?ауырсын жабынды жануарлар

Та?ырыбы: ??стар класы.§55.?ауырсын жабынды жануарлар

Ма?саты:

Білім берушілік: О?ушылар?а ??стрды? ??рылысы мен ерекшелігін айтып т?сіндіру.

Жор?алаушылармен салыстыра отырып, белгілерін ажырату, ??с ж?мырт?асымен танысу.

Дамытушылы?: Ойлау, с?йлеу, есте са?тау, биология п?ніне деген ?ызы?ушылы?ын дамыту.

Т?рбиелік: Таби?атты с?юге, оны? берекелі тіршілігін ??рметтеуге, ?жымшылды??а т?рбиелеу.

Саба? т?рі: Ашы? саба?.

?діс-т?сілдері: тест, т?сіндіру ж?мыстары, с?йкесін тап кесте ??ру.

??рал – жабды?тар: ??старды? суреттері, : суреттер, ?лестірмелі материалдар, к?рнекілік топтамалар-слайдтар, Aktivstudio,Рower Point ба?дарламасы.

Саба?ты? типі: жа?а білімді ме?герту.

П?наралы? байланыс: география.

Саба?ты? барысы:

Амандасу, т?гендеу.

Психологиялы? дайынды?.Таби?ат

туралы ?ыс?аша бейне ролик .О?ушыларды ба?алау ?шін жетондар таратылады.

?й тапсырмасын тексеру:

1-тапсырма.Кестені толтыру.Санмен тізбектелген белгілерді? ?ай жануарлар?а т?н екенін кестеге толтыры?ыздар:

?осмекенділер

Жор?алаушылар

С?йекті балы?тар

1.?арыншасыны? арасында жартылай пердесі бар.

2.Ж?регі 2??ла?шадан,бір ?арыншадан т?рады.

3.Терісі ??р?а?,м?йізді ?абырша?тармен ?аптал?ан.

4.?кпесі ар?ылы тыныс алады.

5.?кпесімен де,терісімен де тыныс алады.

6.Таспа т?різді созылы??ы ж?п б?йрегі бар.

7.Жамбас?а жа?ын орналас?ан 2б?йрегі бар.

8.Ми ?ыртысыны? нышаны бай?алады.

9.Аналь тесігі бар.

10.Клоакасы бар.

11.Іштей ?ры?танады.

12.Т?рленіп дамиды.

13.Ке?ірдек,ауатамыр м?шелері пайда бол?ан.

14.Омырт?а жотасы:мойын,т?л?а,сегізк?з,??йры? б?лімдеріне б?лінген.

15.Ал?аш рет кеуде ?уысы пйда бол?ан.

16.?анайналымы 2 ше?берден т?рады.

17.Сауса?тарыны? ?шында м?йізді тырна?тары болмайды.

18.Сауса?тарында м?йізді тырна?тары болады.

19.Денесіне аралас ?ан тарайды.

20.Сырттай ?ры?танады.

2-тапсырма. Тест тапсырмалары

1. Жор?алаушыларды зерттейтін ?ылым.
а) зоология
?) герпетология
б) биология
2. Жор?алаушыларды? ж?регі неше ?уысты?
а) 3
?) 4
б) 2
3. Жор?алаушылар не ар?ылы тыныс алады?
а) б?йрек
?) ж?рек
б) ?кпе
4. Жор?алаушыларды? терісі ?андай?
а) Тегіс, безді
?) ірі ?абырша?ты
б) м?йізді ?абырша?ты
5. Жор?алаушылар ?алай к?бейеді?
а) ж?мырт?а
?) уылдыры?
б) тірілей

жауабы:1-?,2-а,3-б,4-б,5-а.

3-тапсырма. Серпіліс с?ра?тары

1. Жор?алаушыларды? ?а??асыны? ??рылысы ?андай?
2. Жор?алаушылар ?алай тыныс алады?
3. Терісіні? ??рылысы ?андай?
4. Ас ?орыту м?шелері.
5. З?р шы?аруы ?алай ж?реді?
6. ?ан айналым м?шесі.
7. ?андай отрядтары бар?

