Баяндама "PISA зерттеуіні? кезекті 2015 жылы зерттеуді? «жаратылыстану сауаттылы?ы"
Баяндама "PISA зерттеуіні? кезекті 2015 жылы зерттеуді? «жаратылыстану сауаттылы?ы"
Тайынша ?аласы №5 орта мектебіні?
Химия ж?не биология м??алімі
Шаяхметова Эльмира Какимбековна
PISA - Халы?аралы? зерттеуде 15 жаста?ы білім алушыларды? математикалы?, жаратылыстану ж?не о?у сауаттылы?ы ба?аланады. PISA зерттеуіні? кезекті 2015 жылы зерттеуді? «жаратылыстану сауаттылы?ы» ба?ытына басым к??іл б?лінеді. PISA зерттеуі аясында 15-жаста?ы о?ушыларды? ?ылыми жаратылыстану сауаттылы?тарын зерттеу ма?ызды.
О?ушыларды? білім жетістіктерін ба?алау бойынша PISA Халы?аралы? ба?дарламасын (Programme for International Student Assessment) Экономикалы? ынтыма?тасты? ж?не даму ?йымы (OECD – Organisationfor Economic Cooperation and Development) ?йлестіреді.
Б?гінгі та?да білім беретін мектептерде PISA халы?аралы? зерттеулерге с?йкес жаратылыстану ба?ыты бойынша о?ушыларды? функционалды? сауаттылы?ын дамыту мен ба?алау ?алыптастырылуда.
PISA халы?аралы? зерттеулерге с?йкес м?тінді т?сіну мен о?у, жаратылыстану ба?ыты бойынша о?ушыларды? функционалды? сауаттылы?ын дамыту мен ба?алау, я?ни адами ??ндылы? т?сінігі ?аза? хал?ыны? ?мір т?жірибесінде еш?ашан ?зектілігін жойма?ан. Елімізді? PISA - 2015 зерттеуіне ?атысуы, ?зін-?зі дамытуды максималды т?рде іске асыру мен ?о?ам ?міріне орынды ?атысуы ?шін ?здігінен іздену, талдау жасау, ??рылымдау а?параттарды д?рыс пайдалану?а м?мкіндік береді.
Ресми дерек бойынша, мектеп жасында?ы балаларды? 40 пайызы ?деби м?тінді т?сінуге ?иналатынды?ы д?лелденген. Б?лар мектептен білім алса да, ?ызмет жасау?а келгенде ?арапайым жазу ?лгісін білмейтіндігін к?рсеткен. Тіпті олар ?р т?рлі жа?дайда кездескен бланкіні толтыра алмай, онда?ы а?-паратты? м?нісін т?сіне алмапты.Бір ?ызы?ы,олар теледидарда не айтылып жат?анын, жалпы айт?анда, к?нделікті ?мірді? есебін білмейтін болып шы?-?ан. Соны? салдарынан ж?мыссызды?,?ндірістегі апат, жазатайым о?и?алар, жара?ат алулар к?бейіп кеткен. Жалпы, барлы? зерттеушілерді? болжамы бойынша адамдарды? сауатсызды? де?гейіні? т?мендеуі, олар?а д?рыс білім беріп, тияна?ты о?ытпаудан, о?ырман болу?а ?йретпеуден бол?ан к?рінеді. Са?танбау, ??ыпсызды?, бай?аусызды?, апаттар: м?ны? б?рі ережені д?рыс о?ыма?анды?тан, т?сінбегендіктен, сана?а сі?ірмегендіктен орын алып отыр.
?аза? маманы С.Раевты? ойынша, сауатсызды? дерті адам?а кішкентай кезінен бастап ж??ады екен. ?сіресе б?лдіршінді жазу мен о?у?а баули баста?ан 1-ден 3-сынып?а дейінгі аралы?та пайда болады. Я?ни, ?шінші сынып о?ушысы еш?ашан кітапхана?а бармаса, о?улы?тан бас?а еш?андай кітап о?ымас та?ы бір ерте?гі сауатсызды? д?ниеге келгені. ?алымдарды? айтуынша, 8-сыныптан бастап о?ушыларды? 60 пайызыны? ?з бетімен жазып-о?у?а деген ынтасы жо?алады екен. Тіпті т?лектерді? ?штен біріні? о?у?а м?лдем ??л?ы болмайтын к?рінеді. Елбасы д?рыс айтады, «білім беру тек ?ана о?ытумен ?ана шектелмей, оны керiсiнше, ?леуметтiк адаптация процесіне бейiмдеу ?ажет».
