
(a) Нәсілдердің теңдігін белгілері арқылы дәлелде.
[1]
(b) Нәсілдердің теңдігі туралы зерттеу жасаған ғалымды атаңыз және оның жұмысын сипаттаңыз.
[1]
(с) Қазіргі әлемде нәсілдер теңдігі үшін жүргізіліп жатқан іс шараларды жазыңыз.
[1]
Балл қою кестесі
№
Жауап
Балл
Қосымша ақпарат
1
C
1
2
Мүмкін жауаптар: май шам қандай жағдайда жақсы жанады / май шам қандай
жағдайда ұзақ жанады;
1
Басқа дұрыс жауап қабылданады.
Мүмкін жауап:
Май шам жануы үшін оттегі қажет
1
Май шамды жазық тақтайша үстіне орналастыру;
Май шамды сіріңке көмегімен жандыру;
Жанып тұрған май шам үстіне стаканды төңкеру.
1
1
Қорытынды: май шам оттегі болған кезде жақсы жанады; /май шам жануы үшін оттегі қажет;/май шамға стаканды төңкергенде, ол сөніп қалады, себебі,
оттегі жетіспейді.
1
1
3
Ядро қабаты. Темір мен никель
1
4
температура өзгереді
1
су айналымы / энергия сақтау / сыртқы объектілерден (метиорит, т.б.) қорғаныс / дыбыстың болуы / күн сәулесін тең
таратады / зиянды сәулелерден қорғаныс
1
Кез-келген дұрыс жауап қабылданады
5
Соқпақ жол
Жеміс бағы
1
1
6
Фернан Магеллан
1
7
4
1
Терісі сары, шашы салалы,қайратты,жақ сүйегі шығыңқы, мұрны тәмпіш, беті
жалпақ, көзі қоңыр және қиғаш
1
Аталғандардың бірін жазса
Азия
1
Қоршаған ортамен байланысы:
жел жиі соғатын, жазы ыстық, шаң- тозаңды,құмды- дауылды,қысы аязды, боранды аймақтарда қоныстанған.
1
Аталғандардың бірін жазса
8
а) Әр түрлі нәсілдерге жататын адамдар бір-бірінен табиғи ортаға бейімделген сырт келбетімен ғана ерекшеленеді. Ағза
құрылысы және басқа белгілері бірдей.
1
Басқа дұрыс жауап қабылданады.
(b) Н.Н. Миклухо-Маклай, нәсілдердің
1
теңдігі туралы зерттеді
с) Біздің заманымызда дүние жүзі елдері нәсілдік кемсітушілікті адамзат алдындағы қылмыс ретінде айыпталады;1965ж. БҰҰ Бас Ассамблеясы
нәсілдік кемсітушілікті түбірімен жою жөнінде қарар қабылдады.
1
Басқа дұрыс жауап қабылданады.
Барлығы
20
«Жаратылыстану» пәнінен 2-тоқсанға арналған жиынтық бағалаудың тапсырмалары
Заттың сипаттамасы мен оның агрегаттык күйін сәйкестендіріңіз:
Агрегаттық күйі
А
В
С
Заттың сипаттамасы
Бөлшектер арасындағы ара – қашықтық аз, белгілі бір ретпен орналасқан
1
Бөлшектер бір- біріне жақын орналасқан, еркін қозғалады
2
Бөлшектердің арасында өзара тартылыс күштері өте әлсіз, алшақ орналасқан
3
Жауабы:
А В С
[3]
Кестеде алюминийдің кейбір қасиеттері көрсетілген.
Қасиеттері:
жақсы электр өткізгіш
жақсы жылу өткізгіш
қайнау температурасы жоғары
балқу температурасы жоғары
қатты
жылтыр
Электр желісіндегі сымдарды дайындау үшін алюминийдің қандай қасиетін пайдаланады? Кестені пайдаланып көрсетіңіз.