4-тапсырма. Биологиялы? диктанат
1. Жор?алаушыларды? терісі.......... 2. Терісі ?немі ?су кезінде........... 3. Ж?регі жартылай.......... 4. Жор?алаушыларды? сезім м?шесі......... 5. Дара жынысты..........?ры?танады. 6. Ж?мырт?а салады ж?не............ туады.
Жа?а саба?ты т?сіндіру
О?ушыларды? ?з ойларын ты?дау.
Саба? та?тада?ы суреттерді, т?лыпты, ?а??аны пайдаланып т?сіндіріледі.
Ж?зетін ??стар. ?ша алмайтын, м?хит суында тіршілік ететін ?старды? ерекше тобы – Пингвиндер. Алды??ы ая?тары суда ж?згенде ескек сия?ты. Ая?ы т?л?аны? арт?ы б?лігінде орналас?анды?тан денесін тік ?стайды. Антарктидада, О?т?стік Американы? о?т?стік жа?алауында, Австралияда тіршілік етеді.

??стар – омырт?алы жануарлар. Жер бетінде 8600 т?рі бар. ?аза?станда 489 т?рі мекендейді. Оларды? дене температурасы – т?ра?ты, жо?ары. ??старды? денесі бас, мойын, т?л?а б?лімдеріне б?лінген. ??старды? терісі ж??а, ?рі ??р?а?, бездері ?те аз. ??с ?ауырсындары б?кіл денесін жауып т?рады. М?йізді ?зегі – сояуы, оны? екі б?йіріндегі ?са? шаша? т?різді т?зілістері – п?рі. П?рі м?рттан ж?не м?ртшалардан т?рады. ??старды? ас?орыту ж?йесі ауыз ?уысы жа?с?йектері м?йізденген т?мсы?тан т?рады. Тістері жо?, жемні? м?лшері ?лкен болса оны т?мсы?ымен шо?ып жейді. Д?нмен ?оректенетін ??старда ??еші ке?ейіп жемсау?а айнал?ан. Буна?денелілермен ?оректенетін ??старда жемсау болмайды. Жем бірден ??ештен ?арын?а ?теді.

??старды зерттейтін ?ылым – орнитология деп аталады. 8600 – ?а жуы? т?рі бар. ?аза?станда 500 ден астам т?рі кездеседі.Дене температурасы т?ра?ты ж?не жылы?анды +41,+43градус. Дене б?ліктері. Суреттен ??сты? дене б?ліктерін атап к?рсету: бас, мойын, т?л?а. ?осымша б?ліктері: ?ауырсын, т?мсы?ы, ?анаттары, ая?ы, тырна?ы ??йры? ?анаттары. Та?тадан к?рсету. ?ауырсыны? ??рылысын т?сіндіру.

Ас?орыту ж?йесі.Т?мсы? —–??еш —–жемсау——безді ?арын—– етті ?арын ——- аш ішек ——-клоака.

Тыныс алуы: ?кпе ар?ылы тыныс алады. Сонымен ?атар ?осарлы тыныс алу да т?н. ??стар ?ш?ан кезде ?кпеде ауа ??рамында?ы оттегіне ?ан екі рет ?аны?ады. Б?л ?осарлы тынысалу деп аталады. Дыбысты - к?мекей ар?ылы шы?арады.

К?беюі: ж?мырт?а ар?ылы. Ж?мырт?а ар?ылы іштей ?ры?тану ар?ылы к?бейеді. 21 т?уліктен кейін ж?мырт?а басып шы?арады.

??сты? миы. ??старды? орталы? ж?йке ж?йесі ?те жа?сы дамы?ан. Миыны? к?лемі ?лкен ж?не алды??ы ми ай?ын ми сы?арларына б?лінген.