?лтты? жоспарды іске асыруды? к?тілетін н?тижелері:
?лтты? жоспарды орындауды? н?тижесінде 2017 жыл?а ?арай ?аза?станды? мектеп о?ушыларыны? функционалды? сауаттылы?ын дамыту ?шін мынадай жа?дайлар жасалатын болады:
1. ?ылыми-зерттеу жа?ынан ?амтамасыз етеді.
2. Білім беру мазм?нын жа?артады.
3. О?у-?дістемелікпен ?амтамасыз етеді.
4. Мектеп о?ушыларыны? білім сапасын ба?алау ж?не о?ан мониторинг ж?ргізу
Жалпы ал?анда, ?лтты? жоспарды ж?йелі ж?не одан ?рі іске асыру ?аза?станны? ?лтты? білім беру ж?йесіні? б?секеге ?абілеттілігін ж?не функциялы? сауаттылы?ын дамуына м?мкіндік береді. Жалпы білім беретін орта мектептердегі ??зіретті т?л?аны ?алыптастыруда жаратылыстану ба?ытында?ы п?ндеріні? орны ерекше болып келеді.
Б?гін ж?мыста отырып мында сыммен ж?мба? жасырды. ?алай сындырмай ж?ректі ше?берден шы?ар?а болады?
-Баланы? ?пкелері ?анша болса а?аларыда сонша ал ?пкелеріні? сі?лілері інілерінен 2 есе аз сонда б?л отбасында ?анша ?л ?анша ?ыз бар?
-1+1=3 ?андай жа?дайда шы?ады?
Логикалы? с?ра?тар?а жауап берген ?атысушыларды? мониторингі
А?паратты?-есептеу технологиясын ?олдану о?у е?бегіні? зияткерлігін к?шейтеді. Экономикалы? процестерді макро ж?не микро де?гейлерде берілген ?асиеттері бойынша о?у ба?арламасыны? ма?саты мен міндеттеріне с?йкес модельдеу ?иялды?, шы?армашылы?ты? дамуы ?шін ?олайлы жа?дай ту?ызады, о?ытуды? мотивациясын к?шейтеді.
Елімізді? о?у-білім саласында ж?ргізіліп отыр?ан ?лкен саясатыны? бірі-ол ел азаматтарыны? ?ш тілді ме?геруі. Б?л жалпы білім бертін орта мектепті? алдына жеткеншектерді? мектептен ?аза?, орыс ж?не шетел тілін ме?геріп шы?уына ?атысты зор міндеттер ?ойып отыр.
?аза?станда ж?ріп жат?ан ?леуметтік-экономикалы? ?згерістер мен халы?аралы? ?атынастарды? дамуы ?атынас ??ралы ретінде а?ылшын тілін білетін мамандарды к?птеп дайындауды ?ажет етіп отыр. Сонымен ?атар ?азіргі жастар, жеткіншектер шет тілін ?йренуге зор к??іл б?луде. К?птеген балалар болаша?та шет тілі маманы болуды, шет мемлекеттерге саяхат жасауды армандайды.
?ылыми ж?мысты? н?тижесі ж?не ?орытындысы:
1. Курс ая?таларда белсенді о?ыту стратегиясын ?олдануды ?йренді.
2. Мектеп о?ушыларыны? ?ылыми жаратылыстану сауаттылы?ын дамыту ?шін, белсенді о?ыту стратегиясын ?олдануды ?йренеді.
3. PISA ба?дарламасы бойынша ?ылыми жаратылыстану сауаттылы?ыны? элементтерін ?орытындылау мен стратегиялар ж?не да?дыларын аны?тауды ж?зеге асырады.