алюминий сымы
Кастюрль және ыдыстар дайындау үшін алюминийдің қандай қасиетін қолданады? Кестені пайдаланып көрсетіңіз.
Алюминий кастрюлі
1)
2)
[1]
[2]
Суреттерде біздің айналамыздағы әр түрлі құбылыстар көрсетілген. Осы суреттегі құбылыстарды қандай құбылыс түріне жатқызуға болады?
Сөйлемді толықтырыңыз.
1.
Сіріңкенің жануы, бұлқұбылыс болып табылады.
2.
Қардың еруі , бұлқұбылыс болып табылады.
Қоспаға келтірілген мысалдар мен оны бөлу әдістерін сәйкестендіріңіз.
1
A
2
B
3
C
1
2
3
[2]
[3]
3.
Темірдің таттануы – бұлқұбылыс болып табылады.
4.
Темірдің магнитке тартылуы - бұл
құбылыс болып табылады.
Өзіңіз білетін қоспа түрін атаңыз және осы қоспаны бөлу әдісін ұсыныңыз.
[3]
Арман екі стакан алып, бірінші стаканға екі қасық, ал екінші стаканға бір жарым қасық қант салды. Стакандағы судың массасы 200 грамм, ал бір қасық қанттың массасы 5 грамм. Әрбір стакандағы қанттың массалық үлесін анықтаңыз.
[4]
Белгісіз А және В заттары берілген.
А заты ұнтақтәрізді, сары түсті, жылу мен электр тогын өткізбейді, суда батпайды.
В заты пластикалық, жылу мен электр тогын жақсы өткізеді, жылтыр, суда батпайды. Заттардың сипаттамасы бойынша қайсысы металл және бейметалл болып табылады.
Металл ............ Бейметалл .............
[1]
Табиғатта барлық заттар кездесе бермейді, ол заттарды жасанды жолмен алуға болады. Жасанды жолмен алынған затты көрсетіңіз.
A. су
В. тас тұзы
С. саз
D. полиэтилен
[1]
Балл қою кестесі
№
Жауаптары
Балл
Қосымша ақпарат
1.
А – 2
В – 3
С – 1
1
1
1
әрбір дұрыс жауапқа 1 балл беріледі
2.
а) электр тогын жақсы өткізеді
1
«жақсы өткізгіш» деп жазса қабылданбайды
b) жылуды жақсы өткізеді
балқу температурасы жоғары
2
3.
1- химиялық 2-физикалық 3-химиялық
4-физикалық
2
химиялық құбылысқа -1 балл физикалық
құбылыс -1 балл
4.
Күкірт пен темірдің қоспасы: B магнитке тарту
Шай мен судың қоспасы: C буландыру 3 Су мен құмның қоспасы: A тұндыру
1
1
1
5.
Су+құм+тұз
1
Басқа дұрыс жауап (мысал) қабылданады
Фильтр арқылы құмды бөлу, конденсация/буландыру арқылы суды/тұзды
бөліп алу
2
6.
4,76% ≈ 5 %
3,61% ≈ 4 %
M (ерітінді) = m (су) + m (қант) Х = m (қант) * 100 / m (ерітінді)
1
1
1
1
бүтін сандар қабылданады
7.
металл- В
бейметалл - А
1
8.
D
1
Барлығы:
20
«Жаратылыстану» пәнінен 3-тоқсанға арналған жиынтық бағалаудың тапсырмалары
Тірі ағзаларға тән қасиеттердің дұрыс қатарын көрсетіңіз
Жауап
нұсқалары
Тірі ағзалардың қасиеттері
А
жасушадан тұрады
құрылысы
молекулалы
тыныс алады
қоректенеді
В
тыныс алады
бөліп
шығарады
өзін- өзі
реттейді
тітіркенеді
С
өзін- өзі реттейді
қоректенеді
құрылысы
молекулалы
тыныс алады
D
құрылысы
молекулалы
жасушадан
тұрады
тыныс алады
бөліп
шығарады
[1]
Тірі ағзалардың тіршілік деңгейлерін атаңыз.