Шы?у тарихы: ??стар – таби?атты? ажары. Олар таби?атты? с?лулы? с?нін, сазды ?нін келтіреді. Ауыл, орман шаруашылы?тарына зиянды буна?денлілермен ?оректеніп, пайдасын тигізеді. Белгілі бол?ан е? ?арапайым ??с – к?не??с. (археоптерикс). Оны? жор?алаушылар?а да ??стар?а да ??сас белгілері болады. Ол б?дан 150 млн жыл б?рын тіршілік еткен. Ал одан ?рі 223 млн жыл б?рын ?мір с?рген ілкі??с (протоавис) осы ??старды? ар?ы атасы болып табылады.

Сергіту с?ті: «?андай ??с?» ойыны

1. Баласын аппа?ым дейтін ?андай ??с? (?ар?а)
2. ?андай ??сты? тама?ы шо?уменен табыл?ан?(сауыс?ан)
3. ?андай ??сты? т?сіне тары кіреді?(тауы?)
4. ?андай ??с ?ша алмайды?(пингвин)
5. Махамбетті? ?ле?індегі ?андай ??с?(?ыз?ыш)
6. ?андай ??с ?орегін т?нде аулайды?(?кі, жапала?)
7. Кез - келген ?я?а ж?мырт?а салатын ?андай ??с?(к?кек)
8. ?андай ??с орман д?рігері?(то?ылда?)
9. ?андай ??сты? ?азаны бар?(бір?азан)

IV. ?орытындылау. С?зж?мба? «??стар»

1.Ірі ?ауырсындарды? теріге еніп т?р?ан б?лігі.?аламша

2.П?рі м?ртшалардан ж?не неден т?рады?м?рттан

3.??ешті? ке?ейген жерін:жемсау деп атайды.

4.??старды? жа?с?йектері т?тас м?йізді та?ташалармен ?аптал?ан.Оны ??старды? т?мсы?ы деп атай ды.

5.Сауса?ы екеу африкалы? ??с:страус

6. ??стар ?ш?ан кезде ?кпеде ауа ??рамында?ы оттегіне ?ан екі рет ?аны?ады. Б?л ?осарлы тынысалу деп аталады.

V.Бекіту.Кім жылдам? «А?аштар б?ршік жар?анда» ойыны.
Сонымен о?ушылар ??стар туралы м?ліметтер алды?. Енді «А?аштар б?ршік жар?анда» ойынын ойнаймыз. Мына а?аш?а ??старын ?зіне ?айтарып беруіміз керек. Ол ?шін ??старда жасырыл?ан с?ра?тарды бір-бірден шы?ып, жауап береміз, Сол ар?ылы ??старды ?з орындарына ?оясыздар.
??стар:
?ауырсын жабынды жануарлар дегеніміз ол – (??стар)
??старды? д?ние ж?зінде тарал?ан т?р саны ?анша? (8600).
??старды зерттейтін ?ылым – (орнитология)
??старды? денесі неше б?лімге б?лінеді?бас,мойын,т?л?а.

??старды? ж?регі неше ?уыстан т?рады?4

??старды? дыбыс шы?аруы ?андай м?шеге байланысты:к?мекей.

Ба?алау.Жетондар санына ?арап ба?алаймын.

?й тапсырмасын беру. 1.§55.269-274беттер,о?у,т?сінік.

2.?здері? т?ратын жерді? ??стары туралы хабарлама жазып келу.

3.??стар мен жор?алаушыларды салыстыру

Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?

Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.

Быстро и объективно проверять знания учащихся.

Сделать изучение нового материала максимально понятным.

Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.

Наладить дисциплину на своих уроках.

Получить возможность работать творчески.

=> ПОЛУЧИТЬ СУПЕРСПОСОБНОСТИ УЧИТЕЛЯ <=

Просмотр содержимого документа
«?ауырсын жабынды жануарлар »

Ақпараттық технологияны пайдалана отырып оқушылардың биология пәніне деген қызығушылығын арттыру.