5. PISA ба?дарламасыны? элементтері типтерімен бірдей болатын, о?ушылар?а арнал?ан элементтерді? ?лгілерін жасады?. Б?дан, ?аза?станны? PISA ?атысуыны? н?тижелері еліміздегі жалпы білім беру мектептеріні? педагогтары жо?ары де?гейдегі п?ндік білім береді, біра? ?мірлік жа?дайларды оларды ?олдану?а жеткілікті т?рде ?йретпейтіндері к?рсетеді. Сонымен, м??алімдер логикалы?, сыни ж?не конструктивті ойлау негіздері ?алыптастыруды? тиімді ?дістерін жеткілікті дейгейде білмейтіндері а??арылады.
Жалпы білім беретін орта мектептерге а?ылшын тілін 2 ж?не 5-сыныптан тере?детіп о?ыту?а арнал?ан арнайы ба?дарламалар ??рылды. Шетел тілін 2-3 т?рлі де?гейде тере?детіп о?ыту ?шін бірт?тас т?ра?ты академиялы? о?улы?тарды? орнына, дидактикалы? талаптар?а жауап бере алатындай ?згермелі, я?ни к?пде?гейлі о?у-??ралдарыны? болуын ?сынамыз.
Просмотр содержимого документа
«Баяндама "PISA зерттеуіні? кезекті 2015 жылы зерттеуді? «жаратылыстану сауаттылы?ы"»
Тайынша қаласы №5 орта мектебінің
Химия және биология мұғалімі
Шаяхметова Эльмира Какимбековна
PISA - Халықаралық зерттеуде 15 жастағы білім алушылардың математикалық, жаратылыстану және оқу сауаттылығы бағаланады. PISA зерттеуінің кезекті 2015 жылы зерттеудің «жаратылыстану сауаттылығы» бағытына басым көңіл бөлінеді. PISA зерттеуі аясында 15-жастағы оқушылардың ғылыми жаратылыстану сауаттылықтарын зерттеу маңызды.
Оқушылардың білім жетістіктерін бағалау бойынша PISA Халықаралық бағдарламасын (Programme for International Student Assessment) Экономикалық ынтымақтастық және даму ұйымы (OECD – Organisationfor Economic Cooperation and Development) үйлестіреді.
PISA зерттеуінде ғылыми жаратылыстану сауаттылығы ретінде білімдерін қолдана білу, қоршаған әлемді және оған адамның іс-әрекетінен қосылатын өзгерістерді түсінуге және сәйкесінше шешімдер қабылдауға қажетті мәселелерді анықтап, негіздемелі қорытындылар жасай білу қабілеттерімен түсіндіріледі.
Бүгінгі таңда білім беретін мектептерде PISA халықаралық зерттеулерге сәйкес жаратылыстану бағыты бойынша оқушылардың функционалдық сауаттылығын дамыту мен бағалау қалыптастырылуда.
PISA халықаралық зерттеулерге сәйкес мәтінді түсіну мен оқу, жаратылыстану бағыты бойынша оқушылардың функционалдық сауаттылығын дамыту мен бағалау, яғни адами құндылық түсінігі қазақ халқының өмір тәжірибесінде ешқашан өзектілігін жоймаған. Еліміздің PISA - 2015 зерттеуіне қатысуы, өзін-өзі дамытуды максималды түрде іске асыру мен қоғам өміріне орынды қатысуы үшін өздігінен іздену, талдау жасау, құрылымдау ақпараттарды дұрыс пайдалануға мүмкіндік береді.
Ресми дерек бойынша, мектеп жасындағы балалардың 40 пайызы әдеби мәтінді түсінуге қиналатындығы дәлелденген. Бұлар мектептен білім алса да, қызмет жасауға келгенде қарапайым жазу үлгісін білмейтіндігін көрсеткен. Тіпті олар әр түрлі жағдайда кездескен бланкіні толтыра алмай, ондағы ақ-параттың мәнісін түсіне алмапты.Бір қызығы,олар теледидарда не айтылып жатқанын, жалпы айтқанда, күнделікті өмірдің есебін білмейтін болып шық-қан. Соның салдарынан жұмыссыздық,өндірістегі апат, жазатайым оқиғалар, жарақат алулар көбейіп кеткен. Жалпы, барлық зерттеушілердің болжамы бойынша адамдардың сауатсыздық деңгейінің төмендеуі, оларға дұрыс білім беріп, тиянақты оқытпаудан, оқырман болуға үйретпеуден болған көрінеді. Сақтанбау, ұқыпсыздық, байқаусыздық, апаттар: мұның бәрі ережені дұрыс оқымағандықтан, түсінбегендіктен, санаға сіңірмегендіктен орын алып отыр.