1
2
3
4
[2]
3 (а) Cуретті қолдана отырып,автотроф ағзалардың жарық энергиясын көмірқышқыл газы мен судан оттегін түзу үшін пайдаланатын үрдісін анықтаңыз:
A. тыныс алу B. булану
C. фотосинтез D. фототропизм
[1]
(b) Аталған үрдіске қатысатын заттар тобымен олардың атаулары арасындағы сәйкестікті анықтаңыз:
Заттар тобы
Атауы
а) үрдіске қажетті заттар
1) оттегі
b) үрдіс нәтижесінде түзілетін заттар
2) көмірқышқыл газы
3) су
4) хлорофилл
5) органикалық заттар
6) тұздар
Жауабы:
Заттар тобы
а
b
[3]
(с) (i) Cуреттегі тәжірибеге назар аударыңыз. Осы үрдіске қажетті жағдайларды (2-4), анықтаңыз.
1 _Су 2
3 4
[1]
(ii) Осы жағдайлар (жағдайдың бірі)аталған үрдіске қалай әсер ететін тұжырымдаңыз:
[2]
Суретте берілген жағдайларда қандай энергия түрленулері болатындығын анықтаңыз.
[2]
Суретте температуралары әртүрлі A және B екі дене берілген.
А және В денелерінің ішкі энергияларын
салыстырыңыз. Тең болады ма? Себебін түсіндіріңіз.
[2]
6. a) Суретті сипаттаңыз.
[1]
b) Термометр резервуарындағы сынаптың және ыдыстағы судың көлемі неліктен артқанын түсіндіріңіз.
[1]
7. Тұрақты жылдамдықпен қозғалып келе жатқан пойыздың жоғарғы сөресінде тыныштықта жатқан доп төменге қарай құлады.
Доптың қозғалыс траекториясын сызыңыз.
[2]
Доп неліктен құлағанын түсіндіріңіз.
[2]
Балл қою кестесі
№
Жауабы
Балл
Қосымша ақпарат
1
В
1
2
2.1 жасушалық деңгей; 2.2 ұлпалық деңгей;
2.3 мүшелік деңгей; 24 мүшелер жүйесі;
2
2 дұрыс жауапқа 1
балл; 4 дұрыс
жауапқа 2 балл.
3
(а) С
1
(b) а – 2, 3, 4, 6; в – 1, 5.
3
2 дұрыс жауапқа 1
балл; 4 дұрыс
жауапқа 2 балл;
6дұрыс жауапқа 3 балл;
(с)(i) Жылу, көмірқышқыл газы, жарық
1
2-3 жағдай
көрсетілсе,бір балл
(ii) Жарық фотосинтезді арттырады/ жарықсыз фотосинтез жүрмейді;су жеткіліксіз болса фотосинтез тежеледі; көмірқышқыл газының мөлшері ауа
құрамындағыдай болу қажет, фотосинтез үшін оптимальды температура 25-30oC
2
4
Энергия түрлерін ажыратады (a- жарық; b-
электр; c- химиялық)
1
Энергия бір түрден екінші түрге айналуын анықтайды ( 1 - химиялыққа; 2-жылу энергиясына; 3 –механикалыққа)
1
5
Ішкі энергиялары тең болмайды, себебі,
температуралары әртүрлі
1
Температурасы жоғары дененің ішкі
энергиясы да жоғары
1
6
Суретте ыдыстағы судың температурасы артқанда термометрдің көрсеткіші де, судың көлемі де жоғарылағаны көрсетілген.
1
Температура артқанда, заттардың көлемі жылулық ұлғаяды. Сондықтан термометрдің резервуарындағы сынап пен ыдыстағы судың
көлемі артты.