Табиғатты сүюге, оның берекелі

тіршілігін

құрметтеуге, ұжымшылдыққа тәрбиелеу

Оқушыларға құстардың құрылысы мен

ерекшелігін айтып түсіндіру.

Жорғалаушылармен салыстыра отырып,

белгілерін ажырату,құс жұмыртқасымен

танысу.

Ойлау,сөйлеу,есте сақтау,биология

пәніне деген қызығушылығын арттыру.

ІІ

ІІІ

Психологиялық дайындық

1-тапсырма.Кестені толтыру .Санмен тізбектелген белгілердің қай жануарларға тән екенін кестеге толтырыңыздар:

Қосмекенділер

Жорғалаушылар

Сүйекті балықтар

1 .Қарыншасының арасында жартылай пердесі бар.

2.Жүрегі 2құлақшадан,бір қарыншадан тұрады.

3.Терісі құрғақ,мүйізді қабыршақтармен қапталған.

4.Өкпесі арқылы тыныс алады.

5.Өкпесімен де,терісімен де тыныс алады.

6.Таспа тәрізді созылыңқы жұп бүйрегі бар.

7.Жамбасқа жақын орналасқан 2бүйрегі бар.

8.Ми қыртысының нышаны байқалады.

9.Аналь тесігі бар.

10.Клоакасы бар.

11.Іштей ұрықтанады.

12.Түрленіп дамиды.

13.Кеңірдек,ауатамыр мүшелері пайда болған.

14.Омыртқа жотасы:мойын,тұлға,сегізкөз,құйрық бөлімдеріне бөлінген.

15.Алғаш рет кеуде қуысы пйда болған..

2-тапсырма. Тест тапсырмалары

1. Жорғалаушыларды зерттейтін ғылым. а) зоология ә) герпетология б) биология 2. Жорғалаушылардың жүрегі неше қуысты? а) 3 ә) 4 б) 2 3. Жорғалаушылар не арқылы тыныс алады? а) бүйрек ә) жүрек б) өкпе 4. Жорғалаушылардың терісі қандай? а) Тегіс, безді ә) ірі қабыршақты б) мүйізді қабыршақты 5. Жорғалаушылар қалай көбейеді? а) жұмыртқа ә) уылдырық б) тірілей

1-тапсырма.Кестені толтыру .Санмен тізбектелген белгілердің қай жануарларға тән екенін кестеге толтырыңыздар: 1 .Қарыншасының арасында жартылай пердесі бар.

2.Жүрегі 2 құлақшадан,бір қарыншадан тұрады.

3.Терісі құрғақ,мүйізді қабыршақтармен қапталған.

4.Өкпесі арқылы тыныс алады.

5.Өкпесімен де,терісімен де тыныс алады.

6.Таспа тәрізді созылыңқы жұп бүйрегі бар.

7.Жамбасқа жақын орналасқан 2бүйрегі бар.

8.Ми қыртысының нышаны байқалады.

9.Аналь тесігі бар.

10.Клоакасы бар.

11.Іштей ұрықтанады.

12.Түрленіп дамиды.

13.Кеңірдек,ауатамыр мүшелері пайда болған.

14.Омыртқа жотасы:мойын,тұлға,сегізкөз,құйрық бөлімдеріне бөлінген.

15.Алғаш рет кеуде қуысы пйда болған.

16.Қанайналымы 2 шеңберден тұрады.

17.Саусақтарының ұшында мүйізді тырнақтары болмайды.

18.Саусақтарында мүйізді тырнақтары болады.

19.Денесіне аралас қан тарайды.

20.Сырттай ұрықтанады.

Қосмекенділер

Жорғалаушылар

Сүйекті балықтар

жауабы:

1-ә

2-а

3-б

4-б

5-а.