Қазақ маманы С.Раевтың ойынша, сауатсыздық дерті адамға кішкентай кезінен бастап жұғады екен. Әсіресе бүлдіршінді жазу мен оқуға баули бастаған 1-ден 3-сыныпқа дейінгі аралықта пайда болады. Яғни, үшінші сынып оқушысы ешқашан кітапханаға бармаса, оқулықтан басқа ешқандай кітап оқымас тағы бір ертеңгі сауатсыздың дүниеге келгені. Ғалымдардың айтуынша, 8-сыныптан бастап оқушылардың 60 пайызының өз бетімен жазып-оқуға деген ынтасы жоғалады екен. Тіпті түлектердің үштен бірінің оқуға мүлдем құлқы болмайтын көрінеді. Елбасы дұрыс айтады, «білім беру тек қана оқытумен ғана шектелмей, оны керiсiнше, әлеуметтiк адаптация процесіне бейiмдеу қажет».
Ұлттық жоспарды іске асырудың күтілетін нәтижелері:
Ұлттық жоспарды орындаудың нәтижесінде 2017 жылға қарай қазақстандық мектеп оқушыларының функционалдық сауаттылығын дамыту үшін мынадай жағдайлар жасалатын болады:
1. Ғылыми-зерттеу жағынан қамтамасыз етеді.
2. Білім беру мазмұнын жаңартады.
3. Оқу-әдістемелікпен қамтамасыз етеді.
4. Мектеп оқушыларының білім сапасын бағалау және оған мониторинг жүргізу
Жалпы алғанда, Ұлттық жоспарды жүйелі және одан әрі іске асыру Қазақстанның ұлттық білім беру жүйесінің бәсекеге қабілеттілігін және функциялық сауаттылығын дамуына мүмкіндік береді. Жалпы білім беретін орта мектептердегі құзіретті тұлғаны қалыптастыруда жаратылыстану бағытындағы пәндерінің орны ерекше болып келеді.
Логикалық сұрақтар:
1. Сіз ұшақта отырсыз, Сіздің алдыңызда жылқы, артыңызда көлік тұр. Сіз қай жердесіз?
2. Жасыл адамды көрген жағдайда не істеу керек?
3. Бұл не: Көзі көрмейді, қанаты ұшпайды?
4. Қай өсімдік түрін бәрі біледі?
5. Бір көз, бір мүйіз, бірақ, мүйізтұмсық емес?
6. Не болуы мүмкін: ұзындығы - 15 см, ені - 7 см және қыз-келіншектерге қатты ұнайтын нәрсе?
7. Бір қолшатыр астында алты бала, екі ит, төрт ересек қайткен жағдайда су болмайды?
8. Құйрығына байланған табаның белгісін естімеу үшін ит қандай жылдамдықпен жүгіргені дұрыс?
9. Тырнағы бар, бірақ құс емес, ұшады және балағаттайды.
-Сіздің қолыңызда 500 теңге ақша бар,оған 100 бас мал сатып алуыңыз керек.Жылқы- 50 теңге,сиыр-10 теңге,қой 1 теңге.Шешімі қандай білесіздер ме?
-жер асты суын африкадағы Конго өзенінен тез алуға бола ма немнсе Сахара шөлінен бе
-Баланың әпкелері қанша болса ағаларыда сонша ал әпкелерінің сіңлілері інілерінен 2 есе аз сонда бұл отбасында қанша ұл қанша қыз бар?
-Көшеде 2 әкесі 2 баласы жүр және 1 атасы 1 немресимен жүр көшеде неше адам жүр?
-Сіз қараңғы үйге кірдіңіз. Оң жағыңызда май шам, сол жағыңызда керосин тұр. Нені бірінші жағасыз?
-Дөңгелек стол басында 7 адам отыр.Олардың әрқайсысы кезекпен:\\"менің екі көршім де- өтірікшілер \\",-деді.Өтірікшілер әрқашан өтірік,ал қалғандары шындықты айтады.Сонымен қатар, барлығы өздерінің көршілері өтірікші ме, әлде өтірікші емес пе екенін біледі. Стол басында неше өтірікші отырғанын анықтаңыз.