1
7
Оқушы доптың траекториясы ауырлық күші әсерінен өзгеретінін анықтап, қозғалыс траекториясын тармағы төмен қараған
парабола түрінде сызады
2
Пойыздың қозғалыс жылдамдығы өзгергендіктен, доптың да жылдамдығы өзгерді. Бұл инерция құбылысы
2
Оқушының ойы ескеріледі.
Барлығы
20
«Жаратылыстану» пәнінен 4-тоқсанға арналған жиынтық бағалаудың тапсырмалары
Экожүйенің құрамдас бөліктерінің дұрыс қатарын анықтаңыз.
продуценттер
консументтер
редуценттер
А
жасыл өсімдіктер
жануарлар
бактериялар,саңырауқұл
ақтар
В
бактериялар,саңырауқұлақтар
жануарлар
жасыл өсімдіктер
С
жануарлар
бактериялар,
саңырауқұлақтар
жасыл өсімдіктер
D
жасыл өсімдіктер
бактериялар,
саңырауқұлақтар
жануарлар
[1]
2. a) Суретте берілген экожүйе түрлерін анықтаңыз:
А
В
А
В
[1]
b) Берілген жоспар бойынша экожүйе түрлерін салыстырыңыз:
Салыстыру сипаты
А
В
Энергия түрі
Реттелу жолдары
Түр құрамы
[3]
3 Суретте берілген тірі ағзалар патшалықтарын анықтаңыз (1-10).
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Бактериялар Протистер Саңырауқұлақтар Өсімдіктер Жануарлар
[5]
4(а) Қазақстан Республикасындағы экологиялық мәселелерді атаңыз. (кемінде екеу)
[2]
(b) (і) Cіздің аймағыңызда аталған экологиялық мәселелердің қайсысы кездеседі?
[1]
(іі) Өз аймағыңыздың экологиялық мәселелерін шешудің жолдарын ұсыныңыз.
[2]
Не себепті кітап «Қызыл кітап» деп аталды?
(а ) 1895жылы В.К. Рентген рентген сәулеленуін ашты. Бұл барлық заттарға енуге қабілетті көзге көрінбейтін сәуле. Адам өмірінде осы сәулелерді қолдану аясын атаңыз.
[1]
b. Әлемді өзгертетін ғылыми ашуларға үш мысал келтіріңіз және олар қайда қолданылатынын көрсетіңіз
[1]
[3]
Балл қою кестесі
№
Жауабы
Балл
Қосымша ақпарат
1
А
1
2
А жасанды
В табиғи
3
Жасанды
Табиғи
энергия күн және қосымша адамның әрекетімен қолданылатын электр шамы.
Күн энергиясы
Адам реттейді
Өздігінен реттеледі
Бірдей түрлерді
қамтиды
Көптүрлілік
3
Бактериялар 2,8
Протистер 4,7
Саңырауқұлақтар 5,6
Өсімдіктер 9, 10
Жауарлар 1,3
5
4
(а)
Оқушы Қазақстан республикасында кездесетін экологиялық мәселелерді атайды: Семей ядролық полигонының зардаптары, Арал
теңізі,ауаның ластануы т с с
2
(b)і
Оқушы өз аймағындағы экологиялық мәселелерді атайды
Мыс: Арал теңізінің тартылуы
1
(іі)
Өз аймағындағы экологиялық мәселелердің шешу жолдарын өз жас ерекшелігіне байланысты ұсынады;
Мыс: Сырдария мен Амудария өзенін қадағалау, жасанды жолмен су толтыру
2
5
Себебі қызыл түс дабыл/қауіп білдіретінін
көрсетеді.
1
6
(а)
Медицинада рентген сәулелері ауыруды дұрыс анықтауға және обыр ісікті емдеу үшін қолданылады.Рентген сәулелері арқылы адам денесін «жарықтандырып»,нәтижесінде
сүйектердің кескінін алуға болады.
1
Басқа дұрыс жауап қабылданады.
6(b)
Bluetooth жеке компьютер,ұялы телефон,сандық фотоаппарат,клавиатура,тышқан,құлаққаппен байланысты орнатады.