3-тапсырма. Серпіліс сұрақтары 1. Жорғалаушылардың қаңқасының құрылысы қандай? 2. Жорғалаушылар қалай тыныс алады? 3. Терісінің құрылысы қандай? 4. Ас қорыту мүшелері. 5. Зәр шығаруы қалай жүреді? 6. Қан айналым мүшесі. 7. Қандай отрядтары бар?

4-тапсырма . Биологиялық диктанат 1. Жорғалаушылардың терісі..........

2. Терісі үнемі өсу кезінде...........

3. Жүрегі жартылай..........

4. Жорғалаушылардың сезім мүшесі......... 5. Дара жынысты..........ұрықтанады.

6. Жұмыртқа салады және............ туады.

Құстар-8600 түрі бар.Айырмашылығы ұшады.

Құстар-8600 түрі бар.Айырмашылығы ұшады.

Жүзетін құстар. Ұша алмайтын, мұхит суында тіршілік ететін құстардың ерекше тобы – Пингвиндер. Алдыңғы аяқтары суда жүзгенде ескек сияқты. Аяғы тұлғаның артқы бөлігінде орналасқандықтан денесін тік ұстайды. Антарктидада, Оңтүстік Американың оңтүстік жағалауында, Австралияда тіршілік етеді.

Құстарды зерттейтін ғылым – орнитология деп аталады . 8600 – ға жуық түрі бар. Қазақстанда 500 ден астам түрі кездеседі.Дене температурасы тұрақты және жылықанды +41,+43градус. Дене бөліктері. Суреттен құстың дене бөліктерін атап көрсету: бас, мойын, тұлға. Қосымша бөліктері: қауырсын, тұмсығы, қанаттары, аяғы, тырнағы құйрық қанаттары. Тақтадан көрсету. Қауырсының құрылысын түсіндіру.

Асқорыту жүйесі.Тұмсық —–өңеш —–жемсау——безді қарын—– етті қарын ——- аш ішек ——-клоака. Тыныс алуы : Өкпе арқылы тыныс алады. Сонымен қатар қосарлы тыныс алу да тән. Құстар ұшқан кезде өкпеде ауа құрамындағы оттегіне қан екі рет қанығады. Бұл қосарлы тынысалу деп аталады. Дыбысты - көмекей арқылы шығарады. Көбеюі: жұмыртқа арқылы. Жұмыртқа арқылы іштей ұрықтану арқылы көбейеді. 21 тәуліктен кейін жұмыртқа басып шығарады. Құстың миы. Құстардың орталық жүйке жүйесі өте жақсы дамыған. Миының көлемі үлкен және алдыңғы ми айқын ми сыңарларына бөлінген.

Қарлығаш- жыл құсы. Мекен-деген ортасына қарай дала-лық, аудандық болып бөліне-ді.Елімізде кент, сұр, құз, жар, қосрең қарлығаштары кең та-раған. Қарлығаштар өте ұш-қыр. Сұр қарлығаш сағатына 170 км жылдамдықта ұша-ды.Олар күніне мыңнан аса маса жеп, зор пайда келтіре-ді.Қарлығаш маса, шыбын, қоңыз, көбелек, өрмекші секіл-ді жәндіктермен қоректенеді.

Халқымыз қарлығаштар төмен ұшып жүрсе, жаңбыр жауады деп есептеген.

Сұр тырна

Тырнаның б ұ л түрі соңғы жылдары күрт азайып Қазақстанның сулы-батпақты аймақтарында көптеп кездессе, Шығыс және Оңтүстік шығыс Қазакстанда, сондай-ақ Шудың оңтүстік батысында мол тараған. Ұ я салуға батпақты, қамысты, сызды жерлерді таңдайды. Б ұ дан 30 жыл б ұ рын Солтүстік Қазақстан аймағында таралымы жақсы болатын. 1962 жылдары Павлодар облысының Селета өзенінің аңғарында 3 мыңнан 5 мыңға дейін кездесетін. Ал 70-80 жылдардан бастап, с ұ р тырнаның саны азайып кетті. Қазіргі кезде Шу, Іле өзендерінің аңғарында ұ я басарларының аздаған ж ұ бы кездеседі. Соңғы жылдары Қазақстанның оңтүстік аймағында бірнеше ондаған ж ұ бы аракідік кездеседі. қанша қалғаны белгісіз. С ұ р тырна әдетте екі жұмыртқа салады, үш жұмыртқа салуы сирек кездеседі. Жұмыртқасын аталығы да, аналығы да кезектесіп басады .

