Жабы? т??ымды ?сімдіктер

Тілес Л?ззат Шарапат?ызы.

?ызылорда облысы,

Жала?аш ауданы,

Ш.Ерм?анбетова атында?ы №246 орта мектепті? биология п?ніні? м??алімі.

Саба?ты? та?ырыбы:

Жабы? т??ымды ?сімдіктер

?й тапсырмасы: Ашы? т??ымды

?сімдіктер

1.Неліктен ашы? т??ымды деп аталады?

2. Ашы? т??ымдылар?а ?андай

?сімдіктер жатады?

3. Бір?йлі ?сімдік дегеніміз не?

4. Аршаны? б?рі ?алай аталады?

5.Жылда к?зде сар?айып, ?ыл?андарын т?сіретін ашы? т??ымды ?сімдік?

6. Шырша, арша, самырсынды “?ыл?ан жапыра?ты” дейтін себебі неде?

7.Жас ?ркенні? т?бінде ты?ыз топтаса орналас?ан ?са?, жасылдау сары т?сті б?рлер ?андай б?рлер?

Жа?а та?ырыпты ашу

Ребус шешу

Саба?ты? та?ырыбы:

Жабы? т??ымды ?сімдіктер

Жабы? т??ымдыларды? г?лдері бірінен-бірі м?лшері, пішіні, т?сі ж?не ??рылысы бойынша ерекшеленеді. Бір жабы? т??ымдыларды? г?лдері желмен тоза?дану?а, ал екіншілері буна?денелілермен тоза?дану?а бейімделген. ?андай жолмен тоза?дан?анына ?арамастан, тоза? т?йірлері аналы?ты? аузына келіп т?седі. Осы жерде олар ?ніп, тоза? т?тіктерін т?зеді. Тоза? т?тіктері ар?ылы аталы? жыныс жасушалар т??ым б?ршігіне ?теді. Осы жерде тоза? т?тігіндегі екі аталы? жыныс жасушасыны? бірі ж?мырт?а жасушаны ?ры?тандырады. Ал екінші аталы? жыныс жасушасы т??ым б?ршігіні? е? ?лкен орталы? жасушасымен ?осылады. ?ры?тануды? тек г?лді ?сімдіктерге т?н м?ндай т?рін ?осарланып ?ры?тану деп атайды.

Сонымен, ?ры?тан?ан ж?мырт?а жасушадан ?ры? пайда болады. Орталы? жасуша екінші аталы? жыныс жасушасымен ?осылып, ?л?айтып - эндосперм т?зеді. Онда ?ры??а ?ажетті ?ор заттары жиналады. Т??ым б?ршігінен - т??ым, ал жатынны? ?абыр?аларынан жеміс?ап т?зіледі.

?азіргі кездегі жабы? т??ымдылар?а а?аштар, б?талар, ш?птекті ?сімдіктер жатады. Олар жер бетіндегі барлы? ??рлы?тарда ке?інен тарал?ан.

Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?

Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.

Быстро и объективно проверять знания учащихся.

Сделать изучение нового материала максимально понятным.

Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.

Наладить дисциплину на своих уроках.

Получить возможность работать творчески.

=> ПОЛУЧИТЬ СУПЕРСПОСОБНОСТИ УЧИТЕЛЯ <=

Просмотр содержимого документа
«Жабы? т??ымды ?сімдіктер »

Тілес Ләззат Шарапатқызы.

Қызылорда облысы,

Жалағаш ауданы,

Ш.Ермғанбетова атындағы №246 орта мектептің биология пәнінің мұғалімі.

Сабақтың тақырыбы:

Жабық тұқымды өсімдіктер

Үй тапсырмасы: Ашық тұқымды

өсімдіктер

1.Неліктен ашық тұқымды деп аталады?

2. Ашық тұқымдыларға қандай

өсімдіктер жатады?

3. Бірүйлі өсімдік дегеніміз не?

4. Аршаның бүрі қалай аталады?

5.Жылда күзде сарғайып, қылқандарын түсіретін ашық тұқымды өсімдік?

6. Шырша, арша, самырсынды “Қылқан жапырақты” дейтін себебі неде?

7.Жас өркеннің түбінде тығыз топтаса орналасқан ұсақ, жасылдау сары түсті бүрлер қандай бүрлер?

,,,, ,,,, ,,,, ,, ,,, ,,, ,, ,, ,,,,, , ,, і ,, ,, 1 2 3 4 с м

,,,,

,,,

,,,,,

1 2 3 4

Сабақтың тақырыбы:

Жабық тұқымды өсімдіктер

Жабық тұқымдылардың гүлдері бірінен-бірі мөлшері, пішіні, түсі және құрылысы бойынша ерекшеленеді. Бір жабық тұқымдылардың гүлдері желмен тозаңдануға, ал екіншілері бунақденелілермен тозаңдануға бейімделген. Қандай жолмен тозаңданғанына қарамастан, тозаң түйірлері аналықтың аузына келіп түседі. Осы жерде олар өніп, тозаң түтіктерін түзеді. Тозаң түтіктері арқылы аталық жыныс жасушалар тұқым бүршігіне өтеді. Осы жерде тозаң түтігіндегі екі аталық жыныс жасушасының бірі жұмыртқа жасушаны ұрықтандырады. Ал екінші аталық жыныс жасушасы тұқым бүршігінің ең үлкен орталық жасушасымен қосылады. Ұрықтанудың тек гүлді өсімдіктерге тән мұндай түрін қосарланып ұрықтану деп атайды.