-Мұхтардың қолында 6 түрлі кілт болды. Енді сол 6 кілттерді 6 құлыпқа қайсысы келетінін білу үшін қанша рет сынау жүргізу қажет?
-Ағашқа 3 торғай қонады, оның 2 ұшып кететін болып шешеді, ағашта неше торғай қалады?
Бүгін жұмыста отырып мында сыммен жұмбақ жасырды. Қалай сындырмай жүректі шеңберден шығарға болады?
-Баланың әпкелері қанша болса ағаларыда сонша ал әпкелерінің сіңлілері інілерінен 2 есе аз сонда бұл отбасында қанша ұл қанша қыз бар?
-1+1=3 қандай жағдайда шығады?
Логикалық сұрақтарға жауап берген қатысушылардың мониторингі
Ақпараттық-есептеу технологиясын қолдану оқу еңбегінің зияткерлігін күшейтеді. Экономикалық процестерді макро және микро деңгейлерде берілген қасиеттері бойынша оқу бағарламасының мақсаты мен міндеттеріне сәйкес модельдеу қиялдың, шығармашылықтың дамуы үшін қолайлы жағдай туғызады, оқытудың мотивациясын күшейтеді.
Еліміздің оқу-білім саласында жүргізіліп отырған үлкен саясатының бірі-ол ел азаматтарының үш тілді меңгеруі. Бұл жалпы білім бертін орта мектептің алдына жеткеншектердің мектептен қазақ, орыс және шетел тілін меңгеріп шығуына қатысты зор міндеттер қойып отыр.
Қазақстанда жүріп жатқан әлеуметтік-экономикалық өзгерістер мен халықаралық қатынастардың дамуы қатынас құралы ретінде ағылшын тілін білетін мамандарды көптеп дайындауды қажет етіп отыр. Сонымен қатар қазіргі жастар, жеткіншектер шет тілін үйренуге зор көңіл бөлуде. Көптеген балалар болашақта шет тілі маманы болуды, шет мемлекеттерге саяхат жасауды армандайды.
Ғылыми жұмыстың нәтижесі және қорытындысы:
1. Курс аяқталарда белсенді оқыту стратегиясын қолдануды үйренді.
2. Мектеп оқушыларының ғылыми жаратылыстану сауаттылығын дамыту үшін, белсенді оқыту стратегиясын қолдануды үйренеді.
3. PISA бағдарламасы бойынша ғылыми жаратылыстану сауаттылығының элементтерін қорытындылау мен стратегиялар және дағдыларын анықтауды жүзеге асырады.
4. Элементтердің құрылымын және PISA бағдарламасының стратегиясын, қорытындылау мен элементтердің шешімін табуды үйренді .
5. PISA бағдарламасының элементтері типтерімен бірдей болатын, оқушыларға арналған элементтердің үлгілерін жасадық. Бұдан, Қазақстанның PISA қатысуының нәтижелері еліміздегі жалпы білім беру мектептерінің педагогтары жоғары деңгейдегі пәндік білім береді, бірақ өмірлік жағдайларды оларды қолдануға жеткілікті түрде үйретпейтіндері көрсетеді. Сонымен, мұғалімдер логикалық, сыни және конструктивті ойлау негіздері қалыптастырудың тиімді әдістерін жеткілікті дейгейде білмейтіндері аңғарылады.
Жалпы білім беретін орта мектептерге ағылшын тілін 2 және 5-сыныптан тереңдетіп оқытуға арналған арнайы бағдарламалар құрылды. Шетел тілін 2-3 түрлі деңгейде тереңдетіп оқыту үшін біртұтас тұрақты академиялық оқулықтардың орнына, дидактикалық талаптарға жауап бере алатындай өзгермелі, яғни көпдеңгейлі оқу-құралдарының болуын ұсынамыз.
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР:
1. Назарбаев Н.Қазақстанның әлеуметтік жаңғыртылуы: Жалпыға Ортақ
Еңбек Қоғамына қарай 20 қадам.// Егемен Қазақстан.10 шілде 2012.
2. «Білім туралы» заң.// Егемен Қазақстан.15 тамыз 2007.
3. Бектемірова Н. Бұл өмірге жолаушымыз бәріміз. // Егемен Қазақстан.