Дуадақ

Жоғалып кетуіне қауіп төнген.

Таралу аймағы Солтүстік Батыс Африка даласында және Евразияда. Қазақстанның далалық және орманды өлкесінде кездеседі. Қазақстанда тың жерді игеру салдарынан табиғи жайылым алқабынан ығысып кеткен. Жайылымы. Ашық далалы жерлер. Батыс және Шығыс Қазақстан аймағында үя сала бастаған. Сонуы 30 жыл ішінде саны 5-10 ретке дейін азайған. Азайып кетуіне себеп болған жайлар : Тың және тыңайған жерлерді игеруге байланысты химиялық тыңайтқыштардың егіс даласына қолдану әсері табиғи режимнің бұзылуы, браконьерлік. Дуадақ қыста жылы жаққа қайтады, жайлы уақыттарда қыстап қалуы да ықтимал. Көктем шыға оралатын кезІ наурыз, сәуір айлары. Қайтатын мезгілі қараша, қазан айлары. Жұмыртқа салатын уақыты сәуір, мамыр айлары. Дуадақ әдетте 2-3 жүмыртқа басады. Жұмыртқаны аналығы 21-28 тәулік шайқайды. Балапандары 35 күнде қанаттанып, ез бетімен қоңыз, тік қанатты жәндіктерді теріп жейді. Қыста өсімдік дәнін азық етеді.

Қара құтан

Сирек кездеседі.

Таралу аймағы Еуразияның орманды, таулы алқаптарында, Оңтустік

Африкада, Қазақстанда — Кент тауларында, Ұлытауда, Батыс жəне

Солтүстік Тянь-Шаньда, Жоңғар Алатауында, Алтайда кездесіп қалады.

Көбіне таудың жақпар тастарында, жазықтағы ж ə не тау алқабындағы

ормандарда болады.

Саны онша көп емес. Кейбір деректерге қарағанда Қазақстанда 150 жұп

қана бар. Оның ішінде Орталық аймаққа бес жұп қана келеді.

Азайып кету себептері зерттелмеген. Негізінен кейбір аудандардың жерін интенсивті игеріп, ұясын бұзу, батпақты аймақты құрғату себеп болған сияқты.

Биологиялық ерекшелігі. Жыл құсы. Үндістанға барып қыстайды. Нау-

рыз-с ə уір айларында қайтып келеді. Ағаштың бұталарынан балшықпен

бекітіп ағаштың басына, жартасқа үя жасайды. Оған 2-6 жұмыртқа салады.

Оны 32-38 күнде басып шығарады. Балапандар 60 .күнде ұшады. Күзде қазан айының басына дейін оңтүстікке қайтып кетеді. Негізінен ұсақ балықпен, қосмекендермен, кесірткімен, ірі ж ə ндіктермен қоректенеді. Марқакөл ж ə не Ақсу-Жабағылы қорықтарында қамқорлыққа алынған

Сергіту сәті: «Қандай құс?» ойыны

1. Баласын аппағым дейтін қандай құс? 2. Қандай құстың тамағы шоқуменен табылған? 3. Қандай құстың түсіне тары кіреді? 4. Қандай құс ұша алмайды? 5. Махамбеттің өлеңіндегі қандай құс? 6. Қандай құс қорегін түнде аулайды? 7. Кез - келген ұяға жұмыртқа салатын қандай құс? 8. Қандай құс орман дәрігері? 9. Қандай құстың қазаны бар?