Сонымен, ұрықтанған жұмыртқа жасушадан ұрық пайда болады. Орталық жасуша екінші аталық жыныс жасушасымен қосылып, ұлғайтып - эндосперм түзеді. Онда ұрыққа қажетті қор заттары жиналады. Тұқым бүршігінен - тұқым, ал жатынның қабырғаларынан жемісқап түзіледі.

Қазіргі кездегі жабық тұқымдыларға ағаштар, бұталар, шөптекті өсімдіктер жатады. Олар жер бетіндегі барлық құрлықтарда кеңінен таралған.

Жабықтұқымды өсімдіктердің гүлінің құрылысы

Аталықтар

Күлте жапырақша

Аналық

Тостағанша жапырақша

Гүл табаны

Гүл сағағы

Ұрықтану – аналық және аталық жыныс жасушаларының қосылу үрдісі.

♀ жұмыртқа жасуша х ♂сперматозоид → зигота → ұрық.

Зигота-ұрықтанған жұмыртқа жасуша

Гүлді өсімдіктердегі ұрықтану үрдісі – қосарлы ұрықтану деп аталады.

Оны орыс оқымыстысы, ботаник

Сергей Гаврилович Навашин 1898 жылы ашты.

Ұрықтану нәтижесінде жемістер мен тұқымдар пайда болады

Гүлді өсімдіктердің маңызы

Гүлді өсімдіктердің табиғаттағы және адам өміріндегі маңызы орасан зор. Өсімдіктер – адамға тамақ өнімдерін береді және ауыл шаруашылық жануарларына қажетті жемшөп қоры. Олар шикізат ретінде өңдірістің әр түрлі салаларында қолданылады.

Гүлді өсімдіктердің халық шаруашылығында және ғылыми медицинада кеңінен қолданылатын түрлері көптеп кездеседі. Олардың ішінде көкөністік, жеміс –жидектік, балды, майлы және техникалық түрлер де бар. Ағаш тәрізді формалары құрылыс материалдары ретінде аса құнды.Әр түрлі үй жиһаздарын жасайды. Бұлардың бірқатары сәнді өсімдіктер.

Тынымбақтарды, саябақтарды, көшелерді, тіптен жұмыс орындарын көгаландыруға пайдаланады.

Ауыл және халық шаруашылығының әр түрлі салаларының дамуына байланысты, өсімдік өнімдеріне сұраныс артып келеді. Мұның өзі адаманың табиғат байлығын зерттеуге белсенді түрде кірісуіне жол ашады. Мәдени өсімдіктердің қазіргі кездегі түрлерінен де түсімділігі жоғары жаңа іріктемелер шығарылуы қажет.

Өсімдіктерді табиғи жағдайда зерттеу әр түрлі экспедициялар ұйымдастырумен тікелей байланысты.

Гүлді өсімдіктердің алуан түрлілігі таң қаларлықтай. Осы көп түрлілікті бір жүйеге келтіру мақсатында ботаниктер өсімдіктердің барлық түрлерін топтарға біріктірді.

Өсімдіктерді топтарға біріктіргенде олардың біріне-бірінің ұқсастықтары немесе айырмашылықтарын көрсететін белгілер пайдаланылады. Солар арқылы біріне-бірінің туыстық жақындықтарының деңгейі анықталады.

Жақын туыстар бір тұқымдасқа жатқызылады. Мысалы, бидай туысы, қарабидай туысы, арпа туысы және оларға жақын көптеген туыстар бір үлкен астық тұқымдасына біріктіріледі.

Тұқымдастардың әрқайсысын қандай да бір класқа жатқызады. Гүлді өсімдіктерді даражарнақтылар класы және қосжарнақтылар класы деп екіге бөледі. Өсімдіктің қай класқа жататынын оның ұрығының, тұқым жарнағының санына қарай анықтайды. Бірқатар өсімдіктердің жапырақтарының жүйкеленуі мен пішіні, тамыр жүйесінің типтері де негізгі белгілерге жатады.

Тұқымында екі тұқым жарнағы болатын гүлді өсімдіктер косжарнактылар класына жатады. Гүлді өсімдік түрінің 75%-ы қосжарнақтылар болып есептеледі. Бұлар шөп, бұта, ағаш түрінде барлық жерлерде кездеседі. Қосжарнақтыларды ажыратуға болатын негізгі белгілер мыналар: олардың ұрығында 2 жарнақ болады. Тамыр жүйесі кіндік тамырлы болып келеді. Жапырақ тақтасының пішіндері әр түрлі болуы мүмкін. Жапырақ жүйкелері қауырсынды немесе саусақ салалы болады. Күлтесі және тостағанша жапырақшасының саны - 5 немесе 4-тен. Көпшілігінде түзуші ұлпа - камбий болады. Егер өсімдік ұрығының жарнағы біреу болса, жапырағы параллель немесе доға тәрізді жүйкеленсе, шашақ тамырлы болса, онда ол даражарнактылар класына жатады. Даражарнақтылар класына астық тұқымдастарының, қиякөлеңдердің, лалагүлділердің, т. б. тұқымдастары жатады. Өсімдіктерді олардың тек бір ғана белгісіне карап, қай класқа жататынын анықтау, көп ретте мүмкін бола бермейді. Мәселен, орманда өсетін шөптекті өсімдік қаракөздің жапырағы торлы жүйкеленеді, бірақ ұрығының тұқым жарнағы жалғыз болады. Қарғакөз - даражарнақты өсімдік. Жолжелкеннің жапырағы доға тәрізді жүйкеленеді, шашақ тамырлы, бірақ оны қосжарнақтылар класына жатқызады. Себебі ұрығының екі тұқым жарнағы болады .[1]