Саба?ты? та?ырыбы:Генетиканы? даму тарихы. Моногибридті будандастыруда?ы т??ым ?уалау за?дылы?тары
Саба?ты? ма?саты: 1.Білімділік.
Генетика ?ылымыны? даму тарихы,моногибридті будандастыруда?ы т??ым?уалау за?дылы?тары,Мендельді? гибридологиялы? ?дісі туралы білім беру.
2.Дамытушылы?.
О?ушыларды? п?нге деген ?ызы?ушылы?ын,белсенділігін ,логикалы? ?абілетін арттыру.
3.Т?рбиелік.
Жауапкершілікке,??ыптылы??а,ептілікке т?рбиелеу
Саба?ты? жоспары:
1.Генетиканы? даму тарихы
2.Г.Мендельді? моногибридті будандастыруда?ы т??ым ?уалау за?дылы?тары
3.Генетикалы? символдары мен ??ымдары
Адамдарды т??ым ?уалаушылы?ты? 3 ?асиеті ?ызы?тыр?ан:
1-ші ата-ана белгілері мен ?рпа? белгілеріні? ??сас болуы;
2-ші ?рпа? белгілеріні? ата-ана белгілерінен ?згеше болуы;
3-ші кейбір ?рпа?тарда ар?ы ата-баба ?асиеттеріні? ?айталануы;
Б.з.д. І ?асырда Рим философы Лукреций кейде балалар ?здеріні? ата-?желеріне ??састы?ын тапса, Плиний дені сау н/е д?л ата-анасындай кемтер бала туатынын жаз?ан.
- Фенотип деп а?заны? ішкі ж/е сырт?ы белгілеріні? жиынты?ын айтады, я?ни т??ымны? т?сі мен пішіні, г?ліні? ре?і, сабы?ыны? ?зынды?ы т.б. Фенотип генотиптен ж/е сырт?ы ортаны? жа?дайларына байланысты ?алыптасады.
- Генотип- а?заны? гендеріні? толы? жиынты?ы.Генотип фентипті аны?тайды.
- Доминатты(басым).Гибридтерде 1-ші ?рпа?та бірден фенотипте к?рінетін белгі. Оларды ?лкен ?ріптермен белгілейді. Мысалы, А, В, С ж/е т.с.с. Доминатты ген гомозиготада да (АА), гетерозиготада да (Аа) бірден к?рінеді. Ал гетерозиготаларда фенотипте к?рінбей ?ал?ан белгін рецессивті деп атайды. Оларды кіші ?ріптермен белгілейді. Фенотипте генотипі гомозигота к?йінде (аа) болса ?ана к?рінеді.
- Гомологиялы? хромосомалар – пішіні, м?лшері мен т??ым ?уалаушылы? а?параттары бірдей ж?п хромосомалар. Гомологиялы? хромосомалар тек диплоидті жасушаларда ?ана кездеседі. Олар эукариоттарды? жыныс жасушаларында ж/е прокариоттарда болмайды.
- А?залар гомозиготалы ж/е гетерозиготалы болып келеді.
- Гомозигота деп аллельді гендерді? екеуі де доминатты (АА) не екеуі де рецессивті (аа) болатын организмді айтады.
- Гетерозиготалы организмні? аллельді гендер екі т?рлі (Аа).
- Будандастыруды ж/е оны? н?тижелерін сызбан?с?а т?рінде жазу ?шін т?мендегі белгілер ?олданады:
- Р – ата-ана (лат. раrental - ата-ана)
- ? – ?рпа? (лат. Filia-?рпа?)
- ?1 – бірінші ?рпа?, я?ни олар Р-ны? ?рпа?ы.
- ?2 – реті бойынша екінші ?рпа?, я?ни олар
- ?1-ді? ?рпа?тары.
- ? - аналы? жынысы
- ? - аталы? жынысы
- Χ – ша?ылыстыру белгісі
- : - ?рпа?тарды? фенотиптері н/е генотиптері б/ша ажырауды? санды? ара?атынасы.
М?мкіндік беру
№1 Мынадай генотипті организмдер ?андай гамета
т?зеді?
а) АА ?) Аа б) аа
№2 ?рме б?рша?ты? д?ні ?абы?ыны? ?ара т?сті доминантты (А), ал а? болуы рецессивті (а) генге байланысты. Т?мендегідей будандастыруларда д?ндері ?андай болма??
а) Аа х Аа ?) АА х Аа
№3 ?оян ж?ніні? а? т?сті болуы рецессивті а генімен аны?талады:
а) А? к?жекті? генотпі ?андай болма??
?) Осы а? к?жекті? ата – аналарыны? генотиптерін ж?не м?мкін болатын фенотиптерін аны?та?дар.
№4 ?ызыл г?лді т?нс?луы ?сімдігін, а? г?лді т?нс?луы ?сімдігімен будандастыр?анда ?ыз?ылт г?лді ?сімдіктер шы??ан, я?ни аралы? белгі бай?ал?ан. Т?мендегі будандастыруды? н?тижесінде алынатын ?рпа?тарды? г?лдеріні? т?стерін аны?тау керек. Аа х Аа ; АА х Аа ; аа х Аа ; ?андай будандастыруда ?рпа? ?ызыл болады?
«Тарихи сына? хат» ойыны
- 1.«Генетика» терминін ...........................жылы а?ылшын генетигі .................... енгізді.
- 2................жылы австралиялы? таби?ат зерттеушісі ....................ді? «?сімдік будандарына ж?ргізілген т?жірибелер» е?бегі жары? к?рді.
- 3................жылы нидерландты? ботаник .................. мутация теориясын ?сынды.
- 4...........жылы дат биологы ............ ген, генотип, фенотип ??ымдарын ?алыптастырды.
- 5.................жылы орыс ?алымы ..............................т??ым ?уалайтын ?згергіштікті? ??сас ?атарлар за?ын ашты.
- 6...............жылы америкалы? микробиолог ?рі генетик ................т??ым ?уалаушылы?ты? материалды? негізі- ДН? екенін д?лелдеді
- 7...............жылы америкалы? биолог .................... мен а?ылшын генетигі ...............ДН?-ны? молекулалы? ??рылымыны? моделін жасады.
- 8............................жылдары американды? генетик ........... ?з ш?кірттерімен бірге т??ым ?уалашылы?ты? хромосомалы? теориясын жасады.
- 9...........жылы ........................пен ................ цитоплазмалы? т??ым ?уалаушылы?ты? негізін ?алады.
- 10....................цитоплазмалы? аталы? ?ры?сызды?ты американды? ?алым ................ ашты.
?йге тапсырма:
